Krutyń

Artykuł

53°41′14″N 21°25′48″E

- błąd

38 m

WD

53°41'13.9"N, 21°25'48.0"E, 53°41'13.16"N, 21°25'49.62"E

- błąd

14 m

Odległość

0 m

Krutyń
wieś

Restauracja Lilia Wodna
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

mrągowski

Gmina

Piecki

Liczba ludności (2011)

263[1]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-710

Tablice rejestracyjne

NMR

SIMC

0486155

Położenie na mapie gminy Piecki
Mapa konturowa gminy Piecki, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Krutyń”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Krutyń”
Położenie na mapie powiatu mrągowskiego
Mapa konturowa powiatu mrągowskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Krutyń”
Ziemia53°41′14″N 21°25′48″E/53,687222 21,430000
Strona internetowa

Krutyń[a] (niem. Kruttinen[6] / niem. Cruttinnen[7])– wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Piecki.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Historia

Wieś powstała około roku 1500 jako osada przy stanicy myśliwskiej wielkiego mistrza krzyżackiego Fryderyka z Miśni. Stanicę myśliwską przebudowano następnie na drewniany zameczek, który w 1527 roku służył za schronienie księciu Albrechtowi Hohenzollernowi w czasie panującej w Prusach Książęcych epidemii dżumy. Około 1651 zameczek był siedzibą nadleśniczego. Wokół niego powstała osada smolarzy, dziegciarzy i robotników wyrabiających potaż. W 1740 istniała już w Krutyni szkoła. W 1874 roku wieś stała się samodzielną gminą[8][9].

Nazwa wsi Krutyń została zapożyczona od rzeki noszącej teraz oficjalną nazwę Krutynia. Na mapie Narońskiego z 1663 figuruje ona jako Krutynia. Jest to nazwa wywodząca się z języka staropruskiego, spokrewnionego z litewskim.

W latach międzywojennych (początek XX w.) stała się miejscowością letniskową. Przed II wojną światową istniały w niej 4 pensjonaty (m.in. Kurhaus Waldesruh, Kurhaus Sobottka, Kurhaus Grünwald) oraz liczne kwatery prywatne. W 1939 roku wieś liczyła 436 mieszkańców[8].

We wsi zlokalizowano siedzibę Mazurskiego Parku Krajobrazowego[10], poza tym znajduje się tu również Ośrodek Okresowej Rehabilitacji Bocianów[11] oraz Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Kulturowej[12].

W miejscowości znajduje się zabytkowy cmentarz ewangelicki, na którym zachowało się kilka żeliwnych krzyży z XIX wieku. Istniejące groby pochodzą w większości z okresu międzywojennego i z okresu po 1944. Na nekropolii znajdują się groby Ernsta Wiecherta, wybitnego pisarza mazurskiego (autora m.in. powieści Dzieci Jerominów, ukazującego losu mieszkańców mazurskiej wsi Sowiróg nad Jeziorem Nidzkim). Cmentarz został odnowiony na początku lat 90. XX w. dzięki staraniom Stowarzyszenia Mazurskiego, Stowarzyszenia Miłośników Twórczości Ernsta Wiecherta i dyrekcji Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Przewodniczący Stowarzyszenia Mazurskiego Tadeusz Willan ocalił żeliwny krzyż babci Wiecherta, przechowując go w piwnicy swego domu[2].

W 1934 Krutyń odwiedził Melchior Wańkowicz, który wraz z córeczką – Tirliporkiem – spędzał na Mazurach wakacje uwiecznione w powieści Na tropach Smętka. W 1963 roku w miejscowości spędzał wakacje noblista John Steinbeck.

Ludzie związani z miejscowością

  • Tadeusz Willan (1932–2018) – urodzony i pochowany na tutejszym cmentarzu pisarz, dziennikarz i działacz mazurski[3],
  • Karol Małłek (1898–1969) – działacz mazurski, pisarz, folklorysta, który mieszkał tutaj w latach 1951–1957.

