Krótkonosek sfinksowy

Krótkonosek sfinksowy
Cynopterus sphinx[1]
(Vahl, 1797)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

nietoperze

Podrząd

rudawkokształtne

Rodzina

rudawkowate

Podrodzina

Cynopterinae

Plemię

Cynopterini

Gatunek

krótkonosek sfinksowy

Podgatunki
  • C. s. sphinx (Vahl, 1797)
  • C. s. angulatus G.S. Miller, 1898
  • C. s. babi Lyon, 1916
  • C. s. pagensis G.S. Miller, 1906
  • C. s. scherzeri Zelebor, 1869
  • C. s. serasani Paradiso, 1971[15]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[16]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania

Krótkonosek sfinksowy[17] (Cynopterus sphinx) – gatunek ssaka z podrodziny Cynopterinae w obrębie rodziny rudawkowatych (Pteropodidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1797 roku duńsko-norwesko botanik i zoolog Martin Vahl nadając mu nazwę Vespertilio sphinx[2]. Holotyp pochodził z Tarangambadi, w Tamilnadu, w Indiach[18].

Podgatunek scherzeri może być odrębnym gatunkiem, a podgatunek babi może być spokrewniony z C. nusatenggara[19]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają sześć podgatunków[19]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

PodgatunekOryginalna nazwaAutor i rok opisuMiejsce typowe
C. s. angulatusCynopterus angulatusG.S. Miller, 1898Trang, Thajlandia[20].
C. s. babiCynopterus babiLyon, 1916Pulau Babi, 17 mi (27 km) na południowy wschód od wyspy Simeulue, prowincja Aceh, Sumatra, Indonezja[21].
C. s. pagensisCynopterus pagensisG.S. Miller, 1906Północna Pagai, Sumatra Zachodnia, Indonezja[22].
C. s. scherzeriCynopterus marginatus var. Pachysoma scherzeriZelebor, 1868Kar Nikobar, Nikobary[23].
C. s. serasaniCynopterus sphinx serasaniParadiso, 1971wyspa Serasan, Wyspy Natuna, Wyspy Riau, Indonezja[24].

Etymologia

  • Cynopterus: gr. κυων kuōn, κυνος kunos „pies”; πτερον pteron „skrzydło”[25].
  • sphinx: Sfinks (gr. Σφιγξ Sphinks, łac. Sphinx), mityczny, drapieżny potwór o zróżnicowanym wyglądzie zamieszkujący w Tebach, który zadawał podróżnikom zagadki i rozszarpywał tych, którzy odpowiedzieli niepoprawnie; nie wiadomo dlaczego Vahl wybrał tę nazwę dla nietoperza[26].
  • angulatus: łac. angulatus „kanciasty”, od angulus „kąt, róg”[27].
  • babi: Babi, zachodnia Sumatra, Indonezja[28].
  • pagensis: Północna Pagai, Indonezja[11].
  • scherzeri: Karl Ritter von Scherzer (1821–1903), austriacki podróżnik, dyplomata, przyrodnik, brał udział w ekspedycji Novara w latach 1857–1859[8].
  • serasani: Serasan, Wyspy Natuna, Indonezja[15].

Zasięg występowania

Krótkonosek sfinksowy występuje w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej zamieszkując w zależności od podgatunku[19]:

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 89–109 mm, długość ogona 13–18 mm, długość ucha 19–23 mm, długość tylnej stopy 14,5–20,5 mm, długość przedramienia 67–76 mm; masa ciała samic 28–70 g, samców 34–53 g[29].

Ekologia

Siedliskiem gatunku są lasy tropikalne. Krótkonosek sfinksowy żyje w koloniach, liczących od 3 do 7 i więcej osobników tej samej płci. Kolonie nietoperzy znajdują schronienie w namiotach utworzonych z liści palm, przede wszystkim Borassus flabellifer, Areca catechu, Polyalthia longifolia, Vernonia scandens[30]. Gatunek owocożerny, nietoperze odżywiają się również kwiatami i liśćmi drzew owocowych[31].

Rozród

Krótkonosek sfinksowy jest gatunkiem poligynicznym. Niedawno zaobserwowano, że samice tego gatunku podczas kopulacji często liżą podstawę prącia samców. Zasugerowano, że zachowanie to przedłuża czas kopulacji i zwiększa prawdopodobieństwo zapłodnienia samicy[32]. Nietoperze tego gatunku rozmnażają się dwukrotnie w ciągu roku, z każdej ciąży rodzi się jedno młode. Matka opiekuje się młodym przez 45-50 dni[33].

Znaczenie gospodarcze

Krótkonoski sfinksowe mogą powodować istotne szkody upraw drzew owocowych. Są potencjalnym wektorem wirusa japońskiego zapalenia mózgu[34].

Uwagi

  1. Młodszy homonim Pachysoma brevicaudatum I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1828.
  2. Nomen nudum.
  3. Niepoprawna późniejsza pisownia Vespertilio sphinx Vahl, 1797.

