Krempna

Krempna

wieś
Widok na wieś ze zbocza góry Łokieć, na której znajduje się cmentarz wojenny nr 6.
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jasielski
Gmina	Krempna
Liczba ludności (2011)	533[1][2]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-232[3]
Tablice rejestracyjne	RJS
SIMC	0355358[4]
Położenie na mapie gminy Krempna Krempna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Krempna
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Krempna
Położenie na mapie powiatu jasielskiego Krempna
49°30′41″N 21°30′00″E/49,511389 21,500000

Krempna (j. rusiński Крампна) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Krempna^[4][5].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Krempna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Krempna, dyrekcji Magurskiego Parku Narodowego, oraz parafii św. Maksymiliana Kolbe, należącej do dekanatu Nowy Żmigród, diecezji rzeszowskiej.

Części wsi

Zalew w Krempnej

Historia

Wieś lokowana na prawie magdeburskim w pierwszej połowie XV wieku jako niemiecka kolonia Krummbach.

Wieś założył Mikołaj Stadnicki. Do połowy XVII wieku pozostawała ona częścią kompleksu dóbr hr. Stadnickich. Mikołaj zmarł w 1510 r. i dobra te odziedziczył kasztelan sanocki Andrzej Stadnicki. Po śmierci kasztelana, w 1554 roku jego synowie – Marek i Mikołaj Stadniccy podzielili między siebie posiadłości ojca. Właścicielami tych ziem Stadniccy pozostawali do 1663 roku, gdy dobra rodowe podzielono pomiędzy Aleksandra Tymienieckiego i Stadnickich. W końcu XVII wieku dobra żmigrodzkie wraz z Krempną przejęli Wiśniowieccy. Kolejnymi właścicielami zostali Radziwiłłowie (m.in. Karol Radziwiłł), Józef Bobowski, Stanisław Grzembski, Józef Zubrzycki, Józef i Anna Cichońscy, Dankiewiczowie, Jan Lewicki i Józef Kalasenty Dankiewicz, Potuliccy (m.in. Franciszka Potulicka).

W 1457 i 1657 roku stacjonowały tu wojska węgierskie, które wieś znacząco zniszczyły. W 1807 urodził się w Krempnej Jan Wendziłowicz, pochodzący z rusińskiej rodziny duchowny greckokatolicki, malarz i rzeźbiarz. W roku 1849 wieś opanowała epidemia cholery, a jej nawrót nastąpił w roku 1873. Do 1914 wieś liczyła 1200 mieszkańców.

W 1914 wojska węgierskie wygnały krempnian, zmuszając ich do schronienia się w Żydowskim. W 1915 roku wieś została ponownie spustoszona na skutek operacji gorlickiej^[6]. 7 września 1939 walki z nacierającymi od południa niemieckimi kolumnami pancernymi toczył w okolicach Krempnej batalion Obrony Narodowej „Rzeszów”. Powstała tam na początku wojny trasa przerzutowa przez Hałbów i Hutę Krempską zwana Korytarzem, która istniała do końca okupacji.

W październiku 1939 roku, już po zajęciu przez Niemców Krempnej, zjawiła się we wsi ukraińska delegacja, która oświadczyła, że: była Polska, ale już jej nigdy nie będzie. Panowali Polacy, ale teraz już nie będą nigdy. Polaczki dwacet (20) lat kręcili nam językami a teraz kręcić nie będą^[7]. Za przyzwoleniem Niemców w październiku 1939 powołano ukraińską administrację i do szkół jako obowiązkowy wprowadzono język ukraiński. Posterunek policji w Krempnej obsadzony był 12 ukraińskimi funkcjonariuszami dowodzonymi przez niemieckiego komendanta.

Ten teren obejmowała Placówka AK Żmigród Zimorodek z dowódcą sierżantem Józefem Przybyłowskim Zdzisławem. Patrole AK Antoniego Zawadzkiego Teresy urządzały różne akcje, np. zlikwidowały ukraińskiego komendanta posterunku w Krempnej.

25 kwietnia 1943 r. gestapowiec Wilhelm Schuhmacher sprowadził 16 kalekich Łemków, Romów, Żydów na cmentarz do Nowego Żmigrodu i rozstrzelał ich.

13 września 1944 wieś została zajęta przez wojska radzieckie^[8].

Po roku 1944 rozpoczęły się represje na AKowcach, których osadzano w więzieniach i w obozach lub wywożono na Syberię. Z Krempnej do ZSRR przesiedlono miejscowych Rusinów w okolice miasta Kałusza w obwodzie lwowskim. Z 10 tys. Rusinów zamieszkujących do 1939 gminę Krempna wysiedlono do roku 1947 ponad 80%. W lipcu 1946 nastąpił ostatni napad ukraińskich nacjonalistów z UPA na wieś.

W roku 1973 Krempna została ponownie siedzibą władz gminy.

Zabytki

• Cerkiew greckokatolicka pw. świętych Kosmy i Damiana (od 1971 r. kościół rzymskokatolicki).

• Cmentarz wojenny nr 6 z I wojny światowej z monumentalnym pomnikiem projektu Dušana Jurkoviča - potężnymi kamiennymi filarami ustawionymi w okręg.

• 

  Zabytkowa cerkiew świętych Kosmy i Damiana
• 

  Cmentarz wojenny nr 6
• 

  Siedziba Magurskiego Parku Narodowego i Muzeum
• 

  Nowy kościół parafialny

Turystyka

W Krempnej znajduje się zalew na Wisłoce oraz ośrodek jazdy konnej.

Szlaki piesze

• Mrukowa – Kaplica pod Trzema Kopcami – Kotań – Przełęcz Hałbowska – Krempna
• Kąty – Kamień (714 m n.p.m.) – Krempna – Wysokie (657 m n.p.m.) – Ożenna

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Krempna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 663 .
• Sercu bliski Beskid Niski – Krempna