Krościenko (województwo podkarpackie)

Krościenko
	wieś
	; Zabytkowa cerkiew
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	bieszczadzki
Gmina	Ustrzyki Dolne
Liczba ludności (2011)	610
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-700
Tablice rejestracyjne	RBI
SIMC	0361608
	Położenie na mapie gminy Ustrzyki Dolne Krościenko
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Krościenko
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Krościenko
	Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego Krościenko
	49°28′41″N 22°40′08″E/49,478056 22,668889

Artykuł	49°28′41″N 22°40′8″E
- błąd	39 m
WD	49°28'0.1"N, 22°40'0.1"E, 49°28'23.92"N, 22°39'40.90"E
- błąd	14 m
Odległość	1348 m

Krościenko dawniej też Karaszyn, Koroszno, Koroscienko (ukr. Крошценко) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Ustrzyki Dolne^[4]. Leży nad rzeką Strwiąż, przy DK84.

Wołoska wieś królewska Koroszno położona była w 1589 roku w starostwie przemyskim w ziemi przemyskiej województwa ruskiego^[5]. W latach 1952–1954 miejscowość była siedzibą gminy Krościenko. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Wieś położona jest w Górach Sanocko-Turczańskich. Przez wieś przebiega szlak śladami dobrego wojaka Szwejka.

Części wsi

Integralne części wsi Krościenko^[6]^[4]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0996353	Górny Koniec	część wsi

Historia

W XIV wieku była to wieś w dolinie rzeki Strwiąż przy potoku zwanym Krościenko. Założył ją kniaź Hriczko Rozputowski na surowym korzeniu i prawie wołoskim. Pierwotnie stanowiła ona własność królewską wchodzącą w skład starostwa przemyskiego.

W 1498 dzierżawcą Krościenka był Mikołaj Zborowski, następnie Mniszchowie, Szydłowscy. W 1772, po pierwszym rozbiorze, Austriacy włączyli wieś do tzw. dóbr kameralnych.

W 1873 przez Krościenko poprowadzona została Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna, łączącą Twierdzę Przemyśl z węgierskim Sátoraljaújhely i poprzez istniejącą sieć kolejową stolice Galicji i Węgier – Lwów z Budapesztem, co podniosło znaczenie Krościenka. Odcinek kolei przebiegający przez Krościenko pozostaje wciąż w użyciu jako fragment linii kolejowej nr 108 (Stróże – Przejście graniczne Krościenko-Chyrów), ale obecnie ma znaczenie tylko lokalne.

W okresie od 1784 do 1940 na terenie wsi funkcjonowała niemiecka kolonia Obersdorf (od 1938 Wyżne) parafia ewangelicka w m. Bandrów.

13 grudnia 1918, w okresie walk polsko-ukraińskich na linii frontu Strwiąża 2 Pułk Strzelców Podhalańskich pod dowództwem por. Karola Matzenauera stoczył pierwszą swoją walkę opodal tej wsi nad Strwiążem, z oddziałami ukraińskimi, zakończoną zwycięstwem.

W 1920 wybudowano tu kościółek, a obok niego pomnik upamiętniający powstanie listopadowe.

Krościenko zostało zniszczone w czasie II wojny światowej. 10 sierpnia 1944 zostało zajęte przez wojska radzieckie^[8].

Miejscowość początkowo znajdowała się w granicach ZSRR, a po regulacji granic w 1951 – w Polsce. W 1952 została zasiedlona przez greckich uchodźców politycznych, którzy przybyli ze Zgorzelca. Pamiątkami po nich są grecki cmentarz oraz pomnik Nikosa Belojannisa. Część potomków greckich osadników do dziś żyje we wsi.

Ludność

Liczba ludności, związki wyznaniowe

Jeden z przeprowadzonych spisów ludności w Krościenku odbył się w roku 1921. W spisie tym ustalono, że naówczas Krościenko liczyło 1486 osób, w tym^[9]:

1045 grekokatolików
241 wyznawców religii mojżeszowej
177 katolików rzymskich
21 ewangelików

Obecnie liczbę ludności szacuje się na 3 razy mniejszą niż była przed wojną^[9].

Narodowości

W Krościenku funkcjonowało kilka narodowości, każda z nich specjalizowała się w innej dziedzinie. Były to przede wszystkim prężnie działające społeczności^[9]:

narodowość	charakterystyka
ukraińska	Zajmowali się rolnictwem. Funkcjonowała też ukraińska spółdzielnia prowadząca tartak i skład drewna. Ich działalność narodowa skupiała się wokół oddziału towarzystwa Proświta.
żydowska	Zajmowali się handlem i rzemiosłem. Praktyki religijne odbywali w miejscowym domu modlitewnym, do którego dojeżdżał rabin z Chyrowa.
polska	Byli stosunkowo nieliczni. Obejmowali takie role jak: urzędnicy gminni urzędnicy pocztowi kolejarze leśnicy nauczyciele pracownicy tartaków Mimo niskiej liczebności względem innych narodowości stworzyli kościółek będący filią parafii w Jasieniu. Kościółek ten został poświęcony w roku 1929. Utworzyli silnie funkcjonujące koło paramilitarne Związku Strzeleckiego.
niemiecka	Byli potomkami osadników z XVIII-wiecznej akcji osadniczej, zwanej akcją józefińską.

Zabytki

(c) Mareksilarski, CC-BY-SA-3.0

Centrum wsi

kościół drewniany (dawniej greckokatolicka cerkiew Narodzenia Matki Bożej) z końca XVIII wieku z dzwonnicą z XIX wieku
kilkanaście chałup konstrukcji zrębowej z XIX wieku
pozostałości cmentarza ewangelickiego, nagrobki oraz dzwonnica cmentarna
w Krościenku Wolicy cerkiew drewniana z XVIII wieku

Transport

We wsi znajduje się drogowe polsko-ukraińskie przejście graniczne w kierunku Felsztyna, Sambora i dalej do Lwowa, a także kolejowe przejście graniczne umożliwiające dojazd do Chyrowa.

84 Droga krajowa nr 84: Sanok – Krościenko – granica państwa
890 Droga wojewódzka nr 890: Kuźmina – Krościenko

Zobacz też

Przypisy

↑ Wieś Zarzecze w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-03-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-04].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 621 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 2.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-22)]. (pol.).
↑ ВОВ-60 - Сводки. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].
↑ ^a ^b ^c 2. Zanim wyruszysz w głąb gór, czyli podbieszczadzkie miasta, [w:] PawełP. Luboński PawełP., Przewodnik Bieszczady, Olszanica: BOSZ, 2021, s. 68, ISBN 978-83-7576-541-0 (pol.).

Linki zewnętrzne

Krościenko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 703 .
Karaszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 833 .
Karaszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 57 .
galeria fotografii

[pwl-1] Wieś Zarzecze w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-03-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-04].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 621 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[5] Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 2.

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[KSNG-7] KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-22)]. (pol.).

[8] ВОВ-60 - Сводки. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].

[Luboński2021-9] 2. Zanim wyruszysz w głąb gór, czyli podbieszczadzkie miasta, [w:] PawełP. Luboński PawełP., Przewodnik Bieszczady, Olszanica: BOSZ, 2021, s. 68, ISBN 978-83-7576-541-0 (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Miasta	Ustrzyki Dolne
Wsie	Bandrów Narodowy Brelików Brzegi Dolne Daszówka Dźwiniacz Dolny Hoszowczyk Hoszów Jałowe Jamna Dolna Jamna Górna Jureczkowa Krościenko Leszczowate Liskowate Łobozew Dolny Łobozew Górny Łodyna Moczary Nowosielce Kozickie Ropienka Równia Serednica Stańkowa Teleśnica Oszwarowa Teleśnica Sanna Ustjanowa Dolna Ustjanowa Górna Wojtkowa Wojtkówka Wola Maćkowa Wola Romanowa Zadwórze Zawadka
Części miasta wg TERYT	Jasień Osiedle Fabryczne Pod Dębami Strwiążek Strwiążyczek Ustjanowa Górna Zabłocie
Osady	Arłamów Kwaszenina Sokole Trzcianiec
Osady leśne	Grąziowa Trójca
Integralne części wsi	Borsukowce Braniów Chwaniów Dolny Koniec Górny Koniec (Krościenko) Górny Koniec (Leszczowate) Górny Koniec (Stańkowa) Kopalnia Łodyna-Ług Pod Jaworem Ropienka Dolna Ropienka Górna Rzeki Wolica Za Działem Zabłocie
Nieistniejące wsie i ich części	Siegenthal Stebnik Steinfels

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne