Królowa przedmieścia (wodewil)

Królowa przedmieścia
Królowa przedmieścia. Wodewil w pięciu aktach
Ilustracja
SłowaLeon Schiller
ScenariuszLeon Schiller
Na podstawieKrólowa przedmieścia, Konstanty Krumłowski
TeatrTeatr Miejski, (Lwów)
Data premiery24 czerwca 1931
ReżyseriaLeon Schiller
Kierownictwo muzyczneJakub Mund

Królowa Przedmieściawodewil autorstwa Konstantego Krumłowskiego, wystawiony po raz pierwszy w 1898 r. w teatrzyku „Pod Słońcem”, mieszczącym się w Parku Krakowskim. Utwór ten przyniósł autorowi olbrzymią sławę. Żadna jego późniejsza sztuka nie odbiła się już tak szerokim echem. Z teatru „Pod Słońcem” przeniesiona została na deski Teatru Ludowego przy ul. Krowoderskiej w Krakowie.

Premiera sztuki miała miejsce 22 lipca 1898 r. Reżyserem był Julian Szelągowski, muzykę skomponował Władysław Powiadowski. W roli Mani wystąpiła Anna Bertoletti, Antka zagrał Konrad Ankiewicz, Majcherka – Tadeusz Pol, Kantka – Jerzy Jerzyński, Maciejową – Teofila Józefowiczowa. Ponadto wystąpili: Wacław Dolski, Jan Czapski, Wacław Nynkowski, Piotr Hryniewicz, Aleksandra Ziemkiewicz i Julian Szelągowski, reżyser. W przedstawieniu kilkukrotnie wystąpił sam Krumłowski (w roli Edwarda). Popularność sztuki przeszła najśmielsze oczekiwania i w ciągu dwóch miesięcy spektakl grano ponad 50 razy[1].

Boy-Żeleński pisał:

Sztuka zrobiła się modna, chodzili na nią wszyscy. Zrobił się z tego istny szport, jak się wówczas mówiło. Jeden z młodych literatów, Konrad Rakowski był na Królowej Przedmieścia coś ze 40 razy, umiał ją całą na pamięć i recytował przy każdej sposobności, stąd do dzisiaj pamiętam całe strofy ówczesnych kupletów. Kiedy w owej właśnie dobie Przybyszewski zjechał do Polski, poznanie jego z młodym Krakowem – jak je opisuję w Moich współczesnych – odbyło się na Królowej Przedmieścia. I "Stach" także zaczął co dzień chodzić na tę sztukę, a do jednego z grających w niej aktorów, młodego suchotnika Ankiewicza, tak się zapalił, że przez pewien czas wodził go ze sobą, zaśmiewając się z jego opowiadań.

Inny krakowianin, Adolf Nowaczyński, pisał:

Tegoż dnia wczesnym wieczorem byliśmy in gremio, w komplecie, w Parku Krakowskim na... Królowej Przedmieścia, wodewilu ze śpiewami, tańcami i kupletami. Przybysz się pobeczał. Sztukę uznał za arcydzieło, głębokie, przedziwnie przepaściste i takie ci słowiańskie, prasłowiańskie, wysoko ciągnięte... Ten nikczemny Strindberg nigdy ci bracie czegoś lepszego nie napisał... Panu Krumłowskiemu niegodzien rzemyka u trzewików rozwiązać.

Królowa Przedmieścia była jedną z najczęściej granych sztuk polskich. Jej olbrzymia popularność wśród Polaków skutkowała równoległym zainteresowaniem Polonii, stąd wystawianie Królowej w Stanach Zjednoczonych, a nawet Japonii. Dla Polski w dobie dwudziestolecia międzywojennego i doby PRL-u przywrócił Królową... Leon Schiller. Dokonał nowej adaptacji, uwspółcześnił, umuzykalnił. Dzięki Schillerowi Królowa... stała się znowu modnym wodewilem[2].

  • Prapremiera (wersji Schillerowskiej): w reż. Leona Schillera 24 czerwca 1931 roku w Teatrze Miejskim we Lwowie.

Oprac. muz. wodewilu Jakub Mund. W obsadzie znaleźli się: Dobiesław Damięcki, Jan Guttner, Władysław Krasnowiecki, Władysław Ratschka, Jacek Woszczerowicz i in. Schiller wystawił 3 krotnie Królową przedmieściaprzed wojną – we Lwowie i Krakowie[3]. Następnie w opracowaniu dramatycznym Schillera wystawił m.in. w 1946 r. w Teatrze Nowym w Poznaniu Stanisław Płonka-Fiszer (pod kier. muz. Wiktora Buchwalda).

