Krupe

Krupe

wieś
Ruiny zamku
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	krasnostawski
Gmina	Krasnystaw
Wysokość	190 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	677[1]
Strefa numeracyjna	82
Kod pocztowy	22-302[2]
Tablice rejestracyjne	LKS
SIMC	0104277
Położenie na mapie gminy wiejskiej Krasnystaw Krupe
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Krupe
Położenie na mapie województwa lubelskiego Krupe
Położenie na mapie powiatu krasnostawskiego Krupe
51°02′01″N 23°14′29″E/51,033611 23,241389

(c) kuba13 / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Dwór Jana Michała Reja z XVIII w.

Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, dawniej cerkiew prawosławna św. Jana Teologa

Krupe – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie krasnostawskim, w gminie Krasnystaw.

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą gromady Krupe. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa chełmskiego.

Części wsi

Historia

Początkowo istniał tu niewielki dwór obronny Krupskich (dziedzictwo Krupskich)^[6]. Jerzy Krupski w 1492 założył zamek w Krupem^[7]. W drugiej połowie XVI w. właścicielami zamku została rodzina Orzechowskich, którzy w Krupem wznieśli wspaniałą renesansową rezydencję. Budowniczym jej w końcu XVI w. był członek wspólnoty braci polskich Paweł Orzechowski, podkomorzy chełmski^[8]. W ich posiadaniu zamek pozostał do 1644. Właścicielami Krupe byli: Zborowscy, Gnoińscy, Niemirycze i Buczaccy herbu Pilawa. Po wygaśnięciu rodu Buczackich herbu Pilawa w XVIII wieku, król Stanisław August Poniatowski przywilejem z dnia 5 października 1774 roku nadał ich dobra prawem kaduka Janowi Michałowi Rejowi, staroście nowokorczyńskiemu^[9]. Od 1782 roku właścicielami Krupego była rodzina Mrozowickich herbu Prus III^[10]. Zamek podupadł podczas potopu i nigdy już nie odzyskał dawnego blasku. W 1794 roku pożar znacznie zniszczył zamek^[9], był on dalej niszczony podczas wojen światowych w latach 1915 i 1944^[8]. Przeprowadzone w latach 60. XX w. prace zabezpieczające, częściowo uratowały pozostałości wspaniałej niegdyś, magnackiej rezydencji.

Od XVII w. Krupe było siedzibą parafii unickiej pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty, która obejmowała trzy wsie: Krupe, Krupiec i Oleśnicę. 22 stycznia 1782 Mikołaj Mrozowicki, podkomorzy królewski i rotmistrz wojsk koronnych, kolator parafii, rekomendował na beneficjum krupskie ks. Symeona Iwaszkiewicza unickiemu biskupowi chełmskiemu Maksymilianowi Rylle. W 1803 r. w Krupem wybudowano nową cerkiew z fundacji Mikołaja Mrozowickiego, którą poświęcił ks. Bazyli Gruszecki, dziekan krasnostawski. Nowa cerkiew, podobnie jak poprzednia była budowlą drewnianą, trójdzielną, z nawą, kruchtą i zakrystią. Pokryto ją gontem. W kopule umieszczono żelazny krzyż i sygnaturkę. Posiadała 6 okien i 4 drzwi. Wewnątrz znajdowały się 3 ołtarze oraz podłoga ułożona z desek sosnowych^[11].

Miejscowość związana z działalnością braci polskich^[12]. W 1827 r. w Krupem liczącym 27 domów, mieszkało 137 osób. W tej miejscowości w 1909 urodził się: Franciszek Przysiężniak ps. Ojciec Jan – oficer Wojska Polskiego.

W Krupem znajduje się gimnazjum i szkoła podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego^[13]. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 812 .

Zabytki

• Renesansowy zamek bastionowy w Krupem, w ruinie. Położony przy drodze z Chełma do Krasnegostawu.
• Dwór z XVIII wieku, w parku przy zamku
• Grobowiec braci polskich, na wzgórzu obok wsi^[12]
• Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej z początku XX w., wzniesiony jako cerkiew prawosławna św. Jana Teologa^[14]

Szlaki turystyczne

• – Szlak Ariański
• Szlak Renesansu Lubelskiego

Przypisy

Bibliografia

• Krupe, s. 729, Tom IV, "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich...toponimy z obszaru Rzeczypospolitej Obojga Narodów", w Warszawie przez Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego i Władysława Walewskiego; 1880–1902 r.
• Крупе, стр. 223 № 22 (cтр. XIX), "Справочная книжка Люблинской губернии", ред. книжки К. Чернецкий, изд. Люблинской губернской типографией по распоряжению губернского начальства, г. Люблин, 1905 г. (ros.)
• Sławomir Braniewski: Parafia unicka pw. św. Jana Ewangelisty w Krupem. „Nestor. Czasopismo Artystyczne”, 3 (37), Krasnystaw 2016, s. 6-10.

Linki zewnętrzne

• Turystyka i agroturystyka. WALORY KRAJOZNAWCZE I TURYSTYCZNE POWIATU: Szlak "Ariański"-żółty, Szlak Mikołaja Reja, Szlaki Turystyczne - samochodowe
• Krupe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 729 ..— s. 729
• Krupe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 172 .
• Zamek bastionowy w Krupem
• Krupe na mapie
• Tomasz Jurasz: Zamki i ich tajemnice. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1972 r.
• Irena Rolska-Boruch: Murowane zamki i dwory w ziemi chełmskiej w wiekach XVI i XVII. (data dostępu 18.04.2008)
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona