Krążownik torpedowy
Krążownik torpedowy – klasa okrętów średniej wielkości, powstała pod koniec XIX wieku, przeznaczona do takich celów, jak ochrona floty przed torpedowcami, przeprowadzanie ataków torpedowych na większe jednostki w składzie zespołów floty, czy zadania zwiadowcze i rozpoznawcze[1][2]. Okręty tego typu miały zazwyczaj wyporność w granicach 700-2000 ton[3], były uzbrojone w podwodne lub nadwodne wyrzutnie torpedowe i kilka armat średniego kalibru (do 152 mm), niektóre z nich miały także wbudowany podwodny taran[4]. Nie były opancerzone lub miały jedynie cienki wewnętrzny pokład pancerny według schematu krążowników pancernopokładowych[3]. Zostały wycofane w większości z użycia już na początku XX wieku w miarę rozwoju kontrtorpedowców. Ich wspólnym niedostatkiem była zbyt niska prędkość, utrudniająca przechwytywanie torpedowców oraz wykonywanie ataków torpedowych. Pojedyncze jednostki, zwłaszcza w mniejszych flotach, przetrwały do okresu po II wojnie światowej[5].
Stanowiły najmniejsze z krążowników. Często krążowniki torpedowe, zwłaszcza mniejsze, są utożsamiane z kanonierkami torpedowymi[5][6], przy tym rozróżnienie między oboma klasami nie jest jednoznaczne i zależy od klasyfikacji w danym państwie. W niektórych państwach krążownikami torpedowymi nazywano okręty większe od kanonierek torpedowych, jak np. w Wielkiej Brytanii, w której jednak nazwa klasy krążowników torpedowych (torpedo cruiser) istniała tylko kilka lat w latach 80. XIX wieku, po czym przeklasyfikowano je na krążowniki III klasy[1]. W Rosji wyróżniano tylko krążowniki torpedowe (minnyj kriejsier), jednakże odpowiadały one w rzeczywistości wielkością (400-750 ton) kanonierkom torpedowym i tak są określane w literaturze[7]. W niektórych krajach okręty odpowiadające wielkością i uzbrojeniem krążownikom torpedowym określane były jako awizo, np. Niemczech[8], Japonii i Francji, a w Austro-Węgrzech - jako "okręty torpedowe" (Torpedoschiff, obok kanonierek torpedowych Torpedofahrzeug)[9]. Nazwa klasy krążowników torpedowych, oprócz Wielkiej Brytanii, istniała m.in. we Włoszech (incrociatore torpediniere)[10], Turcji (torpido-kruvazör, obok kanonierek torpedowych torpido gambot)[11] i Szwecji[5] (Torpedkryssare).
Przykładowe charakterystyki
| Nazwa (typ) | Państwo / rok wejścia do służby | wyporność (norm.) | długość / szerokość, m. | uzbrojenie (liczba x kaliber dział) | moc, KM prędkość, w. | uwagi |
| Zara | Austro-Węgry 1881 | 883 t | 62,71 / 8,2 m | 4x90 mm, 1x66 mm, 5x47 mm, 2x25 mm, 4 wt 350 mm | 1800 KM 14 w | Klasyfikowane jako okręt torpedowy[9] |
| Blitz | Niemcy 1883 | 1463 t | 78,4 / 9,9 m | 1x125 mm, 4x87 mm, 1 wt 350 mm (1 stała) późn. 8x88 mm, 3 wt 350 mm | 2800 KM 16 w | Klasyfikowane jako awizo[8] |
| Condor | Francja 1886 | 1229 t | 68 / 9 m | 5x100 mm, 4x47 mm, 6x37 mm, 4 wt 356 mm | 3000 KM 17,5 w | pokład pancerny [6] |
| Panther | Austro-Węgry 1886 | 1557 t | 73,19 / 10,39 m | 2x120, 10x47 mm, 2 wt 350 mm | 5940 KM 18,4 w | lekki pokład pancerny[12]. Klasyfikowane jako okręt torpedowy[9] |
| Lejtienant Iljin | Rosja 1887 | 714 t | 72,3 / 7,4 m | 7x47 mm, 6x37 mm, 7 wt 381 mm (5 stałych) | 3500 KM 20,8 w | [7] |
| HMS Archer | Wlk. Bryt. 1888 | 1770 t | 73,15 / 10,97 m | 5x150 mm, 8x47 mm, 3 wt 356 mm | 3500 KM 17 w | 8 okrętów i 2 wcześniejszego typu Scout; lekki pokład pancerny[1] |