Inne realizacje[4]

Akcja utworu

Akcja rozgrywa się w podkrakowskim Zwierzyńcu. Główną bohaterką jest piękna dziewczyna, Mania. Sierota, pracując i żyjąc uczciwie, pokochała swoją wieś i nie wyobraża sobie życia gdzie indziej. Tymczasem po Zwierzyńcu kręcą się panowie z miasta – Zygmunt i Zagórny. Zygmunt jest zakochany w Mani, ale nie wie, gdzie ona mieszka. Zobaczył ją bowiem tylko w kościele i śledził, aż znikła mu z oczu. W gminie urzędują Marcin i Majcherek. Powodowani zazdrością o popularność Mani oraz jej urodą (Majcherek bezskutecznie stara się o jej rękę), knują chytry spisek, mający na celu wyrzucenie dziewczyny z gminy. Wykazując jej brak urzędowych legitymacji oraz oskarżając bezpodstawnie o pasożytnictwo, zmuszają Manię do opuszczenia gminy.

Mania, pozbawiona dachu nad głową i zmuszona do opuszczenia ukochanego Zwierzyńca, zamieszkuje u pani Maciejowej na Czarnej Wsi (obecnie część Krakowa), gdzie za pracę ma jedzenie i dach nad głową. Jednocześnie Zygmunt nie ustaje w zalotach, ale odtrącony z powodu miejskiego pochodzenia, pomaga dziewczynie skrycie, dając pieniądze Maciejowej na utrzymanie. Zarówno Zygmunt, jak i Majcherek zostają przez Manię odtrąceni. Jeden z powodu urodzenia, drugi za złośliwość i przekręty. Zygmunt poznaje mec. Złotogórskiego, który obiecuje zająć się i wnikliwie przestudiować sprawę Mani i w końcu udaje mu się wytknąć władzom gminnym nadużycia. Zakochany w dziewczynie Zygmunt postanawia zaciągnąć się jako flisak do pracy na Wiśle, by zatrzeć skojarzenie z „mieszczuchem” i tym daje dowód swojej miłości do Mani. Ta, urzeczona poświęceniem amanta, wreszcie otwiera dla niego swoje serce. Uposażeni przez mec. Zagórskiego w pieniądze na nową drogę życia, obiecują dać na zapowiedzi.

Przypisy

  1. J. Michalik, Dzieje teatru w Krakowie w latach 1893-1915, t. 5, część II, Kraków 1987, s. 18.
  2. Zob. uwagi Tadeusza Boya-Żeleńskiego o zmianach, jakie wprowadził Schiller, w: Królowa przedmieścia [program teatralny]. Teatr Dolnośląski w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 1971, s. 6-9.
  3. Teatr w Polsce - polski wortal teatralny, www.e-teatr.pl [dostęp 2017-11-15].
  4. Dokładny spis realizacji notuje baza e-teatr Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego w Warszawie

Bibliografia

  • Królowa przedmieścia, wodewil w 5 aktach, posłowie Henryk Babral, Kraków: Secesja, 1991.
  • J. Michalik, Dzieje teatru w Krakowie w latach 1893-1915, t. 5, część II: W cieniu teatru miejskiego, Kraków 1987.
  • Lucjan Kydryński, Przewodnik operetkowy. Warszawa. PWM 1986, wyd. 3 – tamże opis "Królowej przedmieścia" w adaptacji Leona Schillera: s. 462-463.
  • Konstanty Krumłowski, Królowa przedmieścia. Wodewil w pięciu aktach, muz. Wł. Powiadomskiego, Kraków. Wiedza i Sztuka, 1923.
  • Królowa przedmieścia. Widowisko z tańcami i śpiewami w dwóch częściach na podstawie wodewilu Konstantego Krumłowskiego, Jerzy Rakowiecki, Jerzy Wittlin [program spektaklu], reż. Barbara Borys-Damięcka, red. Tadeusz Broś. Warszawa. Teatr Syrena, 1996.

Media użyte na tej stronie

Krolowa przedmiescia.jpg
Królowa Przedmieścia - wodewil. Teatr Śląski 1936