Zobacz też

Galeria

  • Krutyń, dom nr 26

    Krutyń, dom nr 26

  • Krutyń, dom nr 40

    Krutyń, dom nr 40

  • Krutyń, Biuro Mazurskiego Parku Krajobrazowego

    Krutyń, Biuro Mazurskiego Parku Krajobrazowego

  • Krutyń, głaz pamięci Karola Małłka

    Krutyń, głaz pamięci Karola Małłka

Uwagi

  1. ↑ Pomimo że zwyczajowo często stosuje się odmianę jak dla rodzaju żeńskiego[2][3][4], oficjalnie nazwa miejscowości jest rodzaju męskiego, dopełniacz: (tego) Krutynia[5].

Przypisy

  1. ↑ Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-08-03].
  2. ↑ a b Krutyń: cmentarz ewangelicki. mojemazury.pl, 7 marca 2011. [dostęp 2018-04-22].
  3. ↑ a b Zmarł redaktor Tadeusz Willan. W wieku 85 lat odszedł dziennikarz, pisarz, działacz mazurski. olsztyn24.com, 17 kwietnia 2018. [dostęp 2018-04-22].
  4. ↑ Wieś Krutyń, www.ospkrutyn.pl [dostęp 2018-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-07].
  5. ↑ Urzędowych wykaz nazw miejscowości, ksng.gugik.gov.pl, 2015, s. 1017 [dostęp 2018-06-27].
  6. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  7. ↑ Karte des Deutschen Reichs 1:100.000 (169) Johannisburg [1893] - Landkartenarchiv.de, www.landkartenarchiv.de [dostęp 2021-10-24].
  8. ↑ a b OSP Krutyń, web.archive.org, 7 lipca 2018 [dostęp 2021-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-07].
  9. ↑ HISTORIA KRUTYNI - Nasza Krutyń, www.stowarzyszenie.ospkrutyn.pl [dostęp 2021-10-24].
  10. ↑ Kontakt - Mazurski Park Krajobrazowy, parkikrajobrazowewarmiimazur.pl [dostęp 2021-10-24].
  11. ↑ OŚRODEK REHABILITACJI BOCIANÓW - Mazurski Park Krajobrazowy, parkikrajobrazowewarmiimazur.pl [dostęp 2021-10-24].
  12. ↑ Ośrodek Edukacji - Mazurski Park Krajobrazowy, parkikrajobrazowewarmiimazur.pl [dostęp 2021-10-24].

Bibliografia

  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 184
  • Wieś Krutyń, www.ospkrutyn.pl [dostęp 2018-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-07].
  • Andrzej Wakar, [red.] Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu. Wyd. Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Pojezierze", Olsztyn, rok 1975.
Gmina Piecki
Wsie
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi

Gmina Piecki

Media użyte na tej stronie

Piecki (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Mrągowo County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Mrągowo County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 54.01 N
  • S: 53.61 N
  • W: 21.04 E
  • E: 21.75 E
Krutyń-dom nr 26.jpg
Krutyń, dom Nr 26 (skan 300 dpi)
Distinctive emblem for cultural property.svg Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków województwa warmińsko-mazurskiego pod numerem A-2806.
Gmina Piecki, Poland - panoramio (214).jpg
(c) t.przechlewski, CC BY 3.0
Krutyń, Gmina Piecki
Biuro Mazurskiego Parku Krajobrazowego.jpg
Autor: Szydzio, Licencja: CC BY-SA 4.0
Biuro Mazurskiego Parku Krajobrazowego w Krutyni
Krutyń-dom nr 40.jpg
Krutyń, dom Nr 40, skan 300 dpi
Distinctive emblem for cultural property.svg Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków województwa warmińsko-mazurskiego pod numerem A-2796.
Krutyń - głaz pamięci Karola Małłka.jpg
Autor: Szydzio, Licencja: CC BY-SA 4.0
Krutyń - głaz pamięci Karola Małłka