| Partenope | Włochy 1890 | 821 t | 73,1 / 8,2 m | 1x120 mm, 6x57 mm, 3x37 mm, 5 wt 450 mm | 3884 KM 18 w | 8 okrętów[13] |
| Kazarskij | Rosja 1890 | 432 t | 60,2 / 7,4 m | 6x47 mm, 3x37 mm, 2 wt 381 mm (1 stała) | 3500 KM 22 w | faktycznie kanonierki torpedowe, projektu niemieckiego[7] |
| Örnen | Szwecja 1897 | 800 t | 69,2 / 8,2 m | 2x120 mm, 4x57 mm, 1 wt 380 mm | 4000 KM 20 w | 5 okrętów, lekki pokład pancerny[5] |
| Nadeżda | Bułgaria 1898 wod. | 715 t | 67 / 8,3 m | 2x100 mm, 2x65 mm, 2x47 mm, 2 wt | 2600 KM 18 w | Budowy francuskiej, klasyfikowana jako krążownik[14] |
| Agordat | Włochy 1900 | 1350 t | 91,6 / 9,3 m | 12x76 mm, 2 wt 450 mm | 8000 KM 22 w | [10][13] |
| Peyk-i Şevket | Turcja 1907 | 775 t | 80 (mp.) / 8,4 m | 2x105 mm, 6x57mm, 2x37mm, 3 wt 450 mm | 5100 KM 22 w | 2 okręty, klasyfikowane jako krążowniki torpedowe[11] |
| Uruguay | Urugwaj 1910 | 1400 t | 84,8 / 9,5 m | 2x120 mm, 4x76mm, 6x37mm, 2 wt 450 mm | 8000 KM 23 w | budowy niemieckiej, klasyfikowany jako krążownik[15] |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 80-81.
- ↑ Torpedo Cruiser. Global Security. [dostęp 2010-09-21]. (ang.).
- ↑ a b Na podstawie Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓
- ↑ Bernard Ireland: The Illustrated Guide To Destroyers And Frigates. 2009. ISBN 978-1-84681-336-8. (ang.).
- ↑ a b c d Adam Fleks, Szwedzkie krążowniki torpedowe, "Okręty Wojenne" nr 19, 1997, ss. 6-9
- ↑ a b Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 324.
- ↑ a b c Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 202-203.
- ↑ a b Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 256
- ↑ a b c Erwin Sieche, Torpedoschiffe und Zerstörer der K. u. K. Marine. Wölfersheim-Berstadt: Podzun-Pallas-Verlag, 1996, Marine-Arsenal: Band 34. ISBN 3-7909-0546-1. s.3-7 (niem.) i René Greger, Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan, 1976. ISBN 0-7110-0623-7. s. 27 i 102 (ang.).
- ↑ a b Agordat - Incrociatore torpediniere w serwisie Marina Militare - Ministero Della Difesa [dostęp 22-3-2014]
- ↑ a b Bernd Langensiepen, The Ottoman steam navy 1828-1923, Ahmet Güleryüz, James Cooper, London: Conway Maritime Press, 1995, s. 148-149, 157, ISBN 0-85177-610-8, OCLC 32707576 (ang.).
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 277.
- ↑ a b Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 347-348
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 415.
- ↑ S.W. Patianin, M.S. Barabanow, N.W. Mitiukow: Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS stran Łatinskoj Amieriki i Azji, "Morskaja Kampania" 4/2008, (ros.) s.35
Bibliografia
- Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.): Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Lista francuskich krążowników torpedowych. [dostęp 2010-09-27].
- Lista rosyjskich krążowników torpedowych. [dostęp 2010-09-27].
Media użyte na tej stronie
AWM caption : "DEVONPORT, ENGLAND. C.1888. PORT SIDE VIEW OF THE TORPEDO CRUISER HMS ARCHER. SHE IS PAINTED WHITE FOR SERVICE ON THE CHINA STATION. NOTE THE 6 INCH GUNS IN SHIELDS ALONG HER SIDE AND THE TORPEDO TUBES INSET INTO HER SIDE FORE AND AFT. ANOTHER TORPEDO TUBE PROTRUDES FROM HER BOW."
Light Cruiser SMS Panther (Austria-Hungary)