Krokodyl nilowy

Krokodyl nilowy
	Crocodylus niloticus
	Laurenti, 1768
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Podgromada	diapsydy
Rząd	krokodyle
Rodzina	krokodylowate
Rodzaj	Crocodylus
Gatunek	krokodyl nilowy
Podgatunki
	C. n. africanus Laurenti, 1768; C. n. chamses Bory, 1824; C. n. cowiei (Smith in Hewitt, 1937); C. n. madagascariensis Grandidier, 1872; C. n. niloticus Laurenti, 1768; C. n. pauciscutatus Deraniyagala, 1948; C. n. suchus Geoffroy, 1807;
	C. n. africanus Laurenti, 1768; C. n. chamses Bory, 1824; C. n. cowiei (Smith in Hewitt, 1937); C. n. madagascariensis Grandidier, 1872; C. n. niloticus Laurenti, 1768; C. n. pauciscutatus Deraniyagala, 1948; C. n. suchus Geoffroy, 1807;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania

Krokodyl nilowy (Crocodylus niloticus) – jeden z trzech gatunków krokodyli występujących w Afryce. Drugi pod względem wielkości, zaraz po krokodylu różańcowym współcześnie żyjący gad i analogicznie drugi w rodzinie krokodylowatych. Może osiągać długość 5,5 metrów i masę blisko 1 tony. Występuje prawie w całej Afryce na południe od Sahary i na Madagaskarze. Był czczony w starożytnym Egipcie.

Taksonomia

Badania Mereditha i współpracowników (2011) sugerują, że jeśli populacje krokodyla nilowego z zachodniej i wschodniej Afryki uznać za należące do jednego gatunku (co nie jest pewne – patrz niżej), to wówczas krokodyl nilowy byłby przodkiem czterech amerykańskich gatunków krokodyli (krokodyla z Orinoko, krokodyla kubańskiego, amerykańskiego i meksykańskiego). Z przeprowadzonych przez autorów analiz genomu mitochondrialnego wynika, że wschodnioafrykańskie populacje krokodyla nilowego są bliżej spokrewnione z amerykańskimi gatunkami krokodyli niż z populacjami zachodnioafrykańskimi. Wynik ten, w połączeniu z analizą zapisu kopalnego, sugeruje, że afrykańskie krokodyle skolonizowały Amerykę po przepłynięciu przez Atlantyk ok. 7 mln lat temu^[5]. Także z analizy przeprowadzonej przez Oaksa (2011) wynika, że krokodyle zaliczane do gatunku C. niloticus w rzeczywistości należą do dwóch odrębnych gatunków, które nie tworzą kladu, lecz są sukcesywnie bardziej odległymi grupami zewnętrznymi w stosunku do kladu obejmującego amerykańskie gatunki z rodzaju Crocodylus^[6]. Również wyniki badań Hekkali i współpracowników (2011) sugerują odrębność gatunkową krokodyli nilowych z zachodniej i wschodniej Afryki oraz bliższe pokrewieństwo populacji wschodnioafrykańskich z amerykańskimi gatunkami z rodzaju Crocodylus niż z krokodylami z zachodniej Afryki^[7].

Rozmnażanie

Płeć krokodyli zależy od temperatury, w jakiej przebywają jaja – jeśli średnia temperatura w gnieździe wynosi poniżej 31,7 °C lub powyżej 34,5 °C, z jaj wylęgną się samice.

Jaja krokodyla nilowego

Występowanie

Sobek z głową krokodyla nilowego

Występuje prawie w całej Afryce. Nie zamieszkuje chłodnych obszarów Afryki północnej oraz pustynnych obszarów Sahary. Zamieszkuje brzegi rzek, jezior i zbiorników wodnych. Dni spędza na brzegu, a na noc zanurza się w wodzie.

Krokodyl nilowy, miedzioryt kolorowany (Johann Daniel Meyer, 1748)^[8]

Tara Shine odkryła kilka izolowanych populacji krokodyli w Mauretanii na Saharze. W miejscu ich występowania przez parę miesięcy z wody deszczowej tworzą się obszerne i porośnięte roślinnością stawy. Przez większość roku panuje tam absolutna susza, woda wysycha, a krokodyle zapadają w letarg zakopane w głębokich na kilkanaście metrów jamach. Dorosłe osobniki nie przekraczają 2–3 metrów długości. Wraz z resztą populacji krokodyli nilowych zasiedlających zachodnią część Afryki mogą stanowić odrębny gatunek od populacji wschodnioafrykańskich^[9]^[10].

Tryb życia

Krokodyl nilowy może żyć nawet 100 lat. Poluje na różne zwierzęta (m.in. bawoły, antylopy, młode osobniki słoni). Złapane ofiary wciąga pod wodę. Krokodyl nilowy może wstrzymać oddech pod wodą na ponad 45 minut.

Ochrona

Z wielu obszarów krokodyl nilowy zniknął, m.in. z dolnego biegu Nilu, wskutek polowań i przemian siedliska. Dziś większe populacje żyją na terenach rezerwatów i parków narodowych.

