Królestwo Kongo

Królestwo Kongo

Wene wa Kongo

1390–1914
Herb
Stolica	M’banza-Kongo d. São Salvador[1]
Ustrój polityczny	monarchia elekcyjna
Typ państwa	królestwo
Pierwszy Król	Lukeni lua Nimi
Ostatni Król	Manuel III
Zależne od	Portugalia (od 1857)
Data powstania	1390
Obalenie króla	Przez Portugalię 1914
Królestwo Kongo w roku 1711

Królestwo Kongo – państwo historyczne w środkowo-zachodniej Afryce ze stolicą w Mbanza Kongo. Powstało w XIV wieku w dolnym biegu rzeki Kongo. Szczyt rozwoju osiągnęło w XV–XVI wieku.

Historia

Królestwo Kongo znajdowało się w środkowo-zachodniej Afryce, na południe od rzeki Kongo na terytorium współczesnej Angoli i Demokratycznej Republiki Konga^[2]. Wedle tradycji jego początki mają sięgać ok. 1300 roku^[3]. Królestwo zostało prawdopodobnie założone przez Lukeni Lua Nimi ok. 1390 roku jako luźna federacja małych państw^[2]. Lukeni Lua Nimi (zwany także Ntinu, Wene i Nimi) był wodzem ludu Bakongo – jeszcze za jego życia podbite zostały dotychczasowe wodzostwa, a z czasem także podporządkowane zostały okoliczne państwa: Loango, Kakongo, Ngoyo i Ndongo^[3][4]. Stolicą królestwa było M’banza-Kongo (w północnej części współczesnej Angoli^[5]), a prowincje pierwotnej federacji obejmowały Soyo, Mbata, Nsundi, Mpangu, Mbamba i Mpemba^[2].

Jan I

W 1482 roku do Konga przybył portugalski odkrywca Diogo Cão, który jako pierwszy Europejczyk dotarł do ujścia rzeki Kongo^[6]. Portugalczycy przybyli do Kongo w 1483 roku^[2]. 3 maja 1491 roku władca Konga, Nzinga-a-Nkwu, przyjął chrześcijaństwo (odtąd znany jest jako Jan I)^[3][7]. Chrześcijaństwo przyjął także jego syn Nzinga Mbemba, który przybrał imię Alfons^[2]. Alfons, który został władcą królestwa ok. 1509 roku, poszerzył terytorium państwa, scentralizował administrację i zacieśnił kontakty z Portugalczykami^[2]. Portugalczycy, osiedli na terenie Kongo, zajmowali się handlem niewolnikami^[2]. Doprowadziło to do konfliktu z Alfonsem, który w 1526 roku zorganizował administrację handlu niewolnikami, by zapewnić, by ludzie nie byli nielegalnie zniewalani i wywożeni^[2]. Po śmierci Alfonsa w 1542 roku doszło do walk o sukcesję^[2].

Rozwój niewolnictwa, konflikty między władcami, prowincjonalnymi naczelnikami i Portugalczykami doprowadziły w XVI wieku do upadku państwa. W latach 60. XVI wieku kraj został spustoszony przez najazd ludów Jaga^[2]. Najeźdźcy zostali odparci dopiero z pomocą Portugalczyków w latach 1571–1572, co spowodowało popadnięcie kraju w zależność od nich. Álvaro I Nimi a Lukeni pozwolił Portugalczykom na osiedlenie się w Luandzie i utworzenie kolonii (późniejszej Angoli)^[2]. W 1596 roku w stolicy Konga zwanej São Salvador (przed chrystianizacją kraju i współcześnie – M’banza-Kongo) powstało samodzielne biskupstwo^[3].

Stosunki z Angolą nie były dobre – w 1622 roku gubernator Angoli najechał południowe Kongo, a w latach 1641–1648, podczas najazdu Holendrów na tereny portugalskie, władca Kongo Garcia II Nkanga a Lukeni stanął po stronie Holandii, która zajęła część Angoli^[2]. Spory między Kongo a Portugalią doprowadziły do konfrontacji zbrojnej – 29 października 1665 roku doszło do bitwy pod Mbwilą, w której zginął władca António I Nwita a Nkanga^[2]. Po jego śmierci Kongo przestało być zjednoczonym królestwem^[2].

Stolica São Salvador, 1745

Rywalizacja o władzę pomiędzy dwoma frakcjami doprowadziła do wybuchu krwawej wojny domowej, która trwała przez prawie cały XVII w.^[2] Opuszczona stolica została przejęta przez członków ruchu religijnego antonianizmu pod przywództwem prorokini Kimpy Vity (1682–1706) z zamiarem utworzenia nowego królestwa chrześcijańskiego^[2]. Próba podboju Kongo przez Portugalczyków zakończyła się ich klęską 17 października 1670 roku w bitwie pod Kitombo^[8]. Pedro IV Agua Rosada Nsamu odbił stolicę i przywrócił królestwo w 1709 roku^[2].

W XVIII w. krajem rządzono w systemie rotacyjnym, który zapewnił stabilność przez pewien czas^[2]. Jednak kolejne konflikty wewnętrzne osłabiły kraj i Portugalia interweniowała w sporze o sukcesję po śmierci Henrique II i wsparła przejęcie władzy przez Pedro V^[2]. W 1885 roku Pedro V podpisał traktat, czyniąc Królestwo Kongo państwem wasalnym Portugalii^[9]. Bunt przeciwko rządom Portugalii i spisek królów pod dowództwem Álvaro Buta w latach 1913–14 został stłumiony i doprowadził do ostatecznego upadku królestwa^[2]. W 1914 roku zostało ono zintegrowane z portugalską kolonią Angoli^[2].

Gospodarka

Gospodarka królestwa Kongo opierała się na handlu^[5]. Funkcje waluty pełniły początkowo m.in. muszle porcelanek^[5]. Portugalczycy wprowadzili niewolnictwo i handel niewolnikami^[5]. Państwo czerpało duże zyski ze sprzedaży niewolników. Szacuje się, że z dzisiejszej Angoli do Brazylii, Kuby i Dominikany wywieziono około 4 mln ludzi^[10].

Zobacz też

• władcy Kongo

Przypisy

Bibliografia

• Kongo, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2020-04-25]  (ang.).
• Diogo Cão, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2020-04-25]  (ang.).
• Konga, Demokratyczna Republika. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-04-25] .
• Ryszard Kapuściński: Jeszcze dzień życia. Warszawa: Czytelnik, 2007. ISBN 978-83-07-03108-8. (pol.).
• Alisa LaGamma: Kongo: Power and Majesty. Metropolitan Museum of Art, 2015. ISBN 978-1-58839-575-7. [dostęp 2020-04-125]. (ang.).zły zapis daty dostępu
• Battle of Kitombo. W: W. Martin James: Historical Dictionary of Angola. Rowman & Littlefield, 2018. (ang.).
• Tshilemale Mukenge: Culture and Customs of the Congo. 2001. ISBN 978-0313314858. (ang.).
• Zdzisława Otałęga (red.): Encyklopedia historyczna świata. T. XII. Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 2002, s. 395-397. ISBN 83-85909-48-6. (pol.).
• Tadeusz M. Pasierbiński: Kongo – nie tylko tam-tamy. Iskry, 1970. (pol.).
• Lech Ratajski, Edward Szymański: Kongo Kinszasa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967. (pol.).
• Kevin Shillington: Encyclopedia of African History. Routledge, 2013. ISBN 978-1-135-45669-6. [dostęp 2020-04-25]. (ang.).