Krystyna Grodzińska

Krystyna Grodzińska

Państwo działania	Polska
Data urodzenia	27 maja 1934
Profesor doktor habilitowany
Specjalność: botanika, ekologia
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1962 Instytut Botaniki PAN
Habilitacja	1975 Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1986
Polska Akademia Umiejętności
Status	członek czynny
Dydaktyk, naukowiec
Instytut	Instytut Botaniki im. Władysława Szafera PAN
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Odznaczenia

Krystyna Grodzińska z domu Chronowska (ur. 27 maja 1934 we Lwowie) – polska uczona, biolog, specjalizująca się w botanice i ekologii. Profesor z habilitacją w zakresie ekologii i geografii roślin. Była kierowniczka pracowni Ekologii Środowiskowej i Zakładu Ekologii Instytutu Botaniki PAN. Członkini kilku Komitetów Polskiej Akademii Nauk: Botaniki, Ochrony Przyrody i Ekologii, ponadto licznych towarzystw ekologicznych i botanicznych w kraju i za granicą. Redaktorka pism ekologicznych i botanicznych. Laureatka wielu prestiżowych nagród, w tym Nagrody Państwowej I stopnia^[1].

Życiorys

Urodziła się we Lwowie w 1934 roku. Po wybuchu II wojny światowej przeprowadziła się wraz z rodzicami do niewielkiej miejscowości Bukowsko koło Sanoka, gdzie jej matka odziedziczyła aptekę. Tam uczęszczała do szkoły podstawowej. Po zakończeniu wojny ojciec otworzył kancelarię adwokacką w Krakowie i rodzina przeniosła się tam na stałe^[2][3].

Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, a następnie w latach 1952–1956 podjęła studia biologiczne na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego^[3].

Na uczelni poznała Władysława Grodzińskiego, którego poślubiła w 1957 roku. Mieli dwoje dzieci, syna Piotra^[3] i córkę Małgorzatę^[2].

Jeszcze podczas studiów nawiązała współpracę z Instytutem Botaniki PAN i po złożeniu dyplomu w 1956 roku została w nim zatrudniona na stanowisku asystenta technicznego, a następnie młodszego (1959) i w końcu starszego asystenta (1961). Praca magisterska, napisana pod kierunkiem prof. Bogumiła Pawłowskiego, dotyczyła flory Wzniesienia Gubałowskiego^[3]. Podczas pracy w Instytucie kontynuowała badanie zbiorowisk roślinności Gubałówki i w 1962 roku uzyskała stopień naukowy doktora. Od 1964 roku do 1976 roku pracowała jako adiunkt w Zakładzie Ekologii i Geografii Roślin IB PAN^[4], przy czym od 1970 do 2001 r. pełniła funkcję zastępcy kierownika Zakładu^[3]. W latach 1966–1968 wykładała systematykę roślin na UJ, a później w 1970–1972 i 1976–1979 botanikę i ekologię w ramach programu Instytutu Botaniki UJ i IB PAN. Habilitowała się w 1975^[4] (1976^[3]) na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UJ, na podstawie pracy o szacie roślinnej Pienińskiego Pasa Skałkowego. Rok później została docentem. W latach 1986–1990 była profesorem nadzwyczajnym, a następnie profesorem w Zakładzie Ekologii IB PAN^[3]. W latach 1984–1990 pełniła funkcję zastępcy dyrektora do spraw naukowych Instytutu Botaniki PAN, w latach 1992–2002 kierownika Pracowni Ekologii Środowiskowej Zakładu Ekologii IB PAN a następnie w latach 2001–2004 kierownika Zakładu Ekologii^[2][4]. W 2004 roku przeszła na emeryturę, kontynuując działalność naukową^[3].

W czerwcu 1996 została wybrana członkiem-korespondentem Wydziału Przyrodniczego Polskiej Akademii Umiejętności, a od 18 czerwca 2005 członkiem czynnym^[1].

Działalność naukowa

Zainteresowania biologiczne, rozwijane od dzieciństwa i podtrzymywane przez matkę, skierowały ją początkowo ku badaniom z zakresu florystyki i fitosocjologii. Tej tematyce poświęcona była jej rozprawa doktorska o roślinności Wzniesienia Gubałowskiego i praca habilitacyjna o roślinności Pienińskiego Pasa Skałkowego (przed powstaniem Zalewu Czorsztyńskiego)^[2].

Współpracowała w tym czasie z prof. Bogumiłem Pawłowskim w przygotowaniu kolejnych tomów „Flory Polski”. Jej wkład w tę publikację to opracowanie 50 gatunków roślin z 26 rodzajów, głównie należących do rodzin: Asclepiadaceae, Boraginaceae, Compositae, Cucurbitaceae i Labiatae^[3].

Następnie zajęła się badaniami bioindykacyjnymi. W oparciu o wiedzę zdobytą w tym zakresie i nowe metody, poznane w Szwecji podczas kilkumiesięcznego stypendium, rozszerzyła profil badań prowadzonych w Zakładzie Ekologii Instytutu Botaniki PAN. Reprezentowała polskie środowisko naukowe w ramach europejskiej sieci badań skażenia środowiska metalami ciężkimi. Przeprowadziła także badania stopnia skażenia polskich parków narodowych, korzystając z mchów jako roślin wskaźnikowych. Z tych prac wynikało, że najmniej zanieczyszczony metalami ciężkimi jest Białowieski Park Narodowy, a najbardziej Ojcowski Park Narodowy^[2].

