Regiony historyczne i etnograficzne Polski

Regiony historyczne i etnograficzne Polski – obszary powiązane wspólną historią i kulturą, niekiedy także więzami gospodarczymi na przestrzeni wieków.

Według Normana Daviesa we współczesnych granicach Polski znajdują się (niektóre tylko częściowo) następujące krainy historyczne[1]: Wielkopolska (łac. Polonia Maior), Małopolska (łac. Polonia Minor), Mazowsze (łac. Mazovia), Kujawy (łac. Cuiavia), Śląsk (łac. Silesia, składający się Górnego Śląska oraz Dolnego Śląska), Pomorze (łac. Pomerania, składające się z dwóch krain o odmiennej przeszłości historycznej – Pomorze Wschodnie i Pomorze Zachodnie), Prusy (łac. Prussia), Ruś Czerwona (łac. Ruthenia Rubra, przy tym tylko jej zachodnia część - Grody Czerwieńskie, w odróżnieniu od wschodniej części - Rusi Halickiej) oraz Podlasie (łac. Podlachia, początkowo nieuwzględniane)[2]. W Polsce środkowej wymieniane są także ziemia sieradzka (łac. terra Siradiae) i ziemia łęczycka (łac. terra Lanciciensis)[3].

Na terenie dawnych Prus wyróżnia się historyczno-etnograficznie Warmię, Barcję i Natangię (czasami określane jako Prusy Dolne), Sambię, Mazury, Małą Litwę oraz Powiśle[4], niekiedy określane terminem Prus Górnych (niem. Oberland). Pozostałe dawne pruskie krainy za czasów Prusów leżą w obrębie wyżej wymienionych. Dodatkowo za oddzielne krainy historyczne częściowo leżące w Polsce należy uznać Suwalszczyznę, Orawę[5], Spisz[6] oraz Łużyce[7], z których do Polski należą zarówno wschodnie krańce Łużyc Dolnych (Żary), jak i Górnych (Zgorzelec, Lubań). Do Polski należą również terytoria historycznych Czech (ziemia kłodzka) oraz Moraw (uzyskane w wyniku korekt granicznych obszary koło Osoblahy)[3].

Poza wschodnimi granicami Polski ustalonymi w 1945[8] pozostają krainy historyczne (lub ich części), które znajdowały się na terytorium Rzeczypospolitej do czasu rozbiorów (1772–1795) oraz na terytorium II Rzeczypospolitej do czasu zawarcia porozumień między mocarstwami wielkiej trójki (1943–1945)[9][10]. Od czasów Kazimierza Wielkiego w skład Korony Królestwa Polskiego wchodziły duża część Wołynia i Podola. Po unii lubelskiej (1569) do Korony Królestwa Polskiego w ramach Rzeczypospolitej Obojga Narodów wchodziły: Wołyń (łac. Volhynia), Podole (łac. Podolia), Ukraina (łac. Ucraina)[2] oraz Inflanty (łac. Livonia).

Regiony obecnej Polski

W obecnych granicach Polski, ustalonych w 1945 r. znajdują się następujące regiony historyczno-etnograficzne:

  1. Pomorze[a]
  2. Wielkopolska
  3. Ziemia lubuska
  4. Łużyce[c]
  5. Kujawy
  6. Ziemia łęczycko-sieradzka
  7. Śląsk[e]
  8. Ziemia kłodzka
  9. Prusy[f]
  10. Suwalszczyzna[o]
  11. Mazowsze
  12. Podlasie[p]
  13. Polesie[q]
  14. Małopolska
  15. Ruś Czerwona lub Grody Czerwieńskie[t]

Dawne regiony Polski

Poza granicami współczesnej Polski znajduje się kilka regionów, które kiedyś wchodziły w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów lub II Rzeczypospolitej. Należą do nich:

