Krwawodziób

Krwawodziób

Tringa totanus[1]
(Linnaeus, 1758)
Szata godowa
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	brodźce
Plemię	Tringini
Rodzaj	Tringa
Gatunek	krwawodziób
Synonimy
Scolopax Totanus Linnaeus, 1758[2]
Podgatunki
T. t. robusta (Schiøler, 1919) T. t. totanus (Linnaeus, 1758) T. t. ussuriensis Buturlin, 1934 T. t. terrignotae R. Meinertzhagen & A. Meinertzhagen, 1926 T. t. craggi Hale, 1971 T. t. eurhina (Oberholser, 1900)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
letnie lęgowiska      występuje przez cały rok      przeloty      zimowiska

Krwawodziób^[4], brodziec krwawodzioby (Tringa totanus) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Nie jest zagrożony wyginięciem.

Występowanie

Krwawodziób zamieszkuje w zależności od podgatunku^[2][5]:

• Tringa totanus robusta – Islandia i Wyspy Owcze. Zimuje na Wyspach Brytyjskich i w Europie Zachodniej.
• Tringa totanus totanus – od północnej części Półwyspu Skandynawskiego po Półwysep Iberyjski, północną część Półwyspu Apenińskiego, w Tunezji, na Bałkanach i w Azji Mniejszej. Na wschodzie po Syberię. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, międzyzwrotnikowej Afryce oraz w Indiach i prawdopodobnie Indonezji. W Polsce gnieździ się nielicznie w całym kraju. Przeloty w marcu-kwietniu i lipcu-październiku.
• Tringa totanus ussuriensis – południowa Syberia, Mongolia oraz północna Mandżuria i Rosyjski Daleki Wschód. Zimuje we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, w Afryce Wschodniej, na Bliskim Wschodzie i dalej na wschód przez Azję Południową po Azję Południowo-Wschodnią.
• Tringa totanus terrignotae – środkowa i południowa Mandżuria. Zimuje w Azji Południowo-Wschodniej i Wschodniej.
• Tringa totanus craggi – północno-zachodnie Chiny. Miejsce zimowania niepewne, prawdopodobnie południowo-wschodnia Azja i/lub wschodnie Chiny.
• Tringa totanus eurhina – Pamir, północne Indie oraz środkowy i południowy Tybet. Zimuje w Indiach i Azji Południowo-Wschodniej.

Tylko populacja brytyjska jest na wpół osiadła, pozostałe są wędrowne.

Morfologia

Upierzenie zimowe, Singapur

Cechy gatunku

Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym wierzch ciała brązowoszary z ciemnymi i jasnymi cętkami. Wierzch głowy ciemniejszy, brązowoczarny. Cętkowana również szyja i pierś. Brzuch, podogonie, dolna część grzbietu i kuper białe. Ogon biały z poprzecznym, ciemnym prążkowaniem. Długie nogi czerwonopomarańczowe, prosty dziób żywoczerwony, a na końcu czarny. W szacie spoczynkowej wierzch ciała staje się szarawy, od spodu plamy są znacznie mniej kontrastowe. Nogi stają się pomarańczowe. Osobniki młodociane przypominają dorosłe w szacie spoczynkowej, lecz mają żółte nogi i ich upierzenie jest bardziej rudawe z małymi plamkami na brzuchu. Jako jedyny brodziec ma skrzydła z białym pasem na tylnej krawędzi oraz klinem na plecach, które dobrze widać, gdy leci. Za ogon wystają nieznacznie palce łap.

Jego dźwięki przypominają granie fletu „dyi di di”, a jego wołanie ostrzegawcze „dyib dyib dyib”. Podobny do krwawodzioba kwokacz ma dziób zakrzywiony lekko ku górze, a latem wydaje się być bardziej jasny, bo białe upierzenie występuje na grzbiecie, kuprze i brzuchu oraz ogon jest mniej prążkowany. Krwawodziób jest wielkości kosa.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 26–31 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 40–65 cm
masa ciała ok. 85–170 g

Ekologia i zachowanie

Biotop

Bagna i podmokłe łąki.

W Europie Środkowej lęgnie się na wybrzeżach na wilgotnych, nieużywanych łąkach, a w głębi lądu w szuwarach, na torfowiskach, terenach zalewowych, pastwiskach. W czasie przelotów spotyka się go tu na wybrzeżach.

© pjt56, CC BY 3.0

Krwawodziób w locie

Toki

Na lęgowiska wraca w marcu i kwietniu. Słychać wtedy jego obecność nad łąkami i stawami po melodyjnych głosach. Gdy zaczną się toki, samiec krąży nad lęgowiskiem, bijąc na przemian przykurczonymi skrzydłami i spokojnie szybuje. Na ziemi tańczy małymi kroczkami wokół swej partnerki, rozwijając lub opuszczając skrzydła. Godowy śpiew podobny jest do jodłowania „tuliu tuliu tuliu”. Swoje niewielkie terytoria oznaczają śpiewem, latając nad nimi na zmianę wzlatując i opadając powolnie lotem ślizgowym.

Jaja z kolekcji muzealnej

Gniazdo

Na ziemi, pod osłoną roślinności. To jamka w gruncie wysłana starannie źdźbłami traw i liśćmi, znajdująca się w bardziej suchym miejscu. Może tworzyć niewielkie kolonie. Lęgnie się często przez kilka lat w tym samym miejscu.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu–czerwcu 4 brunatnawe jaja, ciemno kropkowane na grubym końcu.

Okres lęgowy

Jaja wysiadywane są przez okres 22–25 dni przez obydwoje rodziców, ale samica wysiaduje w nocy. Po wykluciu młodych zachowanie ptaków dorosłych mocno się zmienia – z dotąd ostrożnych stają się krzykliwe i agresywne wobec intruzów, ostrzegając się krzykliwym „tjik”. W dawnej Anglii nadano im przez to przydomek „podwórzowego psa bagiennego” lub „doga”. Pisklęta zdobywają zdolność do lotu w wieku 4 tygodni. Mają szarożółty puch z ciemnymi, kolistymi plamami na bokach piersi i brzuchu. Nogi mają jasnopomarańczowe. Usamodzielniają się po 5–6 tygodniach, kiedy to same zaczynają się włóczyć po brzegach błotnistych jezior i stawów. Do tego momentu pozostają pod opieką rodziców, choć często w końcowym okresie jedynie samca. Zaczynają odloty od sierpnia.

Pożywienie

Bezkręgowce m.in. owady, mięczaki, skorupiaki, pająki, jak też zielone części roślin. Żeruje na nie całymi dniami na wybrzeżach, przeszukując muł w czasie odpływu. Nocą natomiast w zbitych grupach poluje na niewielkie ślimaki, które wyszukuje za pomocą komórek czuciowych na czubku dzioba.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje krwawodzioba za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,3–3,1 miliona osobników. Ogólny trend liczebności populacji nie jest znany^[3].

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej^[6]. W latach 2013–2018 liczbę par lęgowych na terenie kraju szacowano na 800–1200^[7]. Na Czerwonej liście ptaków Polski uznany za gatunek bliski zagrożenia (NT)^[8].

Liczebność tego gatunku zmniejsza się przez osuszanie, zaprzestawanie wypasu i wykaszanie łąk na terenach bagiennych.

Zobacz też

• ptaki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Tringa totanus (Krwawodziób). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 121–126. ISBN 83-86564-43-1.