Kristian Prestrud

Kristian Prestrud

Data i miejsce urodzenia	22 października 1881 Hveberg
Data śmierci	11 listopada 1927
Zawód, zajęcie	polarnik, wojskowy
Narodowość	Norweg
Rodzice	Christian Christiansen Prestrud
Małżeństwo	Randi Usterud
Dzieci	Kaare, Kirsti
Odznaczenia

Złoty Medal Bieguna Południowego

Kristian Prestrud (ur. 22 października 1881 roku w Hveberg, zm. 11 listopada 1927 roku) – norweski oficer marynarki wojennej i polarnik, uczestnik wyprawy Amundsena na biegun południowy z lat 1910-1912^[1].

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 22 października 1881 roku w Hveberg, w regionie Hedmark. Ochrzczono go w styczniu 1882 roku w Grue^[2]. Jego ojciec, Christen Christiansen Prestrud, był rolnikiem i kierownikiem gorzelni w Løten. Kristian uczęszczał do szkoły w Hamar, zaś w wieku 15 lat wyruszył w morską podróż na pokładzie statku Bark Rolf^[2]. Po dwóch latach praktyki na morzu rozpoczął studia w Akademii Morskiej w Horten. W 1902 roku został podporucznikiem, a w 1905 roku otrzymał nominację na porucznika. Po ukończeniu studiów przez kilka lat pływał na statkach handlowych^[2].

Wyprawa na biegun południowy

Prestrud podczas ekspedycji Amundsena

Gdy w 1909 roku Roald Amundsen poprosił kapitana Sema-Jacobsena o skonstruowanie prostej maszyny latającej, która wyniesie go na kilkaset metrów w górę celem zdobycia korzystnego punktu obserwacyjnego, Prestrud był jednym z pierwszych testerów urządzenia. Amundsen zaproponował mu wówczas uczestnictwo w ekspedycji na biegun północny^[2]. Prestrud przyjął propozycję i kolejne miesiące spędził wraz z Hjalmarem Fredrikiem Gjertsenem na kursie oceanograficznym organizowanym w Bergen przez Bjørna Hellanda-Hansena^[2].

W sierpniu 1910 roku wypłynął wraz z 19-osobową załogą Amundsena z Norwegii. Na statku "Fram" zajmował stanowisko jednego z trzech oficerów. We wrześniu 1911 roku, na krótko przed opuszczeniem portu Kristiansand dowiedział się o prawdziwym celu wyprawy, jakim był biegun południowy^[3][a]. We wrześniu 1911 roku został członkiem ośmioosobowej grupy mającej na celu zdobycie bieguna południowego^[1]. Z powodu bardzo niskich temperatur ekspedycja musiała jednak zawrócić, zaś Prestrud wspólnie z Hjalmarem Johansenem został daleko w tyle za swoimi towarzyszami. Do bazy powrócił nocą, podczas zamieci śnieżniej, kilkanaście godzin po przybyciu na miejsce Amundsena^[3]. Miał odmrożone pięty. W wyniku kłótni, jaka wywiązała się później między Johansenem a Amundsenem, został odsunięty od kolejnej próby zdobycia bieguna.

Jako przełożony Johansena i Jørgena Stubberuda miał przeprowadzić eksplorację Półwyspu Edwarda VII. Z bazy wyruszył wraz z towarzyszami 8 listopada^[4]. Po kilkunastodniowej wędrówce dotarł do krawędzi Lodowca Szelfowego Rossa. 1 grudnia zlokalizował nunatak wzmiankowany już wcześniej przez Roberta Falcona Scotta. 3 grudnia zdobył szczyt i pobrał wspólnie z towarzyszami próbki skał i mchu^[4]. Przy pomocy kompasu stwierdził wówczas obecność rudy żelaza w próbkach. 9 grudnia rozpoczął podróż powrotną, zaś 16 grudnia dotarł do bazy Framheim. Prestrud, Stubberud i Johansen zostali pierwszymi ludźmi, którzy postawili stopy na Półwyspie Edwarda VII^[3].

Po ekspedycji

Po powrocie z ekspedycji na biegun południowy, Prestrud został dowódcą okręgu wojskowego w Kristiansand. W 1913 roku zaciągnął się na pancernik „Norge”, zaś w latach 1914-1915 służył na torpedowcu „Delfin”^[2]. W 1915 roku otrzymał stopień kapitana marynarki. Latem tego roku pracował w głównej siedzibie Admiralicji w Kristianii (dzisiejszym Oslo). W latach 1915-1916 służył na torpedowcach „Sild” w Kristiansund, „Skarv” w Farsund^[2] (1916-1917), „Ravn” w Kristiansandzie (od 1917 roku) i „Viking” w Haugesund (w 1918 roku); następnie, też w 1918 roku, podjął służbę na pancerniku „Tordenskjold”^[2].

W latach 1919-1921 stał na czele bazy wojskowej Marviken, w Kristiansand. W roku 1921 został adiutantem króla Norwegii Haakona VII. Odbył wraz z nim podróże dyplomatyczne do Belgii i Holandii^[2]. W latach 1923-1927 był attaché wojskowym przy norweskich misjach dyplomatycznych w Paryżu i Londynie. W 1927 roku został mianowany kapitanem portu w Kristiansand^[2]. Zmarł 11 listopada 1927 roku^[1].

Życie prywatne

Ożenił się 22 maja 1915 roku z Randi Usterud. Ich drużbą był Thorvald Nilsen, towarzysz z podróży na biegun południowy. Miał dwoje dzieci: syna Kaare (ur. 1916) i córkę Kirsti (ur. 1919)^[2].

Odznaczenia i upamiętnienie

Po powrocie z ekspedycji na biegun południowy został odznaczony Złotym Medalem Bieguna Południowego (norw. nynorsk Sydpolsmedaljen), ustanowionym przez króla Haakona VII z okazji sukcesu wyprawy Amundsena^[1]. Później otrzymał także duński Order Danebroga, francuski Order Narodowy Legii Honorowej, holenderski Order Oranje-Nassau oraz belgijski Order Leopolda II^[2].

Jego imieniem nazwano kilka form ukształtowania terenu na Antarktydzie, w tym Górę Prestruda, Zatokę Prestruda i Wybrzeże Prestruda^[1].

Uwagi

Przypisy