Uwagi

  1. ↑ a b Region znajduje się częściowo również w Niemczech.
  2. ↑ Krajna pod względem kulturowym jest pograniczem pomiędzy Wielkopolską, a Pomorzem.
  3. ↑ Łużyce znajdują się tylko częściowo na terenie współczesnej Polski. Region leży również na terenie Niemiec.
  4. ↑ Ziemia dobrzyńska pod względem kulturowym jest pograniczem pomiędzy Kujawami, a Pomorzem (ziemią chełmińską).
  5. ↑ Region znajduje się częściowo również w Czechach.
  6. ↑ Region znajduje się częściowo również w Rosji (obwód kaliningradzki) i na Litwie.
  7. ↑ Warmia plemienna znajduje się tylko częściowo na terenie współczesnej Polski. Region leży również w obwodzie kaliningradzkim.
  8. ↑ Natangia znajduje się tylko częściowo na terenie współczesnej Polski. Region leży również w obwodzie kaliningradzkim.
  9. ↑ Barcja znajduje się tylko częściowo na terenie współczesnej Polski. Region leży również w obwodzie kaliningradzkim.
  10. ↑ Tylko niewielka część Nadrowii leży terenie współczesnej Polski. Region znajduje się prawie w całości na obszarze obwodu kaliningradzkiego.
  11. ↑ Znajduje się tylko częściowo na obszarze współczesnej Polski. Region leży również na terenie Litwy. Jaćwież nie zawsze bywa zaliczana do Prus.
  12. ↑ Ziemia malborska pod względem kulturowym jest pograniczem pomiędzy Prusami, a Pomorzem.
  13. ↑ Prusy Dolne znajdują się tylko częściowo na obszarze współczesnej Polski. Region leży również na terenie obwodu kaliningradzkiego.
  14. ↑ Powiśle pod względem kulturowym jest pograniczem pomiędzy Prusami, a Pomorzem.
  15. ↑ Suwalszczyzna znajduje się tylko częściowo na obszarze współczesnej Polski. Region leży również na terenie Litwy.
  16. ↑ Podlasie znajduje się tylko częściowo we współczesnej Polsce. Region ten jest także białoruskim i litewskim regionem historycznym.
  17. ↑ Jest także historycznym regionem Białorusi, Ukrainy, Litwy i Rosji. Tylko jej niewielka część znajduje się we współczesnej Polsce.
  18. ↑ Spisz znajduje się tylko częściowo na terenie współczesnej Polski. Ze względu na jego występowanie w Polsce, niekiedy wyróżnia się Polski Spisz. Region ten jest także słowackim i węgierskim regionem historycznym.
  19. ↑ Orawa znajduje się tylko częściowo na terenie współczesnej Polski. Region ten jest także słowackim i węgierskim regionem historycznym.
  20. ↑ Jest także historycznym regionem Ukrainy. Znajduje się tylko częściowo we współczesnej Polsce.

Przypisy

  1. ↑ Davies N., Boże igrzysko. Historia Polski, t. 1, Kraków 1994, s. 54-63.
  2. ↑ a b Dodatkowo według wydania z 2007 roku.
  3. ↑ a b Polska: regiony historyczne, histmag.org [zarchiwizowane].
  4. ↑ Mapa - krainy historyczne w obrębie województwa warmińsko-mazurskiego. [dostęp 2010-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-12)].
  5. ↑ Informacje o krainie w Orawskim Portalu Turystycznym. [dostęp 2016-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-03)].
  6. ↑ Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy: Charakterystyka regionu. [dostęp 2022-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-26)].
  7. ↑ Informacje o polskiej części Łużyc w portalu podroze.pl
  8. ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
  9. ↑ Krystyna Kersten: Jałta w polskiej perspektywie. London: Aneks Publishers, 1989, s. 101–110. ISBN 0-906601-58-4.
  10. ↑ Edmund Jan Osmańczyk: Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1982, s. 256, 258, 408. ISBN 83-214-0092-2.
  11. ↑ a b Krainy historyczne w Polsce – 10 faktów, które warto poznać [MAPY], histmag.org [dostęp 2022-09-22].

Zobacz też

Polska – tematy i zagadnienia
Historia
Geografia
Prawo i ustrój polityczny
Demografia,
bezpieczeństwo
i życie społeczne
Kultura
Gospodarka
Herb Polski.svg
  • Zobacz też: portal Polska i wikiprojekt Polski kanon Wikipedii
Regiony historyczne i etnograficzne Polski
Regiony historyczne
Regiony etnograficzne

Media użyte na tej stronie

Herb Polski.svg
Uproszczony obraz godła Polski; oficjalne godło: Coat of arms of Poland-official.png