Królestwo Hanthawaddy

Królestwo Hanthawaddy
ဟံသာဝတီ ပဲခူး တိုင်းပြည်
1287–1552
Język urzędowy

mon

Stolica

Martaban (1287–1363)
Donwun (1363–1369)
Pegu (1369–1539, 1550–1552)

Ustrój polityczny

monarchia

Pierwszy król

Wareru

Ostatni król

Takayutpi

Utworzenie królestwa

4 kwietnia 1287

Drugi upadek Pegu

12 marca 1552

Religia dominująca

Buddyzm Therawada

Mapa Królestwa Hanthawaddy

1400 po Chr.
Różowy: Hanthawaddy
Morski: Lan Xang
Purpurowy: Lanna
Pomarańczowy: Sukhothai
Niebieskofioletowy: Ayutthaya
Czerwony: Imperium khmerskie
Żółty: Czampa
Niebieski: Đại Việt
UCS Myanmar 1006.svgTa strona zawiera znaki pisma birmańskiego. Bez właściwego wsparcia renderowania zamiast znaków birmańskich wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole – potrzebne może być wówczas zainstalowanie właściwej czcionki, np. Padauk Font.

Królestwo Hanthawaddy (birm. ဟံသာဝတီ ပဲခူး တိုင်းပြည်; mon ဟံသာဝတဳ; /hɔŋsawətɔe/; także Hanthawaddy Pegu lub po prostu Pegu) – dominujące królestwo na terenie Dolnej Birmy rozciągające swoją władzę nad tym terenem w latach 1287–1539 oraz 1550–1552.

To mońskie królestwo zostało założone pod nazwą Ramannadesa (lub Ramanya – birm. ရာမညဒေသ; mon. ရးမည) przez króla Wareru po upadku Imperium Paganu w 1287, jako nominalne państwo wasalne wobec królestwa Sukhothai oraz mongolskiej dynastii Yuan[1]. Królestwo Hanthawaddy uzyskało formalną niezależność od Sukhothai w roku 1330, ale pozostało luźną federacją trzech głównych regionalnych centrów władzy: delty Irawadi, Pegu i Martabanu. Jego królowie mieli niewielką lub wręcz żadną władzę nad swymi wasalami. W latach 1363–1388 Martaban występował z otwartym buntem.

Energiczne rządy króla Razadarita (panował w latach 1384–1421) utrwaliły byt królestwa. Razadarit scalił mocno trzy mówiące po mońsku regiony i z sukcesem odparł północne, birmańskojęzyczne, królestwo Ava podczas Wojny Czterdziestoletniej (1385–1424), czyniąc w jej trakcie zachodnie królestwo Arakanu swoim hołdownikiem w latach 1413–1423. Wojna zakończyła się patem, faktycznie jednak była zwycięstwem Hanthawaddy, gdyż władcy Ava musieli ostatecznie porzucić swoje marzenia o odbudowie Imperium Paganu. W latach, które nastąpiły po wojnie Pegu wspierało okazjonalnie południowych wasali Ava – Pyain i Taungngu – podczas wszczynanych przez nich buntów, unikając jednak wciągnięcia w wojnę na pełną skalę.

Po zakończeniu wojny królestwo Hanthawaddy wkroczyło w swój złoty wiek, podczas gdy jego rywal – Ava – zaczął stopniowo chylić się ku upadkowi. Od lat 20. XV w. do lat 30. wieku XVI, Hanthawaddy było najpotężniejszym i najbardziej kwitnącym królestwem spośród wszystkich, jakie wyrosły po upadku Paganu. Pod rządami szeregu szczególnie utalentowanych królów – Binnya Ran I, Shin Sawbu, Dhammazedi i Binnya Ran II – królestwo cieszyło się długim złotym wiekiem ciągnąc korzyści z handlu zagranicznego. Jego kupcy handlowali z kupcami znad całego Oceanu Indyjskiego napełniając królewski skarbiec złotem, srebrem, jedwabiem, korzeniami oraz wszelkimi innymi przedmiotami wczesnego handlu nowożytnego. Królestwo zasłynęło także jako centrum buddyzmu Therawady. Ustanowiło ono silne więzi z Cejlonem i zachęcało do reform, które objęły później cały kraj[2].

Koniec potężnego królestwa był gwałtowny. Począwszy do roku 1535 stało się ono celem ciągłych najazdów Taungngu. Król Takayutpi nie był w stanie dowodzić znacznie większymi siłami swego królestwa przeciwko o wiele słabszemu Taungngu, na czele którego stał król Tabinshwehti wraz ze swym zastępcą – generałem Bayinnaungiem. Siły Taungngu zajęły deltę Irawadi w roku 1538, Pegu w 1539 oraz Martaban w 1541[3]. Królestwo odżyło na krótko w roku 1550 po zabójstwie Tabinshwehtiego. Jednak jego władza rozciągała się niewiele dalej niż granice miasta Pegu. Bayinnaung szybko stłumił rebelię w marcu 1552 r.

Chociaż władza królów Taungngu rozciągała się nad całą Dolną Birmą aż do połowy XVIII w., pamięć o złotym wieku Hanthawaddy była troskliwie podtrzymywana przez zamieszkujących ten region Monów. W roku 1740 powstali oni przeciw utrzymującej się ostatkiem sił dynastii Taungngu i utworzyli Odrodzone Królestwo Hanthawaddy.

Przypisy

  1. Htin Aung 1967: 78–80.
  2. Myint-U 2006: 64–65.
  3. Harvey 1925: 153–157.

Bibliografia

  • G.E. Harvey: History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. Londyn: Frank Cass & Co. Ltd, 1925. (ang.)
  • Maung Htin Aung: A History of Burma. Nowy Jork i Londyn: Cambridge University Press, 1967. (ang.)
  • Thant Myint-U: The River of Lost Footsteps–Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux, 2006. ISBN 978-0-374-16342-6, ISBN 0-374-16342-1. (ang.)
  • Nai Pan Hla: Razadarit Ayedawbon. Wyd. dodruk 8., 2004. Yangon: Armanthit Sarpay, 1968. (birm.)

Media użyte na tej stronie

UCS Myanmar 1006.svg
Autor: User:Visviva, Licencja: OFL
The letter cha (ဆ) in the Burmese script, assigned code point U+1006 in the Universal Character Set. In the Unicode Standard, the character is named MYANMAR LETTER CHA . Image created in Inkscape using the Padauk font.
WikiProject Myanmar peacock.svg
(c) Stepshep z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
The Burmese green peacock is a royal symbol of Burma and has been used in its flags.
Map-of-southeast-asia 1400 CE.png
Autor: Javierfv1212, Licencja: CC0
Map of Southeast Asia circa 1400 CE, showing Khmer Empire in red, Ayutthaya Kingdom in violet, Lan Xang kingdom in teal, Sukhothai kingdom in orange, Champa in yellow, Kingdom of Lanna in purple, Dai Viet in blue and surrounding states.