Krasnopol (województwo podlaskie)

Krasnopol

wieś
Kościół Przemienienia Pańskiego
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	sejneński
Gmina	Krasnopol
Liczba ludności (2011)	1245[1][2]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	16-503[3]
Tablice rejestracyjne	BSE
SIMC	0760886[4]
Położenie na mapie gminy Krasnopol Krasnopol
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Krasnopol
Położenie na mapie województwa podlaskiego Krasnopol
Położenie na mapie powiatu sejneńskiego Krasnopol
54°06′57″N 23°12′25″E/54,115833 23,206944

Krasnopol – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, w województwie podlaskim, w powiecie sejneńskim, siedziba gminy Krasnopol^[4][5]. Miejscowość leży przy drodze wojewódzkiej nr 653.

Krasnopol uzyskał lokację miejską w 1770 roku. Został zdegradowany w 1825 roku^[6]. Miasto królewskie w ekonomii grodzieńskiej położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Na terenie Krasnopola znajduje się zabytkowa synagoga z 1850. Do rejestru zabytków wpisany jest też układ urbanistyczny miejscowości. We wsi znajduje się kościół parafialny pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego oraz synagoga niepełniąca już swej pierwotnej funkcji.

Historia

I Rzeczpospolita

Krasnopol został założony w 1770 z polecenia Antoniego Tyzenhauza w uroczysku Opidemie przy drodze z Sejn do Wigier i Suwałk^[8]. Przywilej miejski uzyskał prawdopodobnie w 1782^[9]. Według planów miał stać się głównym ośrodkiem klucza dóbr królewski Pomorze, utworzonego w ramach kolonizacji słabo zaludnionej Puszczy Przełomskiej^[8]. W trakcie lokalizacji wyznaczono prostokątny rynek o wymiarach 130x90 m z miejscem pod zabudowę kościelną przy południowej pierzei, a także drugi mniejszy rynek^[8]. W 1781 erygowano parafię Przemienienia Pańskiego^[10]. Pierwotnie powstał na jej potrzeby drewniany kościół^[10].

Osadnictwo w Krasnopolu, mimo przeznaczenia w tym celu dużych terenów, rozwijało się powoli^[8]. W 1786 w Krasnopolu zamieszkiwały 94 rodziny^[11]. W mieście osiedlali się także Żydzi – w 1786 w mieście było 6 rodzin żydowskich, zaś w 1792 zamieszkiwało 26 rodzin^[10]. Miejscowość nie rozwinęła się w większy ośrodek usługowo-handlowy (w 1792 był w niej tylko 1 kramarz i 6 rzemieślników), pozostając dużą osadą rolniczą^[10].

Królestwo Prus

Po III rozbiorze Polski Krasnopol znalazł się w Królestwie Prus w prowincji Prusy Nowowschodnie w powiecie wigierskim^[12]. Na przełomie XVIII i XIX w. Krasnopol liczył 533 mieszkańców i 172 domy, z czego Żydzi stanowili 4,5% (40 osób)^[13]. W mieście działało 29 rzemieślników^[14]. Miejscowość miała charakter rolniczy, zajmując 120 włók^[15]. Liczba hodowanych zwierząt przedstawiała się następująco: 137 koni, 170 wołów, 180 krów, 99 cieląt, 375 owiec i 614 świń^[15]. W czasach panowania pruskiego Krasnopol utracił prawa miejskie^[16].

Księstwo Warszawskie i Królestwo Kongresowe

5 lipca 1807 Krasnopol został zajęty przez brygadę gen. Stanisława Fiszera^[17]. Krasnopol wszedł następnie w skład departamenty łomżyńskiego w Księstwie Warszawskim^[18].

W 1827 w Krasnopolu zamieszkiwało 1414 mieszkańców, zaś w 1880 liczba ludności wynosiła 2246 osób^[19]. W 1862 w miejscu drewnianego kościoła wybudowano murowaną, późnoklasycystyczną świątynię Przemienienia Pańskiego^[10]. W XIX wieku Krasnopol, podobnie jak inne miejscowości powiatu sejneńskiego, specjalizował się ówcześnie w uprawie chmielu^[19].

W trakcie powstania styczniowego pod Krasnopolem 26 sierpnia 1863 miała miejsce potyczka oddziału dowodzonego przez Reklewskiego i Dahlena^[20]. Po reorganizacji administracyjnej w 1866 Krasnopol wszedł w skład powiatu sejneńskiego w guberni suwalskiej^[21].

Dwudziestolecie międzywojenne

Po I wojnie światowej Krasnopol wszedł w skład Polski dopiero w sierpniu 1919^[22]. Liczba ludności Krasnopola spadła po wojnie do 1192 mieszkańców^[19]. W 1929 we wsi był kościół katolicki oraz synagoga^[23].

Zabytki

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty^[24]:

• układ urbanistyczny (część), XVIII/XIX w. (nr rej.: 437 z 28.11.1985)
• kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego, 1862 (nr rej.: A-916 z 17.08.1992)
• kaplica pw. św. Agaty, drewniana, XIX/XX w. (nr rej.: A-916 z 17.08.1992)
• cmentarz rzymskokatolicki tzw. „stary” (nr rej.: 634 z 11.01.1989)
• cmentarz rzymskokatolicki tzw. „nowy” (nr rej.: 635 z 11.01.1989)
• zadaszenie studni drewniane, Rynek, 1941 (nr rej.: 49 z 9.02.1980)

• 

  Ul. Wojska Polskiego

• 

  Centrum miejscowości

• 

  Dom z wiatrakiem

• 

  Ochotnicza Straż Pożarna

• 

  Kaplica św. Agaty

• 

  Cmentarz

Synagoga

Synagoga została wybudowana w 1850. Zlokalizowano ją przy Małym Rynku Żydowskim (obecnie ul. Polna). Wybudowano ją na planie prostokąta z surowego kamienia, oszkarpowano ją i pokryto gontem. W trakcie okupacji Niemcy zdewastowali synagogę. Po wojnie budynek niszczał, a następnie został przeznaczony na magazyn. Obecnie jest otynkowany i pokryty dachówką^[25].

Szkoła

Dzieci i młodzież z Gminy Krasnopol uczęszczają do nowego budynku szkoły, w którym mieści się Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Krasnopolu

Przypisy

Bibliografia

• Katalog miejsc pamięci powstania styczniowego w województwie podlaskim. Białystok: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział Białystok, 2013. ISBN 978-83-88372-50-6.
• Aleksander Krachało: Dzieje Krasnopola i Ochotniczej Straży Pożarnej. Krasnopol: 1992.
• Andrzej Wędzki: Miasteczka Pojezierza Sejneńskiego. W: Materiały do dziejów Ziemi Sejneńskiej. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 9–71.

Linki zewnętrzne

• Krasnopol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 636 .