Kowale Oleckie

Kowale Oleckie

wieś
Kowale Oleckie – ulice Kościuszki i Ogrodowa, pośrodku widoczny kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olecki
Gmina	Kowale Oleckie
Sołectwo	Kowale Oleckie
Liczba ludności (2022)	1801[1]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	19-420[2]
Tablice rejestracyjne	NOE
SIMC	0760432
Położenie na mapie gminy Kowale Oleckie Kowale Oleckie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kowale Oleckie
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kowale Oleckie
Położenie na mapie powiatu oleckiego Kowale Oleckie
54°09′47″N 22°24′59″E/54,163056 22,416389
Strona internetowa

Kowale Oleckie (niem. Kowahlen, 1938–1945 Reimannswalde^[3]) – wieś mazurska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Kowale Oleckie przy drodze krajowej nr 65 i przy trasie linii kolejowej Gołdap – Ełk (nieczynnej na odcinku Olecko – Gołdap).

Wieś w 2009 roku zamieszkiwało 2126 osób^[4].

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kowale Oleckie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Kowale Oleckie.

Historia

Historia Kowal Oleckich rozpoczyna się w roku 1563, kiedy to książę Albrecht nadał Absolanowi Rymanowi 60 włók boru na prawie lennym z sądownictwem wyższym i niższym. Od niego 7 października 1564 roku odkupiono 30 włók w celu założenia wsi. Na tym obszarze w 1564 roku powstała wieś szlachecka Chełchy i majątek ziemski Kowale Oleckie. Majątek ów, jak podają źródła założyli Małgorzata i Jan Kowalewscy.

Kowale Oleckie często zmieniały właścicieli. W XVIII wieku dwór w Kowalach Oleckie dziedziczyli Tyszkowie, szlachta polska. Szkoła w tym dworze powstała w 1760 roku, a we wsi – kilkadziesiąt lat później. Poprzez tworzenie we wsiach i dworach szkół rosła świadomość społeczna wśród mieszkańców. W 1800 roku był tu majątek ziemski i wieś, która z czasem rozwinęła się w największą osadę w powiecie oleckim.

Okres I wojny światowej, pomimo bliskości granicy z Rosją, nie przyniósł znaczących wydarzeń historycznych, czy wojennych.

Lata trzydzieste XX wieku przyniósł rozwój infrastruktury: powstało wiele budynków, drogi, linie elektryczne, młyny, cegielnie, tartaki, gorzelnie, mleczarnie, a w Kowalach Oleckich założono nawet odlewnię żeliwa. Szacunkowo można podać, że w powyższym okresie na terenie obecnej gminy mieszkało blisko 10 tys. mieszkańców. W 1938 roku w Kowalach była stacja na linii kolejowej Olecko-Gołdap, urząd pocztowy, czteroklasowa szkoła podstawowa i szkoła zawodowa, urząd żandarmerii, kontroli mięsa i in. W roku 1938 w Kowalach było 1126 mieszkańców. Wcześniejsza nazwa – Kowahlen. W 1938 dotychczasowa nazwa wsi Kowahlen została przemianowana na Reimannswalde.

W okresie II wojny światowej Kowale Oleckie i okolice właściwie nie ucierpiały; jak oszacowano po 1945, na obszarze współczesnej gminy zniszczonych zostało kilkanaście budynków. Ziemie wokół Kowali Oleckich zajęte zostały 22 i 23 stycznia 1945 r. przez oddziały radzieckie. Po włączeniu Mazur do Polski usunięta została praktycznie cała ludność pochodzenia niemieckiego.

Po wojnie miejscowość była siedzibą gminy Mieruniszki. Funkcjonowała tu cegielnia^[5].

W latach 1948–1950 stacjonował tu sztab 11 batalionu Ochrony Pogranicza.

Zabytki

• Zabytkowa odlewnia żeliwa z XIX w.
• Cmentarz z okresu I wojny światowej^[6]

Instytucje zajmujące się edukacją, wychowaniem i opieką

Przedszkola:

• Przedszkole Samorządowe w Kowalach Oleckich

Szkoły podstawowe:

• Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Kowalach Oleckich

Inne:

• Gminne Centrum Kultury i Sportu w Kowalach Oleckich
• Biblioteka gminna w Kowalach Oleckich
• Środowiskowy Dom Samopomocy w Kowalach Oleckich
• Rezerwat „Cisowy jar” (10,7 ha) pod Kowalami Oleckimi – leży na terenie malowniczych Szeskich Wzgórz, najwyższych wzniesień w północno-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego. Obejmuje urokliwy stromy jar szeroki na 100 m i długi na 900 m. Rośnie tu około 1,4 tys. cisów – jest to najliczniejsze skupisko tych drzew na Mazurach. Większość cisów, które są gatunkiem o bardzo wolnym tempie wzrostu, ma w obwodzie po kilkadziesiąt centymetrów, ale są i takie, które dochodzą do 2–3 m.

Hydrologia

Dopływ z Kowal Oleckich – bezimienny ciek wodny IV rzędu, lewobrzeżny dopływ Jarki. Długość dopływu wynosi 9,8 km i łączy się z Jarką na 81,8 km jej biegu. Powierzchnia zlewni dopływu wynosi 18 km² i zbudowana jest z gliny zwałowej. Ciek przepływa przez powiaty – gołdapski i olecki^[7].

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia św. Jana Chrzciciela w Kowalach Oleckich

Przypisy

Bibliografia

• OLECKO Czasy, ludzie, zdarzenia Tekst: Ryszard Demby, wyd. 2000
• Przewodnik: Mazury, Warmia, Suwalszczyzna na weekend, Wyd. Pascal 2008

Linki zewnętrzne

• strona Urzędu Gminy Kowale Oleckie - link zaaktualizowany na dzień 01.01.2023