Królowie Bosporu
Wstęp
Na podstawie przekazu Diodora Sycylijskiego (XII, 31, 1) przypuszcza się, że od około 480 roku p.n.e. na Bosporze Kimmeryjskim pojawia się ustrój monarchiczny.
Źródła do stworzenia listy władców Bosporu
- Inskrypcje umożliwiające poznanie tytulatury władców, a także ewentualnego pokrewieństwa między nimi (np. Reskuporis syn Kotysa) oraz datowanie ich panowania,
- Monety, a zwłaszcza w późniejszym okresie, złote statery z umieszczoną datą roczną według ery bosporańskiej. Pomaga to ustalić kolejność władców, a także poznać ich tytuły.
- Przekazy autorów antycznych, niezbyt częste. Przykładem mogą być listy Pliniusza Młodszego (X, 63-64) do cesarza Trajana dotyczące Sauromatesa I.
- Stemple na ceramicznych materiałach budowlanych od połowy IV wieku p.n.e. do II wieku p.n.e.
Królowie Bosporu
Dynastia Archeanaktydów
- Archeanaks (dziedziczny archont ok. 480-470)
- Pairisades (ok. 470-450)
- Leukon (ok. 450-440)
- Sagauros (ok. 440-438)
Dynastia Spartokidów
- Spartokos I (438-433)
- Seleukos I (433-393) [syn]
- Satyros I (koregent 433-429; archont 393-389) [brat]
- Leukon I (389-349) [syn]
- Gorgippos I (koregent w Sindii 389-ok. 349) [brat]
- Spartokos II (349-344) [syn Leukona I]
- Pairisades I (koregent w Teodozji 349-344; archont 344-310) [brat]
- Apollonios (koregent w Sindii 349-ok. 344) [brat]
- Satyros II (310-309) [syn Pairisadesa I]
- Prytanis (koregent 310-309) [brat]
- Gorgippos II (koregent 310) [brat]
- Eumelos (koregent 310-309; archont 309-304) [brat]
- Spartokos III (304-284; przybrał tytuł króla Bosporu) [syn]
- Seleukos II (koregent 304-?) [brat]
- Satyros III (284-?) [syn Spartokosa III]
- Pairisades II (koregent 284-?; król ?-ok. 245) [brat]
- Spartokos IV (ok. 245-240) [syn]
- Leukon II (ok. 240-220) [brat]
- Hygiainon (uzurpator? ok. 220-200)
- Spartokos V (ok. 200-180) [syn? Pairisadesa, syna? Spartokosa IV]
- Pairisades III (ok. 180-170/160) [bratanek?]
- Kamasare Filoteknos (koregentka ok. 180-175/60) [żona; córka Spartokosa V?]
- Pairisades IV Filometor (170/160-145/140) [syn Pairisadesa III i Kamasare]
- zależność od Scytów ok. 150-107
- Pairisades V Ostatni (145/140-108) [syn?]
- Saumakos (uzurpator 108-107)
- Pont podbija królestwo bosporańskie 107
Dynastia Mitrydatydów
- Mitrydates I (VI) Eupator Dionizos (107-70; usunięty; król Pontu od 120)
- Machares (koregent 81-70; uzurpator 70-66) [syn]
- Mitrydates I (VI) (2. panowanie 66-63)
- Farnakes (II) Filoromajos (63-47; król Pontu 48-47) [brat]
- Zależność od Rzymu 47 p.n.e.- ok. 342 n.e.
