Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego – lista inwentaryzacyjna chronionego, niematerialnego dziedzictwa kulturowego kraju.

Opis

Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego sporządzona w Paryżu 17 października 2003 r. nakłada na państwa-sygnatariuszy, obowiązek ochrony i inwentaryzacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a są nim, według definicji Konwencji: praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedza i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturowa – które wspólnoty, grupy i, w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego.

Według Konwencji niematerialne dziedzictwo kulturowe przejawia się, między innymi w następujących dziedzinach:

tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego;
sztuki widowiskowe;
zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne;
wiedza i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata;
umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym^[1].

Weszła w życie 20 kwietnia 2006 roku, po ratyfikacji przez 30 państw zgodnie z art. 34. Do końca października 2012 roku ratyfikowało ją 148 państw^[2].

Konwencja została ratyfikowana przez Polskę 16 maja 2011 roku^[3].

Polska Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Rusznikarstwo artystyczne i historyczne – wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej,
Szopkarstwo krakowskie,
Pochód Lajkonika,
Flisackie tradycje w Ulanowie,
Procesja Bożego Ciała w Łowiczu,
Język esperanto jako nośnik kultury esperanckiej,
Umiejętność wytwarzania instrumentu i praktyka gry na kozie (dudach podhalańskich),
Hafciarstwo kaszubskie szkoły żukowskiej (Kaszëbsczé wësziwanié żukòwsczégò sztélu),
Sokolnictwo – żywa tradycja,
Polskie tańce narodowe – polonez, mazur, kujawiak, oberek, krakowiak,
Uroczystości odpustowe ku czci św. Rocha z obrzędem błogosławieństwa zwierząt w Mikstacie,
Tradycyjna technika ludwisarska stosowana w ludwisarni Felczyńskich w Taciszowie,
Przywołówki dyngusowe w Szymborzu,
Gwara warmińska jako nośnik tradycji ustnych,
Zabawkarstwo żywiecko-suskie,
Bartnictwo,
Perebory – nadbużańskie tradycje tkackie,
Krakowska koronka klockowa,
Tradycje kulturowe Biskupizny,
Kolędowanie Dziadów Noworocznych na Żywiecczyźnie,
„Turki” grodziskie,
Tradycje wytwarzania koronki koniakowskiej,
Tradycje weselne z Szamotuł i okolic,
Tradycje dudziarskie w Wielkopolsce,
Umiejętność wyplatania kosza "kabłącoka" w Lucimi
Wyścigi kumoterek,
Umiejętność gry na dudach żywieckich i ich wytwarzanie,
Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu,
Gajdy - umiejętność wytwarzania instrumentu i praktyka gry,
Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku,
Plecionkarstwo w Polsce,
Tradycje kulturowe Bambrów Poznańskich.
Kaszubska Gwiôzdka
Umiejętność ręcznego malowania wzoru opolskiego
Zwyczaj wodzenia niedźwiedzia na Śląsku Opolskim
Polonez - taniec polski
Kroszonkarstwo opolskie
Wycinankarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej
Krzyżoki w Borkach Małych
Babski comber na Śląsku Opolskim
Boże Ciało z tradycją układania dywanów kwietnych w Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce
Pisanie pisanek techniką batikową na Śląsku Opolskim
Zwyczaj dunajowania w Łukowej i okolicach
Tradycyjne święcenie pokarmów w Dąbrowie Chotomowskiej
Wysiewanie serc i krzyży na polach w okolicach Strzelec Opolskich
Wypiek byśków i nowych latek Kurpiów Puszczy Zielonej
Carillonowa muzyka w Gdańsku
Chodzenie z kozą na Kujawach
Hafciarstwo z nadwiślańskiego Urzecza
Bziuki – wielkanocny zwyczaj dmuchania ogni w Koprzywnicy
Umiejętność wytwarzania czepców warmińskich
Tradycyjne szkutnictwo Pucka
Brodacze ze Sławatycz – zwyczaj pożegnania starego roku
Tradycje kulturowe Bukówca Górnego
Demoscena – kultura twórców dem
Bursztyniarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej
Snutka golińska – hafciarstwo południowej Wielkopolski
Hafciarstwo kurpiowskie z Puszczy Białej^[4]
Krzyżyki z palmy wielkanocnej – zwyczaj z terenów Opolszczyzny
Wycinankarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej^[5].

Listę prowadzi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspólnie z Narodowym Instytutem Dziedzictwa^[3]. Nie stanowi ona całościowego inwentarza istniejących elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego na terenie Polski, ma wyłącznie charakter informacyjny^[6].

Przykłady elementów z Listy

Szopkarstwo krakowskie
Haft kaszubski szkoły żukowskiej na torbie na zakupy
Tradycje dudziarskie w Wielkopolsce
(c) Jurbox z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Kolędowanie dziadów noworocznych na Żywiecczyźnie
Boże Ciało z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu
(c) Danuta Cholewa / Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, CC BY-SA 4.0
Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku
Tradycje kulturowe Bambrów Poznańskich
Procesja Bożego Ciała w Łowiczu
(c) Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, CC BY 4.0
Wodzenie niedźwiedzia
(c) ThelmOSO / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0
Kroszonkarstwo opolskie
Hafciarstwo kurpiowskie z Puszczy Białej
Byśki z Puszczy Zielonej
Ul w kłodzie bartnej, Puszcza Zielona
Wycinanarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej