Krelikiejmy

Krelikiejmy

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Barciany
Sołectwo	Krelikiejmy
Liczba ludności (2022)	111[1]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-410[2]
Tablice rejestracyjne	NKE
SIMC	0469270
Położenie na mapie gminy Barciany Krelikiejmy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Krelikiejmy
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Krelikiejmy
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego Krelikiejmy
54°15′15″N 21°11′17″E/54,254167 21,188056

Krelikiejmy – widok wsi

Krelikiejmy (dawna i lokalna nazwa Królikowo, niem. Kröligkeim) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Barciany. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Przez Krelikiejmy przepływa rzeka Liwna.

Wieś słynie z dużej liczby gnieżdżących się bocianów. We wsi, na rzece Liwnie, znajduje się także punkt pomiarowy WIOŚ w Olsztynie. Przy wsi znajduje się cmentarz.

We wsi znajduje się przystanek autobusowy, sklep, cmentarz, świetlica. Ludność w większości stanowią przesiedleńcy z dawnych kresów Rzeczypospolitej oraz ludność ukraińska i łemkowska, przesiedlona w ramach akcji Wisła. W rejonie miejscowości znajdują się dwie kolonie (osady) przy drodze w kierunku Garbna (potocznie nazywana przez ludność miejscowa - Garbonia) oraz Drogosz.

Historia

Nazwa wsi, zawierająca pruską końcówkę kaym (określenie rozbudowanej zagrody Prusów, można traktować jako odpowiednik polskiego dworu) wskazuje na istnienie wcześniejszego osadnictwa Prusów w tym miejscu. Pierwotnie brzmiała zapewne Krelekaimis, czyli “Wieś Leworęcznego” (krel = leworęczny, kaimis = wieś). Tereny te było kolonizowane przez Zakon już na początku XIV w., po podboju ziemi Bartów obszar ten podzielono między biskupstwo warmińskie oraz komturstwo w Bałdze i Podkarminie a część północno-wschodnią włączono do komturstwa królewieckiego. Kolonizację rozpoczęto w latach 1324-1330, w pobliskim Sątocznie powstał zameczek (prokurator tam urzędujący miał zadanie m.in. pobierać daniny). Jednakże po najeździe Litwinów w 1347 r. tereny te, łącznie z obszarem, gdzie leżą Krelikiemy, zostały spustoszone i wyludnione. Ponowna kolonizacja rozpoczęła się dopiero w latach 70. XIV w.^[3] Z tego okresu pochodzi lokacja Krelikiejm.

Wieś lokowana była na prawie chełmińskim w 29 czerwca 1374 roku, przez komtura Bałgi Lindena. Nadanie otrzymali dwaj bracia Klaus i Heinrich, a jako uposażenie swego sołectwa otrzymali 5,5 łana ziemi. Osadnicy otrzymali 11 lat wolnizny. Obszar wsi wynosił 54 włóki (ok. 907 ha), czego 10 leżało na pograniczu z Sątocznem, “na pograniczu puszczy” (co wskazuje, że te tereny były jeszcze słabo zaludnione). W 1422 obszar wsi był taki sam, sześć włók sołtysa wolnych było od czynszu, a z pozostałych opłata wynosiła od włóki po pół grzywny i po dwie kury. W 1437 we wsi były dwie karczmy, od których płacono czynsz po dwie grzywny. W roku 1490 prokurator kętrzyński Jerzy Truchsess odnowił przywilej prowadzenia karczmy dla B. Resenkircha.

W czasie epidemii dżumy w 1710 r. we wsi zmarły jedynie 3 osoby. W 1785 r. były we wsi 23 domy, a w 1820 r. 25 z 287 mieszkańcami. Po pierwszej wojnie światowej przy wsi powstał niewielki majątek, liczący 213 ha, którego właścicielem był dr Bernard Hammer-Schmidt. W 1928 r. wieś liczyła 550 mieszkańców.

