Krążowniki pancernopokładowe typu Edgar

Krążowniki pancernopokładowe typu Edgar

HMS „St George”
Kraj budowy	Wielka Brytania
Użytkownicy	Royal Navy
Wejście do służby	1893–1896
Zbudowane okręty	9
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	7350-7700 t pełna
Długość	118,11 m
Szerokość	18,29 m
Zanurzenie	7,24 m
Napęd	2 maszyny parowe o mocy 12 000 KM, 4 kotły parowe, 2 śruby
Prędkość	20 węzłów
Zasięg	10 000 Mm przy 10 w
Załoga	544
Uzbrojenie	2 działa 234 mm (2xI), 10 dział 152 mm (10xI) 12 dział 57 mm (12xI), 5 dział 47 mm, 4 wt 450 mm
Opancerzenie	pokład do 127 mm, kazamaty 152 mm, maski dział 76 mm, wieża dowodzenia 305 mm

HMS "Royal Arthur" – widoczny podwyższony pokład dziobowy z dwoma działami 152 mm oraz "wiktoriańskie" malowanie z okresu pokojowego

HMS „Gibraltar” od rufy. Widoczne wytyki sieci przeciwtorpedowych na burtach

HMS „Grafton” w szarym malowaniu wojennym

Szkic okrętów typu Edgar

Krążowniki pancernopokładowe typu Edgar – seria dziewięciu brytyjskich okrętów, zbudowanych w latach 90. XIX wieku i służących podczas I wojny światowej. Klasyfikowane były w Royal Navy jako krążowniki I klasy.

Historia

Projekt ten był pomniejszoną wersją okrętów typu Blake, z nieco słabszym opancerzeniem i takim samym uzbrojeniem głównym (2 działa kalibru 234 mm i 10 dział 152 mm). Od nazwy pierwszego okrętu HMS „Edgar” był nazwany typem Edgar. HMS „Crescent” i „Royal Arthur” różniły się od pozostałych zestawem uzbrojenia, gdyż zamiast dziobowego działa 234 mm uzbrojono je w dwie armaty 152 mm obok siebie, na podwyższonym pokładzie dziobowym (miały 1 działo 234 mm i 12 dział 152 mm). HMS „Gibraltar”, „Crescent”, „Royal Arthur” i „St George” miały dno pokryte drewnem i blachą miedzianą dla służby w tropikach bez regularnego dokowania, co zwiększało ich wyporność o 350 t i obniżało prędkość o pół węzła. Krążowniki typu Edgar okazały się udanymi okrętami, bardziej ekonomicznymi od typu Blake. Miały bardzo dobre własności morskie i mogły przez dłuższy czas utrzymywać prędkość 18 węzłów.

Budowa i służba

Budowę pierwszych okrętów rozpoczęto w 1889, całą seria weszła do służby w latach 1893–1896. Przez pierwsze lata służyły głównie na stacjach zagranicznych (m.in. na Morzu Śródziemnym, Pacyfiku, w Chinach i Australii). Podczas I wojny światowej były już przestarzałe. HMS „Hawke” jako jedyny został utracony podczas wojny – zatopiony 15 października 1914 przez niemiecki okręt podwodny U-9. HMS „Edgar”, „Grafton”, „Endymion” i „Theseus” po modernizacji polegającej na dodaniu „bąbli” przeciwtorpedowych i zastąpieniu dział 234 mm działami 152 mm, wspierały wojska podczas operacji dardenelskiej. Pozostałe okręty od 1915 używane były do zadań pomocniczych, głównie jako okręty-bazy. Ocalałe krążowniki zostały wycofane i sprzedane na złom w latach 1920–1923.

Okręty typu Edgar

Opis konstrukcji

Okręty miały sylwetkę i architekturę taką, jak krążowniki typu Blake. Kadłub był gładkopokładowy, z wyjątkiem „Royal Arthur” i „Crescent”, które miały podwyższony pokład dziobowy. Dziobnica miała formę taranową, mało wysuniętą do przodu. Sylwetkę okrętów wyróżniały dwa wysoki i cienkie kominy, pochylone do tyłu. Na śródokręciu ciągnęła się niska i długa nadbudówka, na której z przodu znajdował się pomost bojowy, z przeszkloną kabiną nawigacyjną i odkrytymi skrzydłami na boki. Za pomostem i na końcu nadbudówki znajdowały się lekko pochylone rozbudowane maszty.

Uzbrojenie główne obejmowało dwa pojedyncze działa kalibru 234 mm z maskami pancernymi, na pokładzie dziobowym i rufowym oraz 10 pojedynczych dział 152 mm w stanowiskach burtowych. Po dwa na burtę znajdowały się w kazamatach, umieszczonych w burtach na śródokręciu, dość nisko nad wodą, pod pokładem górnym, a pozostałe trzy na burtę były ustawione na pokładzie na śródokręciu, z maskami ochronnymi. Po dwa z pokładowych dział 152 mm mogły teoretycznie strzelać wprost w kierunku dziobu lub rufy. HMS „Crescent” i „Royal Arthur” zamiast dziobowego działa 234 mm miały tam dwie armaty 152 mm obok siebie. Uzbrojenie uzupełniało 12 dział 57 mm w nieopancerzonych kazamatach burtowych lub stanowiskach na pokładzie, 5 lekkich działek 47 mm i 4 podwodne wyrzutnie torped.

Dane taktyczno-techniczne

• wyporność pełna: 7350 t (cztery okręty – 7700 t).
• długość: 118,1 m
• szerokość: 18,3 m
• zanurzenie – 7,25 m
• siłownia: 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy indykowanej 10 000 KM (maksymalnie 12 000 KM przy ciągu wymuszonym), 4 cylindryczne dwustronne kotły parowe, 2 śruby
• prędkość: 18 węzłów, maks. 20 w przy ciągu wmuszonym
• zapas paliwa: węgiel 1250 t
• załoga: 544

Uzbrojenie

• 2 działa 234 mm L/30 (9.2 in BL) z maskami pancernymi, na dziobie i rufie („Crescent” i „Royal Arthur” – 1 działo na rufie)
• 10 dział 152 mm Mk VII (6 in QF) w stanowiskach burtowych – 4 w kazamatach, pozostałe z maskami pancernymi („Crescent” i „Royal Arthur” – 12 dział)
• 12 dział 57 mm (6pdr QF)
• 5 dział 47 mm (3pdr QF)
• 4 podwodne wyrzutnie torped 450 mm

Opancerzenie

• pokład pancerny: 76–127 mm
• maski dział 234 mm: 76 mm
• kazamaty dział 152 mm: 152 mm
• stanowisko dowodzenia: 305 mm

Bibliografia

• Roger Chesneau, Eugène Kolesnik: Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1860-1905, Conway Maritime Press, Londyn, 1979, ISBN 0-85177-133-5, s. 66