Krakowska szkoła ekonomii

Krakowska Szkoła Ekonomii (szkoła krakowska) – szkoła ekonomii powstała w dwudziestoleciu międzywojennym na Uniwersytecie Jagiellońskim[1].

Przedstawiciele

Najbardziej znanymi przedstawicielami Krakowskiej Szkoły Ekonomii byli Adam Krzyżanowski, Adam Heydel i Ferdynand Zweig, ale w jej skład wchodzili również Stefan Schmidt, Stanisław Wyrobisz i Leon Oberlender[2]. Wśród historyków myśli ekonomicznej nie ma jednak całkowitej zgody co do tego, kto był reprezentantem tej szkoły. Jedni uważają, że szkołę krakowską należy utożsamiać z powstałym w 1921 r. Towarzystwem Ekonomicznym w Krakowie, stanowiącym forum działalności badawczej, odczytowej i wydawniczej. Z kolei inni uważają, że założycielem szkoły krakowskiej był Włodzimierz Czerkawski, stąd też za jej przedstawicieli należy uznać wszystkich uczniów Czerkawskiego, takich jak chociażby Roman Franciszek Rybarski[3]. Według Tadeusza Kowalika za młodsze pokolenie szkoły krakowskiej należy uznać: J. Libickiego, A. Zaubermana, W. Hagemajera oraz M. Breita[4].

Założenia

Szkoła krakowska reprezentowała poglądy liberalne, w szczególności wolny rynek i wolny handel[5]. Poszczególni przedstawiciele różnili się co do preferowanych rodzajów liberalizmu. Ferdynand Zweig reprezentował liberalizm egalitarny, a Adam Krzyżanowski i Adam Heydel proponowali liberalizm klasyczny[1]. Za to Roman Rybarski uznawany jest za narodowego liberała[6]. Ekonomiści krakowscy krytykowali etatyzm i interwencjonizm gospodarczy, które były elementami gospodarki II Rzeczypospolitej[2]. Zasadniczą różnicą między szkoła austriacką a szkoła krakowską stanowi stosunek do pierwszego sporu o metodę (Methodenstreit). O ile szkoła austriacka, pod względem metodologicznym, ma charakter antyempiryczny, o tyle ekonomiści krakowscy łączyli badanie empiryczne z dedukcyjnymi.

Antyetatystyczne argumenty ekonomistów szkoły krakowskiej możemy pogrupować w trzy zasadnicze kategorie[7]:

1. Argumenty natury politycznej – rozwój etatyzmu ogranicza wolność jednostki, co może skutkować narodzinami totalitaryzmu.

2. Argumenty natury moralnej – nadmierna działalność państwa skutkuje wzrostem przestępczości, wynikającym z poczucia niesprawiedliwości prawa i braku aprobaty społecznej. Ponadto zbyt duża liczba urzędników deprawuje rządzących; jest korupcjogenna.

3. Argumenty natury ekonomicznej – poziom rentowności przedsiębiorstw państwowych jest z reguły niższy; wynika to często z ułomności natury ludzkiej.

Przypisy

  1. ↑ a b Zapomniani. Historia krakowskiej szkoły ekonomicznej / Forgotten. History of the KSE – YouTube, youtube.com [dostęp 2020-12-21] (ang.).
  2. ↑ a b https://www.ur.edu.pl/storage/file/core_files/2019/6/3/d0a571301b0034c2b63ede99c058e275/17.pdf.
  3. ↑ Karol Skorek, Przedstawiciele krakowskiej szkoły ekonomicznej wobec przerostów etatyzmu, Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej, 2012, s. 53–55, ISSN 1643-3637.
  4. ↑ Tadeusz Kowalik, Historia ekonomii w Polsce 1864-1950, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 161, ISBN 83-04-03815-3.
  5. ↑ Historia krakowskiej szkoły ekonomicznej – Biznes – rp.pl, rp.pl [dostęp 2020-12-21] (pol.).
  6. ↑ Hubert Kozieł, Roman Rybarski – narodowy liberał, „Rzeczpospolita”, 21 października 2021.
  7. ↑ Stanisław Czaja, Rozwój polskiej myśli ekonomicznej na przestrzeni wieków, Wrocław 1997, s. 82.