Kresowa Brygada Kawalerii

Kresowa Brygada Kawalerii
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

2 Samodzielna Brygada Kawalerii

Dowódcy
Pierwszy

płk Feliks Dziewicki

Ostatni

płk dypl. Jerzy Grobicki

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

garnizon Równe
Krzemieniec
Brody

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

Armia „Łódź”

Kresowa Brygada Kawalerii (Kres. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego.

Historia

W 1924 roku II Brygada Jazdy przemianowana została na 2 Samodzielną Brygadę Kawalerii. Brygada podlegała bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr II. Dowództwo brygady stacjonowało w garnizonie Równe.

Pod koniec 1930 roku zdecydowano o przeniesieniu dowództwa 2 SBK do Brodów. Wobec tego, że w Brodach nie było odpowiedniego pomieszczenia dla dowództwa, zostało ono umieszczone tymczasowo w koszarach w Białokrynicy. Pertraktacje w związku z kupnem i rekonstrukcją budynku dla dowództwa brygady w Brodach toczyły się dłuższy czas i wskutek tego pobyt dowództwa w Białokrynicy przedłużał się prawie do dwóch lat[1].

Z dniem 1 kwietnia 1937 roku 2 SBK została przemianowana na Kresową Brygadę Kawalerii. Z dotychczasowego składu brygady wyłączony został 2 dywizjon artylerii konnej i podporządkowany dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii, a w jego miejsce został włączony 13 dywizjon artylerii konnej w Kamionce Strumiłowej[2]. W tym samym czasie w skład brygady został włączony 20 pułk ułanów, który stacjonował w Rzeszowie i był dotychczas podporządkowany dowódcy 10 Brygady Kawalerii[3][4].

Dowództwo Kresowej BK oraz 22 puł, 6 psk i 13 dak stacjonowały na terenie Okręgu Korpusu Nr VI, natomiast 20 puł eksterytorialnie w Okręgu Korpusu Nr X, a 12 puł eksterytorialnie w Okręgu Korpusu Nr II.

W dniach 14–15 sierpnia 1939 roku 12 puł został zmobilizowany, po czym skierowany do Ponikwy by 23 sierpnia powrócić do Krzemieńca, załadować się i wyjechać do rejonu operacyjnego Armii „Łódź”. Pułk został wyładowany na stacji Nowa Brzeźnica, po czym został skierowany do rejonu Wola BlakowaLgota WielkaWola Wiewiecka. Po osiągnięciu nakazanego rejonu pułk został powiadomiony, że został podporządkowany dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii[5].

Organizacja pokojowa brygady

Kresowa BK w 1938

Obsada personalna dowództwa

Dowódcy brygady
Zastępca dowódcy brygady
Szefowie sztabu
  • rtm. pd SG Bohdan Romuald Witwicki[a] (1923)
  • mjr SG Zygmunt I Borkowski (15 X 1923[10] - 31 I 1925[11] → adiutant przyboczny szefa SG)
  • rtm. SG dr Marian Karol Feliks Maciejowski (6 VI[12] - 30 IX 1925 → DOK I[13])
  • rtm. SG Witold Gierulewicz (1 X 1925 - 17 XI 1926 → p.o. szefa sztabu 1 DK)
  • rtm. SG / mjr dypl. Jerzy Skrzydlewski (30 XI 1926 - 27 IV 1929 → DOK X)
  • rtm. / mjr dypl. Jan Narzymski (23 VIII 1929[14] - 23 X 1931 → wykładowca WSWoj.[15])
  • rtm. dypl. Eugeniusz II Chrzanowski (od 23 X 1931[15])
  • ppłk dypl. Antoni Gustaw Witkowski (1939)
Oficerowie sztabu
  • rtm. Zenon Sierzycki - I oficer sztabu (od 31 X 1927[16])
  • rtm. Adolf Regulski - II oficer sztabu (od 31 X 1927[17])
  • rtm. dypl. Edward Boniecki (od 1 X 1933[18])

Obsada personalna w 1939 roku

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[19][b]:

  • dowódca brygady – gen. bryg. Marian Roman Przewłocki
  • zastępca dowódcy – płk Stefan Hanka-Kulesza
  • szef sztabu – ppłk dypl. Antoni Gustaw Witkowski
  • I oficer sztabu – rtm. dypl. Maksymilian Tuski
  • I oficer sztabu (dubler) – por. dypl. Jerzy Klimkowski
  • II oficer sztabu – rtm. adm. (kaw.) Eugeniusz Skorupka
  • dowódca łączności – kpt. łączn. Marcin Kowal
  • oficer intendentury – mjr int. Adam Mostowski

Brygada w kampanii wrześniowej 1939 roku

Brygada walczyła w składzie Armii "Łódź"
Bitwa warta 1939.png

Brygada pod dowództwem płk. Stefana Hanki-Kuleszy wchodziła w skład Armii „Łódź”. W pierwszych dniach września pozostawała w odwodzie Armii. Jeszcze przed wejściem do walk poniosła duże straty atakowana przez lotnictwo niemieckie.

Rankiem 3 września wyładowała się z transportu kolejowego pod Szadkiem i wzmocniła obronę 10 Dywizji Piechoty, tworząc Grupę Operacyjną „Sieradz” gen. bryg. Franciszka Dindorfa-Ankowicza. 4 września rozpoczęła działania wojenne, atakując niemiecką 24 Dywizję Piechoty gen. por. Friedricha Olbrichta na zachód od miasta Warta. Po pierwszym kontakcie z wrogiem wycofała się z niewiadomych przyczyn, odsłaniając północne skrzydło obrony Armii. W rezultacie dowództwo Brygady przejął płk dypl. Jerzy Grobicki. Następnego dnia broniła linii rzeki Warty, walcząc pod Sieradzem. W tym czasie do Brygady dołączył 1 pułk kawalerii KOP, który wcześniej walczył nad Wartą. Brygada oskrzydlona przez nieprzyjaciela odeszła do rejonu Szadka, a następnie nad rzekę Ner i do rejonu Chlebowa. 7 września Brygada zaczęła odchodzić znad Neru na pozycję pod Zgierzem do osłony 10. Dywizji Piechoty. Mając przed sobą Niemców, przedarła się śmiałym atakiem przez szosę AleksandrówOzorków i wieczorem przeszła do lasów w rejonie Emilianowa. Następnie dołączyła do kolumn 10. Dywizji Piechoty, odchodzącej na Głowno. 8 września podczas odwrotu i ataków wroga jej pododdziały pogubiły się i Brygada poszła w rozsypkę. Resztki Brygady 10 września przeprawiły się przez Wisłę pod Otwockiem i za rzeką przeszły do obrony. Następnie weszły w skład Frontu Północnego gen. dyw. Stefana Dęba-Biernackiego i brały udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, gdzie zostały rozbite i skapitulowały. Natomiast 1 pułk kawalerii KOP i 22 pułk ułanów weszły w skład Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. bryg. Władysława Andersa, którą osłaniały od strony Wisły w czasie działań na Mińsk Mazowiecki. W czasie przebijania się na południe do granicy węgierskiej zostały rozbite wraz z pozostałymi oddziałami Grupy Operacyjnej Kawalerii 26 września w walkach pod Sądową Wisznią.

Obsada i skład brygady 1 września 1939

  • Kwatera Główna Kresowej Brygady Kawalerii
  • 20 pułk ułanów
  • 22 pułk ułanów
  • 6 pułk strzelców konnych
  • 4 batalion strzelców – dowódca mjr Wincenty Mischke
  • 13 dywizjon artylerii konnej
  • 61 dywizjon pancerny
  • bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa nr 93 – dowódca kpt. Zygmunt Tomasz Malinowski
  • szwadron kolarzy nr 2 – dowódca por. kaw. Władysław Bober †IX 1939 w rej. Lublina[21]
  • szwadron pionierów nr 4
  • szwadron łączności Nr 2 – dowódca por. Bolesław Zbigniew Kobielski
  • samodzielny pluton karabinów maszynowych nr 2 – dowódca NN
  • pluton konny żandarmerii nr 2 – dowódca por. rez. Czerwiński
  • poczta polowa nr 145
  • sąd polowy nr 42 – szef kpt. Piotr Sąsiadek
  • drużyna parkowa uzbrojenia nr 641
  • park intendentury nr 641
  • 82 pluton sanitarny konny – dowódca por. lek. Stanisław Stefan Bajer
  • kolumna taborowa kawalerii nr 41
  • kolumna taborowa kawalerii nr 42
  • kolumna taborowa kawalerii nr 43 – dowódca por. rez. Stefan Fiszer
  • kolumna taborowa kawalerii nr 44
  • kolumna taborowa kawalerii nr 45
  • kolumna taborowa kawalerii nr 46
  • warsztat taborowy nr 641

Pododdziały przydzielone:


Obsada personalna Kwatery Głównej

Obsada personalna Kwatery Głównej Kresowej BK we wrześniu 1939[22]
Stanowisko etatoweStopień, imię i nazwiskoUwagi
dowódca brygadypłk kaw. Stefan Hanka-Kulesza (do 4 IX 1939)zastępca dowódcy Grupy „Dubno”
płk dypl. Jerzy Grobicki (od 4 IX 1939)niewola sowiecka
oficer ordynansowyppor. art. Anioł Antoni Kamiński[c]
szef sztabuppłk dypl. kaw. Antoni Witkowskiszef sztabu Grupy „Dubno”
oficer operacyjnykpt. dypl. art. Zygmunt JankeSZP / ZWZ / AK
oficer informacyjnyrtm. Eugeniusz Skorupka†1940 Charków[24]
dowódca łącznościkpt. łącz. Marcin Kowalniemiecka niewola
kwatermistrzrtm. dypl. Maksymilian Tuski†1940 Charków[25]
oficer służby intendenturykpt. int. Stanisław Piotr Podraza†1940 Charków[26]
komendant Kwatery Głównejmjr rez. Władysław PinińskiZWZ / AK
naczelny lekarzmjr lek. dr Stanisław Czyncielniewola sowiecka
dowódca szwadronu sztabowegopor. rez. Jan Grela
por. kaw. Mieczysław Kiwała†22 IX 1939 Łomianki

Żołnierze Brygady (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[27]

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy / służby (stanowisko)zamordowany
miejsce pracy przed mobilizacjąwe wrześniu 1939
Podraza Stanisław[28]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Skorupka Eugeniusz[29]rotmistrzżołnierz zawodowyII oficer sztabu Kresowej BKCharków
Tuski Maksymilian[30]rotmistrz dyplomowanyżołnierz zawodowy?Charków
Zbrożek Władysławporucznik rezerwyinżynier rolnikCharków

Uwagi

  1. Bohdan Romuald Witwicki urodził się 7 lutego 1895 roku. 27 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu rotmistrza, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Pełnił wówczas służbę w 13 Dywizji Piechoty. W 1921 roku pełnił służbę w 3 Brygadzie Jazdy. Zweryfikowany w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów jazdy. W 1923 roku pełnił służbę w II Brygadzie Jazdy w Równem na stanowisku szefa sztabu, pozostając oficerem nadetatowym 12 puł. Przysługiwał mu wówczas tytuł „przydzielony do Sztabu Generalnego”. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Zmarł 10 listopada 1923 roku w Warszawie[7][8][9]
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[20].
  3. ppor. art. Anioł Antoni Kamiński ur. 30 kwietnia 1914. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 października 1937 i 117. lokatą w korpusie oficerów artylerii. W marcu 1939 pełnił służbę w 30 pal na stanowisku dowódcy plutonu 1. baterii[23].

Przypisy

  1. Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 134.
  2. Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 146.
  3. Skibiński 1989 ↓, s. 259.
  4. Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 147 autorzy podali, że 20 p.uł. został podporządkowany w 1938 roku.
  5. Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 148-152.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 25 października 1926 roku, s. 373.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 1 września 1920 roku, s. 796.
  8. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 84, 623, 680.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 79 z 22 grudnia 1923 roku, s. 740.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27 września 1923 roku, s. 586.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 22 lutego 1925 roku, s. 86.
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 61 z 6 czerwca 1925 roku, s. 306.
  13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 116 z 3 listopada 1925 roku, s. 624.
  14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 15 sierpnia 1929 roku, s. 288.
  15. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 330.
  16. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 304.
  17. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 30.
  18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 4.
  19. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 542.
  20. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  21. Straty ↓, wg innego źródła zmarł 21 września 1939 w Lublinie w następstwie odniesionych ran.
  22. Głowacki 1986 ↓, s. 365, 368.
  23. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 201, 746.
  24. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 490.
  25. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 569.
  26. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 424.
  27. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  28. Księgi Cmentarne – wpis 6921.
  29. Księgi Cmentarne – wpis 7305.
  30. Księgi Cmentarne – wpis 14064.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
  • Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
  • Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
  • Ułani Podolscy. Dzieje Pułku Ułanów Podolskich 1809-1947. Kazimierz Grocholski (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991. ISBN 83-04-03664-9.
  • Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975.
  • Franciszek Skibiński: Ułańska młodość 1917-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07705-3.
  • Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W". Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Armia lodz 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Armii "Łódź" i wielkich jednostek niemieckich 29-08-1939 (rano)
Bitwa warta 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie 10 Dywizji Piechoty i Kresowej Brygady Kawalerii - Bitwa nad Wartą - 05-09-1939
Kresowa BK w 1938.jpg
Kresowa BK w 1938