Kowalewo Pomorskie

Kowalewo Pomorskie

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Rynek w Kowalewie Pomorskim
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	golubsko-dobrzyński
Gmina	Kowalewo Pomorskie
Prawa miejskie	1275
Burmistrz	Jacek Żurawski
Powierzchnia	4,45 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	4143[1] 931 os./km²
Strefa numeracyjna	56
Kod pocztowy	87-410
Tablice rejestracyjne	CGD
Położenie na mapie gminy Kowalewo Pomorskie Kowalewo Pomorskie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kowalewo Pomorskie
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Kowalewo Pomorskie
Położenie na mapie powiatu golubsko-dobrzyńskiego Kowalewo Pomorskie
53°09′17″N 18°53′50″E/53,154722 18,897222
TERC (TERYT)	0405044
SIMC	0983540
Urząd miejski ul. Konopnickiej 13 87-410 Kowalewo Pomorskie
Strona internetowa
BIP

Kowalewo Pomorskie (do 22.IV.1939 Kowalewo^[2][3]; niem. Schönsee) – miasto w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie golubsko-dobrzyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kowalewo Pomorskie. Położone na Pojezierzu Chełmińsko-Dobrzyńskim, nad Strugą Młyńską. Miasteczko oddalone ok. 25 km od Torunia, przy drodze krajowej nr 15 i drodze wojewódzkiej nr 554.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Kowalewo Pomorskie liczyło 4143 mieszkańców^[1].

Miasto królewskie lokowane w 1275 roku położone było w XVI wieku w województwie chełmińskim^[4], w 1662 roku należało do starostwa kowalewskiego^[5].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 4,45 km²^[6].

Kowalewo Pomorskie leży w południowej części Pojezierza Chełmińskiego^[7]. Przez miasto przepływa Struga Młyńska.

W latach 1954–1972 miasto było siedzibą władz gromady Kowalewo, ale nie należało do niej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. toruńskiego.

Historia

Początkowo gród darowany biskupowi Chrystianowi przez Konrada I mazowieckiego, od 1231 należał do Krzyżaków, którzy w latach 1277–1303 na wąskim przesmyku między 2 jeziorami (dziś nieistniejącymi) wybudowali tu kamienno-ceglany zamek. Zamek ten znajdował się na zachód od kościoła, na wzgórzu, na którym obecnie (od 1911 r.) znajduje się wieża ciśnień. Osada otrzymała prawa miejskie w 1275 roku.

Zamek był siedzibą komturii kowalewskiej. We wrześniu 1330 roku zamek był przez kilka dni bezskutecznie oblegany przez wojska Władysława Łokietka^[8].

W 1410 r. w bitwie pod Grunwaldem poległ komtur kowalewski Nicolaus von Vitz, dlatego też Polacy nie mieli kłopotów z zajęciem Kowalewa, które przypadło podkanclerzemu koronnemu Mikołajowi Trąbie. Po kilkunastu miesiącach Krzyżacy przy wsparciu oddziałów inflanckich Berna von Hevelmanna odzyskali zamek. W ramach wojny golubskiej w 1422 r., gdy w okolicy pojawiły się wojska Jagiełły, Krzyżacy sami spalili miasto, natomiast zamek wytrzymał oblężenie rozpoczęte 28 sierpnia. Zamek został zdobyty przez propolski Związek Pruski w lutym 1454 roku. W 1466 r. w wyniku pokoju toruńskiego Kowalewo powróciło do Polski, stając się siedzibą starostwa grodowego. W dniu 5 października 1716 doszło do bitwy pod Kowalewem między wojskami królewskimi a oddziałami konfederatów tarnogrodzkich. Po I rozbiorze Polski w 1772 roku miasto znalazło się w zaborze pruskim. Po 1820 roku Prusacy rozebrali ruiny zamku. W latach 1833-1929^[9] pozbawione praw miejskich. Od 1920 roku ponownie w składzie Polski.

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 4115 mieszkańców^[10].

• Piramida wieku mieszkańców Kowalewa Pomorskiego w 2014 roku^[11].

Zabytki

Kościół parafialny pw. św. Mikołaja

• relikty zamku krzyżackiego z lat 1280-1290, rozbudowanego w XIV w., będącego od 1466 roku siedzibą polskich starostów. Zamek został uszkodzony podczas drugiej wojny szwedzkiej i zaczął niszczeć. Ruiny zamku zostały rozebrane przez Prusaków w drugiej połowie XIX w., a na miejscu dawnej wieży głównej zbudowano neogotycką wieżę wodną. Zachowały się fragmenty gdaniska (filar arkady) przy ul. Strażackiej i fundamenty czworobocznego budynku, a także część kamiennych murów obwodowych podzamcza opasających wzgórze zamkowe. Zamek posiadał ośmiokątną wieżę główną (stołp) i cztery narożne, otoczony był murami i fosą zasilaną z 2 nieistniejących już jezior, które dały nazwę miastu (niem. Schönsee = „piękne jezioro”).
• kościół św. Mikołaja zbudowany w l. 1286-1300 w stylu gotyckim, przebudowany w XVII-XVIII w., z XVI-wieczną polichromią i wyposażeniem renesansowym, barokowym i rokokowym.
• fragmenty murów miejskich z XIV w. z okrągłą basztą murowaną z kamienia i cegły
• zajazd z 1912 przy pl. Wolności 1, obecnie Urząd Miejski
• w pobliżu Kowalewa, nad jeziorem Oszczywilk, pozostałość osady (tzw. Górka Szwedzka)

Do rejestru zabytków nieruchomych wpisane są obiekty^[12]:

• kościół parafialny pw. św. Mikołaja, XIV/XV, nr rej.: A/365 z 19.03.1930,
• ruiny zamku, 1280-1300, nr rej.: A/150/66 z 18.10.1934,
• mury miejskie, XIV wiek, nr rej.: A/145/63 z 18.10.1934,
• zajazd z 1912 r., obecnie UM, pl. Wolności 1, nr rej.: A/678 z 3.06.1996.

Urodzeni w Kowalewie

• Jan Moll (1912-1990) - polski lekarz, kardiochirurg, który jako pierwszy w Polsce podjął próbę – nieudaną – operacji przeszczepu serca

Szlaki turystyczne

• Szlak zielony o długości 71 km; trasa: Jabłonowo Pomorskie – Rywałd – Łopatki – Wąbrzeźno – Wałycz – Niedźwiedź – Wielkie Radowiska – Piątkowo – Pluskowęsy – Podborek – Kowalewo Pomorskie – Gajewo – Okonin – Elgiszewo – Ciechocin^[13]

Galeria

• 

  Zajazd z 1912 r., do lipca 2019 r. siedziba Urzędu Miejskiego

• 

  Fragment murów miejskich - baszta

• 

  Wieża narożna miejskich murów obronnych z przełomu XIII-XIV wieku

• 

  Filar gdaniska, pozostałość po zamku

• 

  Ruiny zamku

Zobacz też

• Kowalewo Pomorskie (stacja kolejowa)
• Kowalewo Pomorskie Miasto
• Cmentarz żydowski w Kowalewie Pomorskim

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona Urzędu Miejskiego w Kowalewie Pomorskim
• Kowalewo (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 509 .