Przypisy

  1. Cynopterus sphinx, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b Vahl 1797 ↓, s. 123.
  3. Vahl 1797 ↓, s. 124.
  4. É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 70. (fr.).
  5. É. Geoffroy Saint-Hilaire. Description des roussettes et des céphalotes, deux nouveaux genres de la famille des chauve-souris. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 15, s. 97, 1810. (fr.). 
  6. C.J. Temminck: Monographies de mammalogie, ou Description de quelques genres de mammifères, dont les espèces ont été observées dans les d1fférens Musées de l’Europe. T. 2. Leiden: C. C. van der Hoek, 1835–1841, s. 92. (fr.).
  7. L.J.F.J. Fitzinger. Die Ausbeute der österreichischen Naturforscher an Säugethieren und Reptilien während der Weltumsegelung Sr. Majestät Fregatte Novara. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 42, s. 390, 1860. (niem.). 
  8. a b J. Zelebor: Säugethiere. W: B. von Wüllerstorf-Urbair: Reise der österreichischen Fregatte Novara um die Erde in den Jahren 1857, 1858, 1859 unter den Befehlen des Commodore B. von Wüllerstorf-Urbair. Zoologischer Theil. Cz. 1: Wirbelthiere. Wien: Kaiserlich-Königliche Hof- und Staatsdruckerei, 1869, s. 13. (niem.).
  9. J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 122. (ang.).
  10. G.S. Miller. List of bats collected by Dr. W. L. Abbott in Siam. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 50, s. 316, 1898. (ang.). 
  11. a b G.S. Miller. Seven new Malayan bats. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 19, s. 62, 1906. (ang.). 
  12. K.C. Andersen. Ten new fruit-bats of the genera Nyctimene, Cynopterus, and Eonycteris. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 6 (36), s. 623, 1910. (ang.). 
  13. M.W. Lyon. Mammals collected by Dr. W. L. Abbott on the chain of islands lying off the western coast of Sumatra, with descriptions of twenty-eight new species and subspecies. „Proceedings of the United States National Museum”. 52, s. 438, 1916. (ang.). 
  14. H.J.V. Sody. On the mammals of Bali (with a note on the races of Callosciurus notatus of Java). „Natuurkundig tijdschrift voor Nederlandsch Indië”. 93, s. 63, 1933. (ang.). 
  15. a b J.L. Paradiso. A new subspecies of Cynopterus Sphinx (Chiroptera: Pteropodidae) from Serasan (South Natuna) Island, Indonesia. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 84 (36), s. 296, 1971. (ang.). 
  16. P. Bates, S. Bumrungsri, S. Molur & C. Srinivasulu, Cynopterus sphinx, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019 [online], wersja 2021-3 [dostęp 2022-05-05] (ang.).
  17. Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 79. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  18. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cynopterus sphinx. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-05].
  19. a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 88. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  20. Zijlstra ↓, s. N#19398.
  21. Zijlstra ↓, s. N#19399.
  22. Zijlstra ↓, s. N#19400.
  23. Zijlstra ↓, s. N#19401.
  24. Zijlstra ↓, s. N#19402.
  25. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 212, 1904. (ang.). 
  26. B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 388. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  27. The Key to Scientific Names, angulata [dostęp 2022-05-05].
  28. The Key to Scientific Names, babiensis [dostęp 2022-05-05].
  29. N. Giannini, C. Burgin, V. Van Cakenberghe, S. Tsang, S. Hintsche, T. Lavery, F. Bonaccorso, F. Almeida & B. O’Toole: Family Pteropodidae (Old World Fruit Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 64–65. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
  30. Balasingh J, Koilraj J, Kunz TH. Tent Construction by the Short-nosed Fruit Bat Cynopterus sphinx (Chiroptera: Pteropodidae) in Southern India. „Ethology”. 100 (3), s. 210–229, 1995. DOI: 10.1111/j.1439-0310.1995.tb00326.x. 
  31. Bhat HR. Observations on the food and feeding behaviour of Cynopterus sphinx Vahl (Chiroptera, Pteropodidae) at Pune, India. „Mammalia”. 58 (3), s. 363–370, 1994. DOI: //1994 10.1515/mamm.1994.58.3.363, //1994. 
  32. M. Tan, G Jones, G Zhu, J Ye i inni. Fellatio by fruit bats prolongs copulation time. „PLoS One”. 4 (10), s. e7595, 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0007595. PMID: 19862320. 
  33. S. Sandhu. Breeding biology of the Indian fruit bat, Cynopterus sphinx (Vahl) in central India. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 81 (3), s. 600-612, 1984. (ang.). 
  34. K Banerjee, MA Ilkal, PK Deshmukh. Susceptibility of Cynopterus sphinx (frugivorus bat) Suncus murinus (house shrew) to Japanese encephalitis virus. „Indian J Med Res”. 79, s. 8-12, 1984. PMID: 6327512. 

Bibliografia

  • M. Vahl. Beskrivelse paa tre nye Arter Flagermuse. „Skrivter af Naturhistorie-selskabet”. 4 (1), s. 121–138, 1797. (duń.). 
  • J.S. Zijlstra: Home. Hesperomys project. [dostęp 2022-05-05]. (ang.).
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Greater Short-nosed Fruit Bat (48203395606).jpg
Autor: Mike Prince from Bangalore, India, Licencja: CC BY 2.0
Greater Short-nosed Fruit Bat