Kraska abisyńska

Kraska abisyńska

Coracias abyssinicus[1]
Hermann, 1783
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	kraskowe
Nadrodzina	Coracioidea
Rodzina	kraski
Rodzaj	Coracias
Gatunek	kraska abisyńska
Synonimy
Coracias abyssinica Hermann, 1783[1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Kraska abisyńska (Coracias abyssinicus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny krasek (Coraciidae). Występuje w Afryce – w strefie Sahelu i przyległych do jego południowych krańców obszarach – oraz w południowo-zachodniej części Półwyspu Arabskiego. Niezagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek opisał po raz pierwszy Johann Hermann w roku 1783. Holotyp pochodził z Etiopii. Gatunkowi przydzielił nazwę Coracias abyssinica^[3], akceptowaną przez IOC jako Coracias abyssinicus^[4]. Często włączany w nadgatunek obejmujący prócz C. abyssinicus także kraskę liliowopierśną (C. caudatus) oraz zwyczajną (C. garrulus). Wydaje się być bliżej spokrewniony z C. caudatus; możliwe jest również bliskie pokrewieństwo z kraską flagosterną (C. spatulatus). Drugi człon nazwy naukowej bywa zapisywany jako abyssinica, mimo że Coracias jest rodzaju męskiego^[3].

Monotypowy^[3][4]. Dawniej istniał podział na podgatunek z zachodniej części zasięgu – minor – oraz ze wschodniej (z Arabii) – arabica. Podgatunek zachodni miał mieć mniejsze rozmiary, jednak chodzi tu prawdopodobnie o zjawisko ekoklinu – z zachodu na wschód długość ozdobnych sterówek tych ptaków wzrasta^[3].

Morfologia

Długość ciała wynosi 28^[3]–33^[5] cm, nie licząc wydłużonych sterówek; wraz z nimi długość ciała zwiększa się o około 12 cm^[3]. Skrzydło mierzy 16–17,5 cm długości, ogon 14–15 cm (wraz z wydłużonymi piórami – 25–30 cm), dziób 36–40 mm, a skok 24–25 mm^[5]. Masa ciała mieści się w przedziale 99,5–140 g^[3].

Broda i czoło białe, pozostała część głowy jasnoniebieska. Wierzch ciała brązowy z ciemnoniebieskim kuprem, pokrywami nadogonowymi i środkową częścią sterówek. Poza tym większa ich część ma barwę błękitną; dwie zewnętrzne sterówki są wydłużone, przypominając nieco chorągwie. Pokrywy skrzydłowe małe ciemnoniebieskie, poza tym skrzydła jasnoniebieskie, podobnie jak i cały spód ciała. Gardło i górną część piersi pokrywają delikatne, białe paski. Nie występuje dymorfizm płciowy. U osobników młodych upierzenie bardziej matowe, części niebieskie mają oliwkowy odcień, grzbiet i pierś brązowawe. Purpurowoniebieskie pokrywy skrzydłowe mniej wyróżniają się na tle całego skrzydła^[3].

Zasięg występowania

Zasięg występowania rozciąga się od Senegalu do wschodniej Etiopii, północnej Erytrei i północno-zachodniej Kenii, na północy zasięg ograniczony Saharą, zaś na południu granicą strefy wilgotnych lasów równikowych. Prócz tego C. abyssinicus zasiedla południowo-zachodni Półwysep Arabski^[3]. Populacja zamieszkująca sawanny krainy Sudanu osiadła. W porze deszczowej celem odbycia lęgów odwiedza strefę Sahelu wokół równoleżnika 15°N (granica ta jest różna w poszczególnych państwach; w Nigrze występuje do około 18°N, w Czadzie do 16°N, zaś w Etiopii do 17°N)^[3].

Kraska abisyńska zamieszkuje suche zadrzewienia z regularnie rozmieszczonymi drzewami, także sawanny z obecnymi akacjami i okolice bagien. Ze środowisk ludzkich występuje na pastwiskach i polach uprawnych manioku i zbóż. Często spotykana na obszarach po pożarach. W północnej Ugandzie stwierdzana do 1500 m n.p.m., do 2000 m n.p.m. w Arabii oraz do 2430 m n.p.m. w Etiopii^[3].

Zachowanie

W locie C. abyssinicus odzywa się ostrym, szorstkim rak lub gak, głośnym jak u innych krasek, a przesiadując na gałęzi eksplozyjnym aaaarh trwającym 0,5–1 sekundy. W trakcie przeganiania intruza krzyczy aaaaar-aaaaar. Popisując się w powietrzu, odzywa się gwałtownie powtarzanym, aż w końcu ostrym i natarczywym ra-ra-ra-ra-gaa-gaa-gaa-aaaaaar, aaaaaar^[3].

Pożywienie stanowią duże bezkręgowce, jak prostoskrzydłe, chrząszcze, gąsienice i uskrzydlone termity. Siedzi na gałęzi, drucie telegraficznym lub dachu wypatrując zdobyczy, po czym rzuca się w jej kierunku, lecąc lotem ślizgowym ostatnie kilka metrów. Może połknąć ofiarę w całości lub zabrać ją w swój punkt obserwacyjny celem wypatroszenia. Stadami około 20 ptaków zbiera się w miejsca, w których właśnie płoną krzewy, żeby zjadać wypłoszone owady; w tym samym celu podąża za stadami antylop albo śledzi białorzytki z rodzaju Oenanthe^[3].

Lęgi

Osobnik sfotografowany w Parku Narodowym Krugera (brak ozdobnych sterówek, prawdopodobnie przechodzi pierzenie)

Zniesienia stwierdzano od lutego do czerwca, także na Półwyspie Arabskim; w Etiopii nieco później, od kwietnia do października. Gatunek monogamiczny. Wykazuje terytorialność za pomocą głosu lub pokazów powietrznych, w trakcie których gwałtownie opada w dół ze złożonymi skrzydłami, leci szybko na równym poziomie, piskliwie krzyczy i leci po linii falistej, a następnie wznosząc się i powtarzając wszystkie czynności. Atakując człowieka, zmienia kierunek lotu w ostatniej chwili. Ptaki pozostają w parze cały rok^[3].

Gniazdo mieści się w dziupli drzewa, np. baobabu lub Dobera glabra, albo palmy, jak Hyphaene thebaica. Może również zagnieździć się w kopcu termitów albo w otworze w budynku. Jako wyściółki kraska abisyńska używa wiórów drzewnych lub części roślinnych. Gniazdo znajduje się na wysokości 3–8 m nad ziemią. W zniesieniu od 3 do 6 jaj (zazwyczaj 4) o wymiarach około 23,5–31,5 mm na 18,5–26 mm. Brak dalszych informacji^[3].

Status zagrożenia

Przez IUCN gatunek klasyfikowany jest jako najmniejszej troski (LC, Least Concern). Wydaje się, że rozwój rolnictwa i budowanie małych wsi sprzyja poszerzaniu zasięgu. C. abyssinica występuje w kilku parkach narodowych, np. PN Oiseaux du Djoudj (Senegal), PN Komoé (Wybrzeże Kości Słoniowej), PN Waza (Kamerun), PN Dindar (Sudan), Auasz (Etiopia) i Park Narodowy Wodospadu Murchisona (Uganda)^[3].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-06-04]. (ang.).