Kruszczyk drobnolistny

Kruszczyk drobnolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	epidendronowe
Rodzaj	kruszczyk
Gatunek	kruszczyk drobnolistny
	Nazwa systematyczna
	Epipactis microphylla Sw.; Kongl. Vetensk. Acad. Nya Handl. (1800) 232
Synonimy
	Epipactis latifolia subsp. parvifolia;
	Epipactis latifolia subsp. parvifolia;

Morfologia

Kruszczyk drobnolistny^[4] (Epipactis microphylla (Ehrh.) Sw.) – gatunek byliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek śródziemnomorski. Występuje na obszarze od południowej Hiszpanii przez Europę Środkową po Turcję, Krym i Iran, na północy dochodząc do środkowych Niemiec, na południu po Sycylię, Kretę i Sardynię^[5]. Przez Polskę przechodzi północna granica jego zasięgu i jest tu bardzo rzadki, opisano jego występowanie na 8 tylko stanowiskach na południu kraju^[6]. Są to: okolice Kamienia Śląskiego, góra Szpicza koło Gogolina, rezerwat przyrody Lipowiec, rezerwat przyrody Grabowiec, Pogórze Bukowskie, Pogórze Cieszyńskie (góra Machowa i Jasieniowa) i Czertezik w Pieninach^[6].

Morfologia

Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście w liczbie 3-9 równomiernie wyrastają na łodydze. Są drobne; mają długość 1,5-5,5 cm, szerokość 0,7-1,5 cm i zazwyczaj są krótsze od międzywęźli. Dolne są szerokojajowate, w górę łodygi coraz mniejsze i lancetowate. Są szarozielone, często fioletowo nabiegłe i mają wypukły środkowy nerw^[5].

Kwiaty: Zebrane w luźny kwiatostan o długości 2-20 cm. Zazwyczaj jest on jednostronny^[5]. W młodości jest stożkowaty, potem walcowaty. Kwiaty drobne, wonne, siedzące w kątach niewielkich, krótszych od zalążni przysadek. Z wyjątkiem warżki wszystkie działki okwiatu są stulone i tworzą ciemnopurpurowy hełm. Warżka ma długość 2-4 mm, jest biała, purpurowo nakrapiana i ma 3 głęboko wcięte łatki. Środkowa z nich ma na szczycie dwa ząbki^[7]. Szarozielona zalążnia wyrasta na długiej szypule i jest gęsto pokryta filcowatymi włoskami. Prętosłup krótki, z szybko usychającym uczepkiem, pyłkowiny jasnożółte i rozpadające się^[5].

Owoc: Rozdęta torebka o długości do 10 mm^[7]. Nasiona bardzo drobne i bardzo liczne.

Biologia i ekologia

Bylina, geofit ryzomowy. Występuje w cienistych lasach i zaroślach liściastych, rzadziej w iglastych, przeważnie na żyznych i wapiennych glebach. Najwyżej położone stanowisko w Polsce znajduje się na stokach Czertezika w Pieninach (680 m n.p.m.). Kwitnie od maja do sierpnia, zapylany jest przez owady, lub dochodzi do samozapylenia (dość często). Rozmnaża się tylko przez nasiona^[6]. Liczba chromosomów 2n = 42^[8].

Tworzy mieszańce z kruszczykiem szerokolistnym (E. helleborine)^[6].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[9]: V (narażony na wyginięcie); 2016: EN (zagrożony)^[10].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin^[11]: EN (endangered, zagrożone).

Gatunek zagrożony jest ze względu na niewielką liczbę stanowisk i niewielką liczbę osobników na tych stanowiskach. Niektóre stanowiska nie podlegają ochronie, więc ich przyszłość zależy od gospodarki człowieka. Zagrożeniem są również kolekcjonerzy zbierający rośliny do zielników. Obecnie liczba okazów zielnikowych tego storczyka jest większa od liczby roślin rosnących w naturze^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-03] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-20].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-03] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-20].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[storczyki-5] Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[C-7] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[klucz-8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[9] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Kruszczyk drobnolistny

Spis treści

Rozmieszczenie geograficzne

Morfologia

Biologia i ekologia

Zagrożenia i ochrona

Przypisy

Media użyte na tej stronie