Królewska Huta w Świętochłowicach (stacja kolejowa)

Królewska Huta w Świętochłowicach
Königshütte in Schwientochlowitz
Państwo Cesarstwo Niemieckie
MiejscowośćŚwiętochłowice
LokalizacjaCentrum
Zarządca

Oberschlesische Eisenbahn, Preußische Staatseisenbahnen (Eisenbahndirektionbezirk Kattowitz)

Data otwarcia16 listopada 1845[1]
Data zamknięcia1 października 1913[2]
Poprzednie nazwy

Königshütte (1845–1849)[3]
Königshütte in Schwientochlowitz (1849–1873)[4]
Schwientochlowitz (1873–1913)[2][4]

Rodzajosobowa, towarowa
Dane techniczne
Liczba peronów3
Liczba krawędzi
peronowych
4
KasyT
Linie kolejowe

137 Katowice – Legnica

Położenie na mapie Świętochłowic
Mapa konturowa Świętochłowic, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Królewska Huta w Świętochłowicach”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Królewska Huta w Świętochłowicach”
Ziemia50°17′04,5″N 18°55′46,2″E/50,284583 18,929500
Portal Transport szynowy

Królewska Huta w Świętochłowicach (niem. Königshütte in Schwientochlowitz) – nieistniejąca stacja z dworcem kolejowym w Świętochłowicach, funkcjonująca w latach 1845–1913.

Historia

W dniu 16 listopada 1845 roku oddano do użytku odcinek linii Kolei Górnośląskiej (Oberschlesische Eisenbahn) z Gliwic, z końcową stacją (ósmą na linii) Königshütte ('Królewska Huta')[1], przedłużony rok później do Mysłowic[3]. Od 1849 roku stacja ta nosiła nazwę Königshütte in Schwientochlowitz ('Królewska Huta w Świętochłowicach')[4]. Stacja miała status dworca I klasy (niem. Bahnhof I. Klasse) z pełnym zakresem obsługi ruchu pasażerskiego[2] i była oddalona od Rynku w Królewskiej Hucie o 2,7 km (w linii prostej 2,3 km).

Pierwsze pociągi osobowe w 1846 roku pokonywały trasę Wrocław – Królewska Huta w czasie 6 godzin i 23 minuty (Wrocław Górnośląski, odjazd o godz. 12:15 – Królewska Huta, przyjazd o godz. 18:38)[3]. Stacja Królewska Huta (w Świętochłowicach) była pierwszą w okolicy, obsługującą w latach 40–70. XIX wieku mieszkańców wielu miejscowości, m.in. Bytomia, Frydenshuty, Świętochłowic, Dolnych i Górnych Hajduk i Królewskiej Huty.

W latach 1848–1849 wytyczono i rozpoczęto budowę utwardzonej drogi o długości 2 km, prowadzącej w linii prostej w okolicę dworca z późniejszego Rynku w Królewskiej Hucie, którą nazwano Schwientochlowitzerstrasse[5] (‘ul. Świętochłowicka’), czyli dzisiejszej ul. Wolności[6].

Po oddaniu do użytku 27 października 1872 roku nowego dworca w centrum Królewskiej Huty (dzisiejszy dworzec Chorzów Miasto) na odgałęzieniu Kolei Górnośląskiej ze Świętochłowic (od Górnych Hajduk) do Bytomia[7], starą stację w 1873 roku przemianowano na Schwientochlowitz ('Świętochłowice'). Dworzec w 1880 roku znalazł się w gminie Górne Hajduki, a w 1903 roku w nowej gminie Bismarkhuta[4].

Od 30 grudnia 1894 roku koło dworca przebiegała linia tramwaju parowego, łącząca Gliwice z Niemieckimi Piekarami (przez Chebzie, Zgodę, Królewską Hutę i Bytom – dzisiejszymi ulicami Wojska Polskiego, Katowicką i Wolności)[8]. Druga, łącznikowa linia tramwajowa (elektryczna) z Piaśnik do Dolnych Hajduk, dotarła w pobliże dworca 29 lipca 1900 roku[9], przebiegając obecnymi ulicami Katowicką, Wiktora Polaka i dalej obok koryta Rawy aż do skrzyżowania z ob. ul. Wolności, gdzie krzyżowała się z linią tramwaju parowego.

Niedogodne skomunikowanie dworca z poprowadzonym w 1860 roku w okolicy huty „Bismarck” odgałęzieniem do Królewskiej Huty, było jedną z przyczyn podjęcia decyzji o zastąpieniu go nowym obiektem dworcowym przy głównym skrzyżowaniu dróg w Hajdukach (umożliwiającym pełne skomunikowanie również z liniami tramwajowymi) oraz przystankiem osobowym w zachodniej części Świętochłowic. Ostatnie pociągi odprawiono we wtorek, 30 września 1913 roku, a następnego dnia dworzec wyłączono z ruchu[2]. Większość zabudowań stacji (m.in. parowozownię, wieżę wodną, nastawnię i posterunki) przejął nowy dworzec w Hajdukach.

