Krajenka

Krajenka

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ratusz przy ul. Jagiełły
Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	złotowski
Gmina	Krajenka
Prawa miejskie	1420
Burmistrz	Stefan Kitela
Powierzchnia	3,76[1] km²
Wysokość	101 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	3733[2] 992,8 os./km²
Strefa numeracyjna	67
Kod pocztowy	77-430
Tablice rejestracyjne	PZL
Położenie na mapie gminy Krajenka Krajenka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Krajenka
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Krajenka
Położenie na mapie powiatu złotowskiego Krajenka
53°17′49″N 16°59′26″E/53,296944 16,990556
TERC (TERYT)	3031034
SIMC	0966932
Urząd miejski ul. Szkolna 17 77-430 Krajenka
Strona internetowa

Krajenka (niem. Krojanke^[3]) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie złotowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Krajenka.

Według danych z 30 czerwca 2016 miasto liczyło 3733 mieszkańców^[4].

Krajenka uzyskała lokację miejską w 1420 roku^[5].

Położenie

Miasto położone jest nad rzeką Głomią na wysokości 105 m n.p.m., w środkowej części Krajny, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym Pojezierza Krajeńskiego), w odległości 126 km na północ od Poznania.

Przez Krajenkę przebiegają drogi:

• Droga wojewódzka nr 188 (Piła – Człuchów)
• Droga wojewódzka nr 190 (Gniezno – Krajenka)

Ponadto istnieją drogi lokalne do Głubczyna, Buntowa i Tarnówki.

Przez Krajenkę biegnie też linia kolejowa Piła – Tczew. Znajduje się tu stacja kolejowa.

Historia

Zabytkowe zabudowania młynarskie w Krajence

Pierwszymi odnotowanymi właścicielami Krajenki byli Danaborscy. Ten polski ród posiadał liczne dobra na Pałukach i Krajnie. Danaborscy spokrewnieni byli z Piastami śląskimi. W okresie ich władania zostały nadane Krajence prawa miejskie (prawo magdeburskie), które w 1420 roku potwierdził król Władysław Jagiełło. Przywilej ten Krajenka zawdzięczała Andrzejowi Danaborskiemu^[6]. W późniejszym okresie tzw. klucz krajeński przechodził na własność: Kościeleckich, Grudzińskich, Działyńskich. W 1746 roku Krajenka przeszła na własność księcia Aleksandra Sułkowskiego. W historii miasta szczególną kartę zapisała jego żona – Anna Sułkowska – fundatorka kościoła pw. św. Mikołaja i św Anny. Zaadaptowała na ten cel należący do niej zamek. W 1774 roku kościół poświęcił kanonik Franciszek Ciżmowski. W 1793 roku Anna Sułkowska sprzedała swoje dobra Fryderykowi von Flotow – szambelanowi króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II. Szambelan króla pruskiego nie cieszył się jednak długo nabytymi dobrami. Jego kłopoty finansowe sprawiły bowiem, że w 1800 roku na licytacji dobra krajeńskie kupił Jakub Komierowski z Komierowa koło Sępólna Krajeńskiego. Brał on udział w wielu polskich zrywach niepodległościowych. Życie zakończył bohaterską śmiercią 13 stycznia 1807 roku, kiedy to na skutek ran odniesionych podczas walki z Prusakami pod wsią Ostrowite, skonał w Nowem nad Wisłą. Pochowany został w podziemiach tamtejszego kościoła farnego pw. św. Mateusza.

Po I rozbiorze Polski Krajenka znalazła się w granicach Prus. Jakub Komierowski – ostatni polski właściciel Krajenki, pozostawił po swojej śmierci liczne zadłużenia, które doprowadziły do zajęcia dóbr krajeńskich przez żydowskiego bankiera – Lepmanna Meyera Wulffa z Berlina. Jego spadkobiercysprzedali je w 1839 roku królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi III, a to z kolei skutkowało tym, że przez następne dziesięciolecia dobra krajeńskie stały się domeną członków rodziny pruskiego domu panującego. Mowa o następujących przedstawicielach rodu Hohenzollern: Wilhelmie III, Karolu, Fryderyku Karolu oraz Fryderyku Leopoldzie, który zmarł prawdopodobnie 13 września 1931 roku w Krajence. Niektóre źródła podają jako miejsce jego śmierci Kujań.

Pożary, epidemie trawiły kilkukrotnie miasto. Największy pożar miał miejsce w 1788 roku, kiedy wypaleniu uległo całe miasto. Krajenka rozwinęła się w XVIII i XIX wieku. Organizowane były tutaj 4 jarmarki rocznie, rozwijało się rzemiosło. W XIX wieku przeprowadzono linie kolejową przez miasto. W 1773 Krajenkę zamieszkiwało 905 mieszkańców, w 1910 ponad 3400 osób. Od 9 sierpnia 1931 r. do maja 1932 r. na terenie Krajenki funkcjonowała polska szkoła. Rodzice uczniów byli szykanowani przez Niemców. M.in. wywierano na nich presję ekonomiczną, grożąc zwolnieniami z pracy w przypadku dalszego posyłania dzieci do polskiej szkoły. Szykany dotykały również nauczycieli. W lutym 1932 kierownik szkoły Franciszek Gliszewski został pozbawiony prawa nauczania i wydalony do Polski. Funkcję po nim przejął Bolesław Jęchorek. Pracę pedagogiczną na terenie placówki prowadził również Paweł Hans. Franciszek Gliszewski został zamordowany przez Niemców w KL Sachsenhausen – Oranienburg 9 marca 1940 roku. Jesienią 1939 roku w miejscowości Silno koło Torunia Niemcy rozstrzelali Pawła Hansa^[6].

Miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną 30 stycznia 1945 roku i spalone w 70%. Ucierpiała zabudowa, zakłady, urządzenia komunalne. Spłonęło stare centrum miasteczka, wiele zabytkowych budynków. W wyniku II wojny światowej Krajenka ponownie znalazła się w granicach Polski. Niemieckojęzyczna ludność miasta została wysiedlona do Niemiec. Odbudowy miasta podjęto się w latach 50. XX wieku. Krajenka jest ośrodkiem przemysłowym i handlowym w powiecie złotowskim.

W latach 1969–1972 miasto nie należało, ale było siedzibą władz gromady Krajenka. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego.

Gospodarka

Krajenka jest gminą typowo rolniczą z racji tego, iż ponad połowę jej powierzchni stanowią grunty orne. Jedynym przemysłem, który rozwinął się w gminie w sposób zadowalający, jest przemysł drzewny obejmujący Zakład Przemysłu Drzewnego. Kolejnym większym zakładem Krajenki jest firma Dunlopillo, która produkuje materace.

Miasto pełni rolę lokalnego ośrodka dla otaczających go miejscowości. W mieście zlokalizowana jest poczta, posterunek policji, dworzec PKP, dworzec PKS, stacje benzynowe, stacja kontroli pojazdów, sklepy, restauracja. W mieście istnieje też unikalna szkoła, gdzie kształcą się technicy przemysłu młynarskiego.

Kultura

Krajeński Ośrodek Kultury

Pałac Sułkowskich, obecnie Urząd Gminy.

W Krajence działa Krajeński Ośrodek Kultury, który organizuje wiele imprez kulturalno – rozrywkowych dla mieszkańców Miasta i Gminy. Są to m.in.:

• Przegląd Orkiestr Dętych,
• Złote Maski
• Dni Krajenki
• Pożegnanie lata,
• Koncerty rockowe,
• Dożynki
• Dzień Niepodległości,
• Mikołajki,
• Sylwester na rynku,
• Zabawy wiejskie
• Spektakle teatralne
• i wiele innych

Prócz organizacji tych imprez Krajeński Ośrodek Kultury prowadzi wiele instytucji kulturalnych i artystycznych na terenie miasta i gminy. W KOK – u działa:

• Teatr
• Biblioteka,
• Zespoły taneczne
• Zespół Ludowy „Dzwon”,
• Kapela Mysomtacy,
• Kółko Plastyczne,
• Kółko Muzyczne i inne.
• Zespół taneczny mażoretek „Oleńki”
• Zespół taneczny „Segreto”

Festiwal Piosenki Czerwonokrzyskiej

W roku 2006 już po raz dwudziesty odbył się Ogólnopolski Festiwal Piosenki Czerwonokrzyskiej w Krajence, jedyna tego rodzaju impreza w kraju. Uczestniczą w niej młodzi artyści z całej Polski, którzy śpiewając piosenki o treściach takich jak: pomoc osobom słabszym, starszym i niepełnosprawnym, szacunek, tolerancja, propagowanie zdrowego stylu życia, propagują ideę Polskiego Czerwonego Krzyża.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Krajenki w 2014 roku^[2].

Zabytki

Kościół św. Anny i św. Mikołaja nocą

Poewangelicki kościół pw. św. Józefa

• Obiekty wpisane do rejestru zabytków^[7]:
  • kościół parafialny św. Anny i św. Mikołaja – pochodzący z końca XVIII wieku, znajdują się w nim 4 ołtarze oraz zabytkowa ambona w kształcie dzioba okrętu, zabytkowe organy z 1886 roku
  • zespół pałacowo-parkowy i folwarczny – pałac i mur z przełomu XVIII/XIX wieku
  • neoromański kościół poewangelicki św. Józefa z 1846 r.
  • historyczny układ urbanistyczny, XIII-1 poł. XX

• Obiekty historyczne:
  • cmentarz żydowski z XVII wieku
  • młyn przy ulicy Młyńskiej – zabytkowy młyn z końca XIX i początku XX wieku

Sport

W Krajence działają:

• Uczniowski Klub Sportowy „Sokół” przy Gimnazjum w Krajence
• Uczniowski Klub Sportowy „Krajna” przy Szkole Podstawowej w Krajence
• Uczniowski Klub Sportowy „Piast” przy Szkole Podstawowej w Głubczynie
• Ludowy Zespół Sportowy „Iskra” Krajenka
• Ludowy Zespół Sportowy „Piast” Głubczyn
• Ludowy Zespół Sportowy „Płomień” Podróżna
• Ludowy Zespół Sportowy „TPS” Skórka
• Ludowy Zespół Sportowy „Grom” Śmiardowo Krajeńskie
• KS Głomia

Znane osoby związane z Krajenką

• Siggi Wilzig^[8] – multimilioner żydowskiego pochodzenia
• Bernard Witucki^[9] – ksiądz katolicki, bohater ruchu oporu we Francji
• Antoni Januszewski^[10]
• Albert Kachellek^[11] – amerykański gangster
• Mirosław Hermaszewski - lotnik i kosmonauta, generał brygady pilot Wojska Polskiego.

Zobacz też

• Rynek w Krajence
• Krajenka-Wybudowanie
• gmina Krajenka
• powiat złotowski
• województwo pilskie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta

• Krajenka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 580 .