- Dynamis Filoromajos (47-14) [córka]
- Asander Filokajsar Filoromajos (koregent 47-17) [mąż]
- Mitrydates II (pretendent 47-46) [podawał się za syna Mitrydatesa I (VI) Eupatora; syn Menodotosa z Pergamonu]
- Skryboniusz (koregent 17-15) [2. mąż Dynamis; syn nieślubny? Farnakesa II]
- Marek Antoniusz Polemon I Eusebes Soter (15-8; król Pontu od 36, Małej Armenii 33-30) [3. mąż Dynamis]
Dynastia Asandrydów
- Tyberiusz Juliusz Aspurgos Filoromajos (8 p.n.e.-37 n.e.) [syn Asandra i Dynamis]
- Gepaepyris (37-39) [wdowa; córka Kotysa VIII, króla trackiego i Antonii Tryfeny, córki Polemona I]
- Gajusz Juliusz Polemon II Filogermanik Filopatris (38-39; król Pontu 38-64; usunięty, zmarł 69?) [brat]
- Klaudiusz Mitrydates III (VIII) Filogermanik Filopatris (39-45; usunięty, zmarł 68) [syn Aspurgosa i Gepaepyris]
- Tyberiusz Juliusz Kotys I Filokajsar Filoromajos Eusebes (45-68) [brat]
- Euneike (68-69) [wdowa]
- Tyberiusz Juliusz Reskuporis I Filokajsar Filoromajos Eusebes (69-92) [syn Kotysa I i Euneike]
- Tyberiusz Juliusz Sauromates I Filokajsar Filoromajos Eusebes (92-124) [syn]
- Tyberiusz Juliusz Kotys II Filokajsar Filoromajos Eusebes (124-132) [syn]
- Tyberiusz Juliusz Remetalkes Filokajsar Filoromajos Eusebes (132-154) [syn]
- Tyberiusz Juliusz Eupator Filokajsar Filoromajos Eusebes (154-174) [syn]
- Tyberiusz Juliusz Sauromates II Filokajsar Filoromajos Eusebes (174-211) [brat]
- Tyberiusz Juliusz Reskuporis II Filokajsar Filoromajos Eusebes (211-227) [syn]
- Tyberiusz Juliusz Kotys III Filokajsar Filoromajos Eusebes (227-234) [syn]
- Tyberiusz Juliusz Sauromates III (229-233) [brat?]
- Tyberiusz Juliusz Reskuporis III (234-235) [syn?]
- Tyberiusz Juliusz Inintimajos Filokajsar Filoromajos Eusebes (234-239) [brat?]
- Tyberiusz Juliusz Reskuporis IV Filokajsar Filoromajos Eusebes (239-253; usunięty) [syn?]
- Farsanzes (253-255; usunięty) [syn?]
- Reskuporis IV (2. panowanie 255-257; usunięty)
- Farsanzes (2. panowanie 257-261)
- Reskuporis IV (3. panowanie 261-267; usunięty)
- Tyberiusz Juliusz Chedosbios (267-272; usunięty) [syn?]
- Reskuporis IV (4. panowanie 272-275)
- Tyberiusz Juliusz Sauromates IV (275; usunięty?) [syn]
- Tyberiusz Juliusz Teiranes (275-279) [brat?]
- Chedosbios (2. panowanie 279-286)
- Tyberiusz Juliusz Totorses (286-308) [brat?]
- Sauromates IV (2. panowanie ok. 286-311?)
- Tyberiusz Juliusz Radamsades (308-323) [syn? Totorsesa]
- Tyberiusz Juliusz Reskuporis V (311-342) [syn? Sauromatesa IV]
- Panowanie Ostrogotów na Krymie, poza ekstremalnym południowym wybrzeżem ok. 342-375
- Tyberiusz Juliusz Sauromates V (król tylko w południowej części wybrzeża 342- ok. 370?) [syn?]
- Panowanie Hunów na Krymie ok. 375-465
- Tyberiusz Juliusz Doiptunes Filokajsar Filoromajos Eusebes (ok. 465) [prawnuk?]
- Goci podbijają Krym ok. 450
Bibliografia
Truhart P., Regents of Nations. Systematic Chronology of States and Their Political Representatives in Past and Present. A Biographical Reference Book, Part 1: Antiquity Wordwide, München 2000, s. 378-379, ISBN 3-598-21543-6.