Lokalizacja dworca

Budynek dworca znajdował się po północnej stronie torów, na przedłużeniu obecnej ul. Konstytucji 1997 roku (odcinek prostopadły do torów kolejowych), która prowadziła do niego z Królewskiej Huty poprzez dzisiejszą ul. Wolności w Chorzowie, a ze Świętochłowic przez Bahnhofstrasse (dzisiejsza ul. Katowicka).

Budynek dworca jest jeszcze widoczny na mapach topograficznych w skali 1:25.000 z 1939[10] i 1942[11] roku, jednak nie wiadomo czy zabudowania stacji faktycznie wtedy istniały, czy też kartografowie posłużyli się starymi podkładami, nie aktualizując akurat tego fragmentu mapy. Wieża wodna stała jeszcze w latach 60. XX wieku, a ośmiostanowiskową parowozownię wyburzono w 2016 roku[12].

Współcześnie pamiątką po dworcu z lat 1845–1913 jest Kolonia Dworcowa w Świętochłowicach (wzdłuż ul. Hajduki)[4], leżąca po południowej stronie torów, oraz wspomniany odcinek obecnej ul. Konstytucji 1997 roku, prostopadły do ul. Katowickiej.

Następcy dworca

Z dniem 1 października 1913 roku (środa) dworzec wyłączono z ruchu, a w jego miejsce uruchomiono dwa nowo wybudowane obiekty[2]:

  • dworzec kolejowy I klasy (niem. Bahnhof I. Klasse) Bismarckhütte w Hajdukach, położony koło huty „Bismarck” (na wschód od starego), czyli dzisiejszy dworzec Chorzów Batory, który przejął infrastrukturę oraz obsługę ruchu pociągów ze starego dworca w kierunku Mysłowic, Wrocławia i Bytomia (przez Królewską Hutę), z pełnym zakresem obsługi ruchu pasażerskiego;
  • przystanek kolejowy (niem. Haltepunkt) Schwientochlowitz w Świętochłowicach, położony koło huty „Falva” (na zachód od starego), czyli dzisiejszy przystanek kolejowy Świętochłowice, przeznaczony dla zwykłej obsługi podróżnych z tej miejscowości.

Przypisy

  1. a b U. Hendschel, Neuester Eisenbahn-Atlas von Deutschland, Belgien, Holland und dem Elsass, wyd. 3, Frankfurt a/ Main: Verlag von Carl Jugel, 1846, s. [41].
  2. a b c d e Eröffnung und Schließung von Stationen. Eisenbahndirektionbezirk Kattowitz, „Zeitung des Vereins Deutscher Eisenbahnverwaltung”, Jg. LIII, 1913, s. 990, 1071, 1202.
  3. a b c Fahrplan der Oberschlesischen Eisenbahn, 1848 [dostęp 2020-10-18].
  4. a b c d e Tomasz Sobczuk, Osady i kolonie istniejące na terenie Świętochłowic, Ruch Autonomii Śląska, Koło Świętochłowice [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-13].
  5. Hugo Mohr, Geschichte der Stadt Königshütte in Oberschlesien, Königshütte O.-S.: Druck von Franz Ploch, 1890, s. 82.
  6. Marian Piegza, Dawne Świętochłowice, Świętochłowice: Muzeum Miejskie, 2003.
  7. Hugo Mohr, Geschichte der Stadt Königshütte in Oberschlesien, Königshütte O.-S.: Druck von Franz Ploch, 1890, s. 94.
  8. Krzysztof Soida, Komunikacja tramwajowa w aglomeracji katowickiej. 100 lat tramwaju elektrycznego, Katowice: Przedsiębiorstwo Komunikacji Tramwajowej, Wydawnictwo STAPIS, 1998, s. 12–14, ISBN 83-85145-13-3.
  9. Krzysztof Soida, Komunikacja tramwajowa w aglomeracji katowickiej. 100 lat tramwaju elektrycznego, Katowice: Przedsiębiorstwo Komunikacji Tramwajowej, Wydawnictwo STAPIS, 1998, s. 34, ISBN 83-85145-13-3.
  10. Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000, Pas 47 – Słup 28-G, Chorzów, Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1939 [dostęp 2020-10-17].p?,
  11. Topographische Karte 1:25 000, 5779 Schwientochlowitz, Berlin: Reichsamt für Landesaufnahme, 1942 [dostęp 2020-10-17].p?,
  12. Adrian Blondzik, Wyburzają parowozownię, swiony.pl – Wiadomości ze Świętochłowic, 1 marca 2016 [dostęp 2020-10-18].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Germany (1867–1918).svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Tickmark icon.svg
Autor: MGalloway (WMF), Licencja: CC BY-SA 3.0
A tickmark icon included in the OOjs UI MediaWiki lib.
OOjs UI icon check.svg
Autor: MGalloway (WMF), Licencja: CC BY-SA 3.0
A tickmark icon included in the OOjs UI MediaWiki lib.
Swietochlowice location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Świętochłowice, Poland.
  • top: 50.325
  • bottom: 50.2705
  • left: 18.8835
  • right: 18.9367
Slaskie mapa kolejowa.png
Autor: Therud, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa najważniejszych linii kolejowych województwa śląskiego