Wiejska szkoła została zniszczona w czasie II wojny światowej. Budynku szkoły nigdy nie odbudowano, ruiny znajdują się w rejonie mostu na Liwnie, na posiadłości obecnie p. Hirniak, niegdyś p. Drążek. W tym rejonie znajdowała się jedna z karczm (siedlisko p. Szczepura), obecnie budynki te nie istnieją. W Krelikiejmach funkcjonował również przeniesiony z pałacu w Silginach ośrodek szkoleniowy Hitlerjugend. Na jego lokalizację wskazują pozostałości ruin po lewej stronie drogi prowadzącej do miejscowości Kolwiny-Drogosze, potocznie zwane przez ludność miejscową "Baraki". Naprzeciwko tych ruin znajdowało się boisko, które funkcjonowało jeszcze w latach powojennych. Boisko to obecnie nie istnieje.

W roku 1970 wieś liczyła 234 mieszkańców. W latach 1973–1977 sołectwo Krelikiejmy należało do gminy Skandawa. Od 1977 sołectwo Krelikiejmy należy do Gminy Barciany.

Ludzie związani z miejscowością

• Jan Parwicki obrońca Westerplatte, osiedlił się w Krelikiejmach po wojnie. Urodzony 6 czerwca 1917 r. we wsi Kurzy Wielkie. Syn Władysława i Bronisławy z Rodziewiczów. Ukończył pięć oddziałów szkoły powszechnej i pomagał rodzicom w gospodarstwie. Miał troje rodzeństwa. Od 1936 r. należał do Związku Młodej Wsi Ziemi Nowogródzkiej (nr legitymacji członkowskiej 576). W marcu 1939 r. powołany do odbycia służby wojskowej w 85 Pułku Strzelców Wileńskich w Nowej Wilejce. Na Westerplatte przybył 7 sierpnia 1939 r. jako strzelec. W czasie obrony był dwukrotnie ranny. Okres okupacji przeżył w obozie jenieckim Stalagu I A (nr jeńca 2469). Po wyzwoleniu osiadł na Ziemiach Odzyskanych we wsi Krelikiejmy w gminie Barciany. Pomagając krewnym w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, podjął pracę zarobkową w Państwowej Pasiece Polskiego Związku Pszczelarskiego. W latach 60. aktem darowizny przejął gospodarkę po krewnych. Ożenił się z Janiną Branicką, krajanką z Wileńszczyzny, która w ramach repatriacji z Kazachstanu, wróciła do Polski zmienionej terytorialnie. Zmarł 13 grudnia 1980 r. Odznaczenia: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974), pośmiertnie – Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1989).
• Wilhelm Nieswandt (1898-1978), w latach 1956-1969 burmistrz miasta Essen, urodził się w Krelikiejmach.

Bibliografia

• Rudolf Grenz, "Der Kreis Rastenburg", Marburg/Lahn, 1976. (str. 30 nazwisko komtura)
• Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn, 1978. (Str. 199)
• Westerplatte – Biogramy westerplatczyków
• Jerzy Sikorski: Historia miejscowości na obszarze gminy Barciany. [dostęp 2018-07-14].

Przypisy

Gmina Barciany

• Siedziba gminy: Barciany

Wsie	Asuny Barciany Bobrowo Borszyny Dębiany Duje Garbno Gęsiki Kąpławki Krelikiejmy Krzeczewo Michałkowo Modgarby Mołtajny Momajny Niedziały Ogródki Pastwiska Radosze Silginy Skandawa Skoczewo Suchawa Szaty Wielkie Taborzec Wilkowo Małe Winda
Osady	Anielin Aptynty Arklity Błędowo Bogusławki Czaczek Drogosze Frączkowo Gęsie Góry Główczyno Górki Gumniska Kiemławki Wielkie Kolwiny Kotki Krymławki Kurkławki Maciejki Markławka Markuzy Moruny Podławki Radoski Dwór Rodele Ruta Rutka Siwoszewo Skandawa Skierki Staniszewo Stary Dwór Barciański Święty Kamień Wargity Wielewo Zalesie
Przysiółki	Kiemławki Małe Solkieniki Wypęk
Osada leśna	Zielone
Integralne cz. miejscowości	Cacki Dobrzykowo Garbnik Gęsiniec Wielki Glinka Gościeradowo Gradowo Koskajmy Kudwiny Niedziałki Nowe Borszyny Nowy Dwór Momajński Oleszka Pieszewo Piskorze Płatławki Plinkajmy Rowy Rzymek Sławosze Taborzecki Dwór Zalewska Góra