Krameriaceae

Krameriaceae
Ilustracja
Krameria lappacea
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

parolistowce

Rodzina

Krameriaceae

Nazwa systematyczna
Krameriaceae Dumort.
Anal. Fam. Pl.: 20, 23. 1829[3]

Krameriaceae – monotypowa rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu parolistowców z rodzajem Krameria. Gatunkiem typowym jest K. ixine L.[4] W obrębie rodzaju wyróżnia się 17[5]–18[2] gatunków. Zasięg tych roślin obejmuje suche tereny na obu kontynentach amerykańskich od południowych Stanów Zjednoczonych po północne Chile i Argentynę[2][6].

Korzenie Krameria lappacea zwane „korzeniami ratanhia” są od XVIII wieku popularnym środkiem o działaniu ściągającym (także w Europie), ze względu na obfitość garbników. W obrębie naturalnego zasięgu rośliny te były wykorzystywane do czyszczenia zębów[6], także jako źródło barwników[7].

Nazwa rodzaju i rodziny upamiętnia Johanna G. H. Kramera (1684-1744) – lekarza armii austriackiej i botanika[7]. Według niektórych źródeł niewykluczone, że także jego syna Williama Heinricha Kramera zmarłego w 1765, także austriackiego przyrodnika[8].

Biologia i morfologia

Pokrój Krameria erecta
Pokrój
Słabo rozgałęziające się krzewy do 2 m wysokości lub pokładające się byliny. Pędy u niektórych gatunków są cierniste[2][7].
Liście
Drobne, skrętoległe, pozbawione przylistków, ogonkowe lub siedzące[9]. Blaszki pojedyncze lub trójdzielne, całobrzegie. Pokryte są filcowato jednokomórkowymi włoskami[2][7]. Użyłkowanie liścia siateczkowate[9].
Kwiaty
Silnie pachnące, dwubocznie symetryczne, obupłciowe, przypominają kwiaty motylkowatych, wyrastają pojedynczo w kątach liści lub w gronach albo wiechach na końcach pędów. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5 są okazałe, eliptyczne i barwne. Korona jest jaskrawo czerwona lub żółta. Trzy płatki są lancetowate lub zwężone u dołu w paznokieć, czasem zrośnięte u dołu i osadzone z jednej strony zalążni, pozostałe dwa są niewielkie i mięsiste. Zawierają one elajofory wabiące pszczoły zapylające kwiaty. Płodne pręciki zwykle w liczbie 4, rzadziej 5. Mają tęgie nitki zrastające się u nasady. Zalążnia górna składa się z dwóch zrośniętych owocolistków tworzących jedną komorę. Zawiera dwa zalążki. Zalążnia zwieńczona jest długą szyjką słupka z drobnym znamieniem[9][8].
Owoce
Jednonasienne, kuliste i kolczaste określane jako orzech[2] lub torebki[9][8].

Biologia i ekologia

Krameria tomentosa

Rośliny półpasożytnicze. Potrafią asymilować, ale wszystkie gatunki tworzą ssawki korzeniowe, za pomocą których pozyskują substancje odżywcze także z korzeni sąsiednich roślin. Pasożytują na szerokim spektrum roślin żywicielskich[8], w tym na blisko spokrewnionych krzewach z rodzaju uboczka Larrea z parolistowatych[9]. Wszystkie gatunki zapylane są wyłącznie przez samice pszczół samotnic zbierających oleje z rodzaju Centris[9].

Systematyka

Ze względu na pewne podobieństwa morfologiczne rodzaj Krameria wyodrębniany był jako rodzina blisko spokrewniona z krzyżownicowatymi (Polygalaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981).

Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla parolistowatych (Zygophyllaceae) w obrębie rzędu parolistowców (Zygophyllales) będącego kladem bazalnym różowych właściwych[2].

Podział[5][4]
  • Krameria bahiana B.B.Simpson
  • Krameria bicolor S.Watson
  • Krameria cistoidea Hook. & Arn.
  • Krameria cytisoides Cav.
  • Krameria erecta Willd.
  • Krameria grandiflora A.St.-Hil.
  • Krameria ixine L.
  • Krameria lanceolata Torr.
  • Krameria lappacea (Dombey) Burdet & B.B.Simpson
  • Krameria pauciflora DC.
  • Krameria paucifolia Rose
  • Krameria ramosissima S.Watson
  • Krameria revoluta O.Berg
  • Krameria secundiflora DC.
  • Krameria spartioides Klotzsch ex O.Berg
  • Krameria tomentosa A.St.-Hil.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  3. ↑ James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
  4. ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
  5. ↑ a b Krameria Loefl.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-02].
  6. ↑ a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 360. ISBN 83-7079-778-4.
  7. ↑ a b c d Michael G. Simpson: Plant Systematics. Elsevier, 2010, s. 312-314. ISBN 978-0-12-374380-0.
  8. ↑ a b c d Beryl B. Simpson: Krameriaceae Dumortier. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-02-02].
  9. ↑ a b c d e f Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 246. ISBN 978-1-842466346.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Krameria erecta 7.jpg
(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0
Krameria erecta on Blue Diamond Hill, Red Rock Canyon, southern Nevada
Krameria erecta 1.jpg
(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0
Photo of Krameria erecta in the desert west of Las Vegas, Nevada (just off the end of Tropicana Avenue)
Krameria grayi 2.jpg
(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0
Krameria grayi at upper end of Moapa Valley off Warm Springs Road, southern Nevada
Krameria grayi 1.jpg
(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0
Krameria grayi fruit in the Buffington Pockets area, Valley of Fire, southern Nevada
Krameria lappacea - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-084.jpg
Ratanhia. A B Theile der Pflanze in natürl. Grösse; 1 Blüthe ohne Kelch, vergrössert; 2 dieselbe ohne Kelch- und Kronenblätter, desgl.; 3 Staubgefässe, desgl.; 4 Pollen, desgl.; 5 Stempel, desgl.; 6 Fruchtknoten im Längsschnitt, desgl.; 7 derselbe im Querschnitt, desgl.; 8 Frucht im Längsschnitt, desgl.; 9 u. 10 Same im Längs- und Querschnitt mit Würzelchen, desgl.; 11 mit Wiederhaken besetzte Stachel, desgl.
Krameria tomentosa.jpg
Autor: João Medeiros, Licencja: CC BY 2.0
Krameria tomentosa A.St.-Hil. - KRAMERIACEAE - Jardim Botânico de Brasília - Brasília - Distrito Federal - Brasil.