Krasnodrzew pospolity

Krasnodrzew pospolity
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

krasnodrzewowate

Rodzaj

krasnodrzew

Gatunek

krasnodrzew pospolity

Nazwa systematyczna
Erythroxylum coca Lam.
Encycl. 2:393. 1786[3]
Owocujący krzew koki, widoczne czerwone jagody

Krasnodrzew pospolity, koka, krzew kokainowy (Erythroxylum coca Lam.) – gatunek krzewu prawdopodobnie pochodzący z rejonu Andów. Obecnie występuje wyłącznie w uprawie. Główne rejony uprawy to: Ameryka Południowa, Jawa, Kamerun.

Morfologia

Pokrój
Krzew dorastający do wysokości 2–3 m.
Liście
Pojedyncze, cienkie, odwrotnie jajowate lub podłużnie jajowate, całobrzegie. Pachną herbatą.
Kwiaty
Małe, zebrane po kilka w kątach liści, 5-krotne: korona kwiatu białożółta, składająca się z 5 płatków. Pręcików 10, słupek 1 o zalążni trójkomorowej.
Owoce
Czerwone pestkowce.

Zmienność

Odmiany
  • Erythroxylum coca Lam. var. coca
  • Erythroxylum coca Lam. var. ipadu Plowman

Zastosowanie

Roślina lecznicza
Liście koki, zawierające kokainę w ilości 0,25–1,3%[4], są wykorzystywane przez południowoamerykańskich rdzennych mieszkańców jako używka. Sama roślina odgrywa ważną rolę w tradycyjnej kulturze andyjskiej. W wielu rejonach stanowiła podstawę egzystencji rdzennych rolników, zwłaszcza w górach, niesprzyjającym innym uprawom. Roślina wykorzystywana jest do produkcji Coca-Coli, przy czym o ile w początkach jej produkcji (po 1886 roku) surowiec zawierał kokainę, w późniejszych latach (po około 1900 roku) stosowany był dekokainizowany wyciąg z koki[5][6]. Krasnodrzew jest poza tym wykorzystywany do produkcji narkotyku.

Zwalczanie

Liśćmi koki odżywiają się larwy motyla Eloria noyesi – rząd Kolumbii zaproponował plan walki z plantacjami koki w tym kraju za pomocą tego gatunku.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  3. ↑ Taxon: Erythroxylum coca (ang.). USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-06-16].
  4. ↑ Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2. G-M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 496.
  5. ↑ Drew Benson: Coca Kick in Drinks Spurs Export Fears (ang.). MindFully.org. [dostęp 2011-09-21].
  6. ↑ Martin Jelsma, Pien Metaal, Ricardo Soberon, Mario Argandoña, Anthony Henman, Ximena Echeverría: Coca Yes, Cocaine No? (ang.). Transnational Institute. [dostęp 2011-09-21].

Bibliografia

  • Turner C. E., Elsohly M. A., Hanuš L., Elsohly H. N. 1981. Isolation of dihydrocuscohygrine from Peruvian coca leaves. Phytochemistry 20, 6: 1403–1405.
  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

Media użyte na tej stronie

Koeh-204.jpg
Coca. A blühender Zweig, natürl. Grösse; 1 Nebenblättchen, vergrössert; 2 Blüthenknospe, desgl.; 3 Blüthe, desgl.; 4 und 5 Kronblatt mit Ligula von vorn und von der Seite, desgl.; 6 innere Blüthentheile, Stempel mit den unten verwachsenen Staubgefässen, desgl.; 7 Staubgefäss, desgl.; 8 Stempel, desgl.; 9 Fruchtknoten im Querschnitt, mit einem fruchtbaren und 2 unfruchtbaren Fächern, desgl.; 10 Kelch mit den inneren Blüthentheilen, desgl.; 11 dieselbe Figur im Längsschnitt, desgl.; 12 Frucht, desgl.; 13 dieselbe zerschnitten, desgl.