Królestwo Bawarii

Królestwo Bawarii

Königreich Bayern

1806–1918
Flaga Godło
Hymn: Heil unserm König, Heil!
Język urzędowy	niemiecki
Stolica	Monachium
Ustrój polityczny	monarchia
Pierwszy król	Maksymilian I
Ostatni król	Ludwik III
Liczba ludności (1900)  • całkowita	6 176 057

Królestwo Bawarii (niem. Königreich Bayern^[1]) – państwo istniejące w latach 1806–1918, głównie na terenie współczesnego landu Bawaria^[2][3].

Historia

Powstanie

Podpisany 26 grudnia 1805 roku pokój w Preszburgu zakładał utworzenie Królestwa Bawarii^[4]. Na mocy tego porozumienia Austria straciła na rzecz Bawarii Tyrol^[5]. 1 stycznia 1806 roku Bawaria stała się królestwem, a tego samego dnia książę-elektor Maksymilian II ogłosił się królem Bawarii^[4][6]. 1 maja 1808 roku Królestwo Bawarii ustanowiło własną konstytucję, a jej wdrażanie rozpoczęto w roku 1817^[7]. Konstytucja ta zapewniała między innymi wolność religijną, zniesienie systemu klasowego, zniesienie przywilejów szlachty i duchowieństwa oraz likwidację pańszczyzny^[3]. 10 lat później, w roku 1818, powstała nowa konstytucja, która wprowadziła dwie izby Zgromadzenia Stanowego Bawarii^[7]. Nowa Konstytucja obowiązywała i stanowiła podstawę bawarskiej państwowości przez cały wiek, czyli do 1918 roku^[7].

Bawaria podczas wojen napoleońskich

Dzięki sojuszowi Bawarii z I Cesarstwem Francuskim, terytorium Bawarii się powiększyło, a Bawaria uzyskała pierwszą liberalną konstytucję^[8]. Pod koniec wojen napoleońskich Bawaria przeszła na stronę koalicji. Była obszarem tranzytowym dla armii sojuszniczej i wroga, była także miejscem bitew między armiami francuskimi pod dowództwem Napoleona i jego przeciwnikami, zwłaszcza Austrią^[8] (m.in. bitwa pod Eckmühl)^[8]. Chociaż Bawarczycy nie brali udziału w ostatniej, decydującej bitwie przeciwko Napoleonowi, bitwie pod Lipskiem w październiku 1813 roku, w której Napoleon poniósł druzgocącą porażkę, to znaleźli się oni po stronie zwycięzców^[8].

Królestwo Bawarii w I połowie XIX wieku

Po śmierci Maksymiliana w 1825 roku, tron objął jego syn, Ludwik I Wittelsbach^[4]. W 1810 roku Ludwik I ożenił się z Teresą z Saksonii-Hildburghausen^[4]. Król Ludwik I Wittelsbach uznawany jest za jednego z najważniejszych władców w historii Bawarii z uwagi na jego zasługi dla stworzenia w Monachium centrum kultury i sztuki^[9]. Rewolucja lutowa z 1848 roku doprowadziła do jego abdykacji^[4], po której, władzę w Królestwie przejął jego syn, Maksymilian II^[4]. Maksymilianowi udało się przywrócić stabilność w Królestwie^[9]. Po jego śmierci w 1864 roku władzę w kraju przejął jego syn, Ludwik II Wittelsbach^[10].

Królestwo Bawarii w II połowie XIX wieku i I połowie XX wieku

Po wojnie francusko-pruskiej król Bawarii Ludwik II Wittelsbach zaproponował, by pruskiego króla Wilhelma I ogłosić cesarzem niemieckim^[4]. Po objęciu przez niego władzy, Królestwo Bawarii zachowało uprzywilejowany status i własną armię^[4]. Potem Ludwik II spędzał coraz więcej czasu i wydawał coraz więcej pieniędzy na realizowanie własnych projektów, takich jak budowa zamku Neuschwanstein^[4]. Z tego powodu popadł w długi, a jego stosunki z ministrami pogorszyły się. 10 czerwca 1886 roku na dwór sprowadzono psychiatrę, który uznał króla za chorego psychicznie^[11]. Oficjalnie podano do wiadomości, że osoba niepoczytalna nie może sprawować władzy w kraju^[11]. Według współczesnych badaczy nie ma dowodów, aby król Ludwik II chorował psychicznie^[11]. Król zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach – 13 czerwca 1886 roku odkryto jego ciało w przybrzeżnych wodach jeziora Starnberg^[12]. Po śmierci Ludwika na tronie zasiadł jego młodszy brat Otto, cierpiący na chorobę psychiczną i niezdolny do sprawowania władzy^[11], w związku z czym w latach 1886-1912 regencję sprawował stryj obu monarchów, książę Luitpold. Po śmierci Luitpolda, władzę w Królestwie przejął jego syn Ludwik, początkowo także jako regent, a od 1913 roku (dzięki zmianie konstytucji) jako król Ludwik III^[13].

I wojna światowa i upadek Królestwa

W 1914 roku doszło do starcia trójprzymierza z trójporozumieniem w związku z agresją Austro-Węgier na Serbię po zabójstwie austriackiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda przez Gawriła Principa^[14][15]. Niemcy stanęły po stronie Austro-Węgier i wypowiedziały wojnę Francji^[16] i Rosji^[17]. Po inwazji Niemiec na neutralną Belgię, Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Niemcom. Później Ludwik III zażądał dla Bawarii aneksji Alzacji i miasta Antwerpia w Belgii^[18].

W 1918 roku Królestwo Bawarii bezskutecznie próbowało wynegocjować odrębny pokój z Ententą^[19]. 7 listopada 1918 roku Ludwik III wraz z rodziną uciekł z rezydencji w Monachium^[20]. 12 listopada 1918 w pisemnym oświadczeniu Ludwik III zwolnił urzędników oraz żołnierzy z przysięgi lojalności, nie sformułowawszy w nim abdykacji^[21]. Kurt Eisner potraktował jego oświadczenie jako abdykację^[21]. W nocy z 7 na 8 kwietnia 1919 powstała Bawarska Republika Rad^[22].

Królowie Bawarii

lp.	Imię	Zdjęcie	Czas rządów[23]
1	Maksymilian I Józef		1806–1825
2	Ludwik I Wittelsbach		1825–1848
3	Maksymilian II Bawarski		1848–1864
4	Ludwik II		1864–1886
5	Otto I Bawarski		1886–1893
6	Ludwik III Wittelsbach		1913–1918

Ludność

Rozwój liczby ludności Królestwa Bawarii w latach 1871–1900^[24]:

Miasta Królestwa Bawarii o populacji przekraczającej 40 tys. mieszkańców w 1900 roku:

Przypisy