Krystyn (wojewoda)

Krystyn
Miejsce urodzenia

Gozdowo

Data śmierci

1217

Ród

Gozdawa[1]

Wojny i bitwy

bitwa pod Zawichostem

Administracja

wojewoda płocki

Krystyn (zm. 1217) – wojewoda płocki w służbie księcia Konrada Mazowieckiego. Był faktycznym dowódcą rycerstwa polskiego w zwycięskiej bitwie pod Zawichostem (1205). Na terenie Mazowsza skutecznie walczył z najeżdżającymi region Prusami i Jaćwingami, zyskując popularność wśród rycerstwa i ludności. Zginął zamordowany z rozkazu księcia Konrada, który obawiał się jego rosnącego znaczenia[2].

Życiorys

Według późnośredniowiecznego (XV-wiecznego) przekazu Jana Długosza, będącego prawdopodobnie odbiciem ówczesnej ustnej tradycji rodowej, związany był z podsierpeckim Gozdowem[3]. Prawdopodobnie pochodził z rodu Gozdawów[1].

W zwycięskiej bitwie pod Zawichostem 19 czerwca 1205 roku miał według Długosza dowodzić wojskami Kazimierzowiców – Leszka Białego i Konrada I[4].

Po tym sukcesie, Krystyn został decyzją Konrada posłany na północne kresy księstwa mazowieckiego. Obszar ten był regularnie najeżdżany przez wojownicze plemiona pogańskich Jaćwingów i Prusów. Ich ataki, choć nie zagrażały bezpośrednio istnieniu dzielnicy Konrada, były kłopotliwe z punktu widzenia rozwoju gospodarczego księstwa. Próby chrystianizacji oraz odwetowe wyprawy nie przynosiły zamierzonego skutku.

Głównym celem Krystyna z Gozdawy stało się zabezpieczenie granic. Osiągał to poprzez budowę niewielkich gródków obronnych na pograniczu i osiedlanie tam rycerzy. Regularnie wizytował podległe sobie tereny, a w razie zagrożenia obejmował dowództwo[5]. Stworzony przez Krystyna system obronny okazał się skuteczny. W ciągu dziesięcioletniej działalności zyskał poważanie i przydomek Tarczy Mazowsza[5]. Chociaż Krystyn nazywany był wojewodą płockim, to zakres jego władzy obejmował obszar całego Mazowsza[6].

Śmierć Krystyna nastąpiła w 1217 roku, najpierw został on oślepiony (według Jana Długosza we wsi Kowale), a następnie uduszony w następstwie rozkazu Konrada I[7]. Wydarzenie to pozostawało w ścisłym związku z wydarzeniami politycznymi (zmianami w zakresie sojuszy) książąt piastowskich z tego okresu[8].

Przypisy

  1. ↑ a b Zientara 2006 ↓, s. 243; Długosz ↓, s. 242, przyp. 8: w formie Gozdowów.
  2. ↑ Krystyn z Gozdowa ↓.
  3. ↑ Pacuski 1992 ↓, s. 6, 7.
  4. ↑ Semkowicz 1887 ↓, s. 206; Długosz ↓, s. 242–243 i przyp. 8.
  5. ↑ a b Strączyński ↓.
  6. ↑ Krystyn ↓.
  7. ↑ Zientara 2006 ↓, s. 243; Pacuski 1992 ↓, s. 3,6; Jurek i Kizik 2013 ↓, s. 168. W kwestii identyfikacji wsi Kowale: prawdopodobnie Kowale, możliwe jednak, że Kowalewo (powiat płocki) lub Kowal, Długosz ↓, s. 282 i przyp. 3; Słownik historyczno-geograficzny ↓, s. 140 i przyp. 1.
  8. ↑ Długosz ↓, s. 281 i przyp. 1; Jurek i Kizik 2013 ↓, s. 168.

Bibliografia

  • Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, K. Pieradzka (red.), t. ks. 5–6, Warszawa 2009.
  • T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2013.
  • Krystyn z Gozdowa. Encyklopedia powiatu działdowskiego. [dostęp 2020-07-09].
  • Krystyn z Gozdowa. Wrona – portal historyczny Andrzejewa. [dostęp 2020-07-09].
  • K. Pacuski, O rodzie Gozdawów na Mazowszu w XIV–XV w. i jego tradycjach, „Notatki Płockie”, 337 (3), 1992.
  • A. Semkowicz, Krytyczny rozbiór Dziejów polskich Jana Długosza (do roku 1384), Kraków 1887.
  • Słownik historyczno-geograficzny województwa płockiego w średniowieczu, A. Borkiewicz-Celińska (oprac.), t. z.2, Wrocław 1981.
  • Maciej Strączyński: Łotr czy głupiec?. In Gremio. [dostęp 2020-07-09].
  • S. Trawkowski, Piotr Stary Wszeborowic, [w:] Polski Słownik Biograficzny, E. Rostworowski (red.), t. 26, 1981, s. 360–361.
  • B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, wyd. 2, Warszawa 2006.

Linki zewnętrzne

Wojewodowie mazowieccy
Wojewodowie Księstwa Mazowieckiego
Wojewodowie mazowieccy I Rzeczypospolitej