Kropidło wodne
| |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | rośliny zielone | ||
Nadgromada | rośliny telomowe | ||
Gromada | rośliny naczyniowe | ||
Podgromada | rośliny nasienne | ||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | selerowce | ||
Rodzina | selerowate | ||
Rodzaj | kropidło | ||
Gatunek | kropidło wodne | ||
Nazwa systematyczna | |||
Oenanthe aquatica (L.) Poir. Encycl. 4: 530 1798[3] | |||
Synonimy | |||
---|---|---|---|
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Kropidło wodne (Oenanthe aquatica (L.) Poir.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Występuje w Europie i Azji. W Polsce gatunek pospolity. Rośnie w płytkich wodach. Wykorzystywany był jako roślina lecznicza w ziołolecznictwie ludowym. Roślina jest trująca dla ssaków[5], zwłaszcza dla koni, bydła i owiec. Zwana bywa też gałuchą wodną[6].
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek występuje na rozległych obszarach Europy – północna granica zasięgu biegnie przez Wyspy Brytyjskie, południową Norwegię, Szwecję i Finlandię oraz Rosję na wschód od Zatoki Fińskiej; granica południowa biegnie przez Półwysep Iberyjski, południowe Włochy i Bałkany po Morze Czarne. Na wschodzie sięga za Ural po środkową Azję. Rozproszone stanowiska ma w rejonie Morza Kaspijskiego i w Azji Mniejszej[7].
W Polsce gatunek rozpowszechniony z wyjątkiem obszarów górskich[8].
Morfologia
- Łodyga
- Osiąga od 30 do 200 cm wysokości, jest bruzdkowana i dęta (wewnątrz pusta). W górze zwykle silnie rozgałęziona, w dole zgrubiała i tu osiąga do 8 cm średnicy. Poniżej przechodzi w krótkie i grube kłącze. Cienkie korzenie wyrastają z kłącza i dolnej części łodygi, z niej też wychodzą rozłogi[8].
- Liście
- Trójkątne w zarysie i wielokrotnie pierzaste (2, 3 do 5 razy). Odcinki liści podwodnych podzielone są na łatki nitkowate, równowąskie, a nadwodnych są jajowato lancetowate i wcinane. Im niżej położone liście tym dłuższe mają ogonki, u nasady z pochwą błoniasto obrzeżoną i z uszkami[8].
- Kwiaty
- Zebrane w baldaszki, których 6–15 tworzy baldach złożony. Pokrywy są kilku listkowe lub ich brak. Pokrywki są szydłowate lub lancetowate i jest ich 5 do 10. Ząbki kielicha mają do 1 mm długości, są szydłowate i odstające. Płatki korony są białe, wycięte, na brzegu baldaszka nieco większe niż w jego środku. Zachowujące się na owocu szyjki słupka są rozchylone i osadzone na tępo stożkowatym krążku miodnikowym[8].
- Owoc
- Obłe, jajowate rozłupnie o długości do 5 mm i szerokości 1,5 mm, na przekroju koliste. Rozpadają się na dwie półkoliste rozłupki o szerokich i gąbczastych żebrach[8].
Biologia i ekologia
Rośnie zarówno jako roślina jednoroczna i dwuletnia. Występuje w płytkich – do kilkudziesięciu cm głębokości wodach stojących, zwykle eutroficznych, na podłożu mineralno-organicznym[9]. Gatunek ten spotkać można w zbiornikach astatycznych, w stawach, rowach, starorzeczach, w płytkich partiach jezior[9]. Kwitnie od czerwca do sierpnia[8]. Gatunek charakterystyczny dla związku zespołów Phragmition i zespołu – szuwaru kropidła wodnego i rzepichy ziemnowodnej Oenantho-Rorippetum[10]. Nierzadko rośnie w płatach jednogatunkowych[9].
- Właściwości toksyczne
W roślinie zawarta jest silnie trująca enantotoksyna oraz olejek eteryczny (do 2,5%), którego głównym składnikiem (do 80%) jest również trujący terpen – felandren[6]. Zarówno substancja toksyczna, jak i objawy zatrucia są podobne jak w przypadku nieco podobnego i zasiedlającego podobne siedliska szaleju jadowitego. Zwierzęta, które spożyją ziele kropidła dostają silnych skurczy mięśniówki jelit, drgawek, biegunki i w ciągu jednej do kilku godzin może nastąpić ich śmierć. Dawki toksyczne w g na kg masy ciała wynoszą od 1 do 2 w przypadku koni, bydła, owiec i świń[6].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-28] (ang.).
- ↑ a b Oenanthe aquatica (L.) Poir.. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-28].
- ↑ Oenanthe aquatica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Taxon: Oenanthe aquatica (L.) Lam.. W: U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-08-28].
- ↑ a b c Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 274-275. ISBN 83-09-00660-8.
- ↑ Oenanthe aquatica. W: Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2017-08-28].
- ↑ a b c d e f W. Szafer, B. Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 82.
- ↑ a b c Kłosowski S., Kłosowski G.: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 142-143. ISBN 83-7073248-8.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz , Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
Media użyte na tej stronie
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Umbellet with fruits
Taxonym: Oenanthe aquatica ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Žárský rybník, Jihočeský kraj, Czech Republic - ca. 500 m a.s.l.
Große Wasserfenchel. A B Theile der Pflanze in nat. Grösse; 1 Blüthenknospe, vergrössert; 2 Blüthe, desgl.; 3 Staubgefässe, desgl.; 4 Pollen, desgl.; 5 Kelch mit Stempel, desgl.; 6 Stempell im Längsschnitt, desgl.; 7 Fruchtknoten im Querschnitt desgl.; 8 junge Frucht, desgl.; 9 reife Frucht, desgl.; 10 und 11 dieselbe im Längsschnitt, desgl.
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Habitus
Taxonym: Oenanthe aquatica ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Žárský rybník, Jihočeský kraj, Czech Republic - ca. 500 m a.s.l.
Autor: DymphieH, Licencja: CC BY 2.0
Watertorkruid (Oenanthe aquatica), Drents-Friese Wold
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Umbellet
Taxonym: Oenanthe aquatica ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Žárský rybník, Jihočeský kraj, Czech Republic - ca. 500 m a.s.l.