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 21 sierpnia 1972 r. znaczek pocztowy przedstawiający głowę krokodyla nilowego o nominale 3,40 zł, w serii Zwierzęta ZOO. Druk w technice offsetowej na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był Janusz Grabiański. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.^[11].

Przypisy

↑ Crocodylus niloticus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ J. N. Laurenti: Specimen medicum, exhibens synopsin reptilium emendatam cum experimentis circa venena et antidota reptilium austracorum, quod authoritate et consensu. Wiedeń: Joan. Thomae, 1768. (łac.).
↑ Crocodylus niloticus LAURENTI, 1768. The Reptile Database. [dostęp 2011-11-01]. (ang.).
↑ Crocodylus niloticus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Robert W. Meredith, Evon R. Hekkala, George Amato, John Gatesy. A phylogenetic hypothesis for Crocodylus (Crocodylia) based on mitochondrial DNA: Evidence for a trans-Atlantic voyage from Africa to the New World. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 60 (1), s. 183–191, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.03.026. (ang.).
↑ Jamie R. Oaks. A time-calibrated species tree of Crocodylia reveals a recent radiation of the true crocodiles. „Evolution”. 65 (11), s. 3285–3297, 2011. DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01373.x. (ang.).
↑ Evon Hekkala, Matthew H. Shirley, George Amato, James D. Austin, Suellen Charter, John Thorbjarnarson, Kent A. Vliet, Marlys L. Houck, Rob Desalle i Michael J. Blum. An ancient icon reveals new mysteries: mummy DNA resurrects a cryptic species within the Nile crocodile. „Molecular Ecology”. 20 (20), s. 4199–4215, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-294X.2011.05245.x. (ang.).
↑ Johann DanielJ.D. Meyer Johann DanielJ.D., Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748 .
↑ Tara Shine, Wolfgang Böhme, Hemmo Nickel, Dirk F. Thies, Thomas Wilms. Rediscovery of relict populations of the Nile crocodile Crocodylus niloticus in south-eastern Mauritania, with observations on their natural history. „Oryx”. 35 (3), s. 260–262, 2001. DOI: 10.1046/j.1365-3008.2001.00187.x. (ang.).
↑ Andreas Schmitz, Patrick Mansfeld, Evon Hekkala, Tara Shine, Hemmo Nickel, George Amato, Wolfgang Böhme. Molecular evidence for species level divergence in African Nile Crocodiles Crocodylus niloticus (Laurenti, 1786). „Comptes Rendus Palevol”. 2 (8), s. 703–712, 2003. DOI: 10.1016/j.crpv.2003.07.002. (ang.).
↑ Marek Jedziniak: Zwierzęta ZOO. www.kzp.pl. [dostęp 2018-07-21]. (pol.).

[itis-1] Crocodylus niloticus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[autor-2] J. N. Laurenti: Specimen medicum, exhibens synopsin reptilium emendatam cum experimentis circa venena et antidota reptilium austracorum, quod authoritate et consensu. Wiedeń: Joan. Thomae, 1768. (łac.).

[3] Crocodylus niloticus LAURENTI, 1768. The Reptile Database. [dostęp 2011-11-01]. (ang.).

[iucn-4] Crocodylus niloticus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[5] Robert W. Meredith, Evon R. Hekkala, George Amato, John Gatesy. A phylogenetic hypothesis for Crocodylus (Crocodylia) based on mitochondrial DNA: Evidence for a trans-Atlantic voyage from Africa to the New World. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 60 (1), s. 183–191, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.03.026. (ang.).

[6] Jamie R. Oaks. A time-calibrated species tree of Crocodylia reveals a recent radiation of the true crocodiles. „Evolution”. 65 (11), s. 3285–3297, 2011. DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01373.x. (ang.).

[7] Evon Hekkala, Matthew H. Shirley, George Amato, James D. Austin, Suellen Charter, John Thorbjarnarson, Kent A. Vliet, Marlys L. Houck, Rob Desalle i Michael J. Blum. An ancient icon reveals new mysteries: mummy DNA resurrects a cryptic species within the Nile crocodile. „Molecular Ecology”. 20 (20), s. 4199–4215, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-294X.2011.05245.x. (ang.).

[8] Johann DanielJ.D. Meyer Johann DanielJ.D., Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748 .

[9] Tara Shine, Wolfgang Böhme, Hemmo Nickel, Dirk F. Thies, Thomas Wilms. Rediscovery of relict populations of the Nile crocodile Crocodylus niloticus in south-eastern Mauritania, with observations on their natural history. „Oryx”. 35 (3), s. 260–262, 2001. DOI: 10.1046/j.1365-3008.2001.00187.x. (ang.).

[10] Andreas Schmitz, Patrick Mansfeld, Evon Hekkala, Tara Shine, Hemmo Nickel, George Amato, Wolfgang Böhme. Molecular evidence for species level divergence in African Nile Crocodiles Crocodylus niloticus (Laurenti, 1786). „Comptes Rendus Palevol”. 2 (8), s. 703–712, 2003. DOI: 10.1016/j.crpv.2003.07.002. (ang.).

[11] Marek Jedziniak: Zwierzęta ZOO. www.kzp.pl. [dostęp 2018-07-21]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne