Królewska Odlewnia Żeliwa w Gliwicach

Zabudowania odlewni, grafika z początku XIX wieku

Królewska Odlewnia Żeliwa w Gliwicach (niem. Königlich Preußische Eisengießerei) – gliwicka odlewnia, nazywana również Hutą Gliwicką lub Starą Hutą, była jednym z najnowocześniejszych zakładów tego typu w Europie końca XVIII wieku.

Historia

Huta założona została w 1796 roku, natomiast początki odlewni sięgają roku 1798, kiedy to gliwickiej hucie uruchomiono gisernię. Pierwszym głównym projektantem huty został architekt Johann Friedrich Wedding. Była ona drugą najstarszą w całych Prusach (po Królewskiej Hucie "Malapane" - dziś Huta Małapanew w Ozimku, najdłużej działającej, bo od 1754 roku). Od początku istnienia huty pracował w niej radca hutniczy (niem. Hüttenrat) Ephraim Ludwig Gottfried Abt (1752-1819). 10 listopada 1796 r. na podstawie opracowanego przez niego procesu przeprowadzono w Hucie Gliwickiej pierwszy wytop stali z wykorzystaniem koksu. Zakład współpracował z podobnymi zakładami "Malapane" (Ozimek), Berlinie i Sayn niedaleko Koblencji (dziś w granicach miasta Bendorf). W XIX wieku gliwicka odlewnia była renomowanym zakładem, znanym w całej Europie, o bardzo szerokim profilu działalności. Z zakładem związany był wówczas Theodor Erdmann Kalide, autor m.in. pomnika "Chłopiec z łabędziem" w Chorzowie, czy gliwickich monumentów "Lew czuwający" i "Dziewczyna z lirą". Obok monumentalnych dzieł, jak rzeźby czy pomniki, wytwarzała odlewy dekoracyjne – świeczniki, kałamarze, krzyże nagrobne, a także miniatury pomników. Królewska Odlewnia Żeliwa była pierwszym zakładem, któremu zlecono wykonanie najwyższego niemieckiego odznaczenia wojskowego – Żelaznego Krzyża^[1]. W okresie I wojny światowej produkowano tu tzw. "czarną biżuterię", wykonaną z żeliwa, którą Niemcy kupowali zamiast wyrobów jubilerskich, przekazując zaoszczędzone w ten sposób pieniądze na cele militarne^[1]. Od lat trzydziestych XX wieku do końca II wojny światowej odlewnia produkowała głównie na potrzeby wojenne III Rzeszy. Po przyłączeniu Gliwic do Polski w 1945 roku zakłady upaństwowiono i odtąd funkcjonują one jako Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych.

Zobacz też

• Muzeum Odlewnictwa Artystycznego w Gliwicach

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Królewska Odlewnia Żeliwa w Gliwicach - Historia zakładu na stronie UM Gliwice