Włączyła się w program monitoringu ekologicznego województwa krakowskiego, koordynowany przez jej męża, stosując i ciągle rozwijając metody badań bioindykacyjnych. Prowadziła m.in. badania stężenia metali toksycznych (kadm, ołów) w warzywach uprawianych w tym rejonie. Dzięki ich wynikom sformułowano m.in. zalecenie, aby nie uprawiać sałaty na terenach o zwiększonej emisji metali ciężkich, gdyż jej liście chłoną te zanieczyszczenia bardziej niż np. marchew. Prowadziła także wspólnie z mężem badania na terenie Puszczy Niepołomickiej, na które obydwoje pozyskali dofinansowanie (1976–1980)^[2][4].

Następnie zainteresowała się badaniami biogeochemicznymi w zlewniach leśnych i w latach 80. XX w. rozpoczęła wspólnie z mężem prace nad nowym projektem, którym po jego śmierci w 1988 r. musiała pokierować sama (1990–1994). W latach 90. nawiązała kontakt z uczonymi ze Stanów Zjednoczonych, Czech, Słowacji, Rumunii i Ukrainy i zainicjowała wspólne badania nad wpływem ozonu na lasy Karpat (1997–2000)^[2][4].

Jej autorstwo nazw taksonów oznaczane jest jako „Grodzinska”, np. Vincetoxicum officinale Moench var. rossicum (Kleopow) Grodzinska Fl. Polska, 12: 49 (1971)^[5].

Była członkiem wielu naukowych towarzystw krajowych i międzynarodowych, w tym Polskiego Towarzystwa Botanicznego (od 2004 r. jest członkiem honorowym), Polskiego Towarzystwa Ekologicznego czy Międzynarodowego Towarzystwa Ekologicznego^[4]. W czasie swojej naukowej kariery współpracowała z 20 zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Wielokrotnie wyjeżdżała na badania terenowe, szkolenia czy spotkania projektowe. Uczestniczyła w letniej ekspedycji do Polskiej Stacji Polarnej na Spitsbergenie^[3].

Nagrody i odznaczenia

Laureatka szeregu nagród i odznaczeń, w tym^[4]:

• Srebrny Krzyż Zasługi – nadany w 1979 roku,
• Nagroda Sekretarza Naukowego PAN (zespołowa) – przyznana w 1979 r.,
• Medal im. Władysława Szafera (1986),
• Złota Odznaka za zasługi dla Ziemi Krakowskiej (1984),
• Nagroda Państwowa I stopnia (zespołowa) – przyznana w 1988 r.,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – nadany w 1988 r.,
• Odznaka „Honoris Gratia” – nadana w 2013 przez prezydenta Krakowa.

Wybrane publikacje

Krystyna Grodzińska do lutego 2014 roku opublikowała łącznie 268 prac z zakresu fitocenologii, fitogeografii, ochrony przyrody, systematyki i ekologii. 151 z nich to oryginalne publikacje naukowe. Wybrane publikacje^[4][3]:

• K. Grodzińska, E. Pancer-Kotejowa. The flora of the Gubałówka Elevation (Polish Western Carpathians). „Monogr. Bot”. 11 (1), s. 3–196, 1960. 
• K. Grodzińksa: Nonnea Medic., Anchusa L., Lycopsis L.. W: B. Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. 10. Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 198–207.
• K. Grodzińska. Floral relations of the Spiskie Elevations and Magura Spiska in the Western Carpathians. „Fragm. Flor. Geobot”. 10 (4), s. 437–452, 1964. 
• K. Grodzińska: Acidity of tree bark as a bioindicator of forest pollution in southern Poland. W: L. S. Dochinger, T. A. Seliga (red.): Proceedings of the First International Symposium on Acid Precipitation and the Forest Ecosystem. Columbus, Ohio: USDA Forest Service General Technical Report NE-23, 1975, s. 905–911.
• K. Grodzińska (red.): Acidification of forest environment (Niepołomice Forest) caused by SO2 emissions from steel mills. Final report on investigations for the period July 1, 1976 – June 30, 1980. Kraków: Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 1980.
• K. Grodzińska, R. Olaczek (red.): Zagrożenie parków narodowych w Polsce. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1985, s. 8–12.
• K. Grodzińska, K. Sawicka-Kapusta: Metody biologiczne w ocenie skażenia środowiska. W: Z. Kłapyta (red.): Geochemiczne, hydrochemiczne i biochemiczne zmiany środowiska przyrodniczego na obszarach objętych antropopresją. Nowoczesne metody analizy skażeń. Materiały II Konferencji Naukowej, Kraków, 9 i 10 grudnia 1993. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1993, s. 19–21.
• B. Godzik, K. Grodzińska, G. Szarek. Vegetables and soil contamination with heavy metals in allotment gardens in Kraków agglomeration – ten year studies. „Arch. Ochr. Środ”. 2, s. 165–173, 1995. 
• K. Grodzińska, U. Korzeniak, G. Szarek-Łukaszewska, B. Godzik. Colonization of zinc mine spoils in southern Poland - preliminary studies on vegetation, seed rain and seed bank. „Fragm. Flor. Geobot”. 45 (1-2), s. 123-145, 2000. 
• B. Godzik, K. Grodzińska. Ozon w przygruntowej warstwie troposfery i jego wpływ na rośliny polskich parków narodowych. „Kosmos”. 51 (4), s. 427-434, 2002. 
• K. Grodzińska, M. Frontasyeva, G. Szarek-Łukaszewska, M. Klich, A. Kucharska-Fabiś, S.F. Gundorina, T.M. Ostrovnaya. Trace element contamination in industrial regions of Poland studied by moss monitoring. „Environmental Monitoring and Assessment”. 87, s. 255-270, 2003. 
• K. Grodzińska, K. Szarek-Łukaszewska. Heavy metal vegetation in the Olkusz region (southern Poland) – preliminary studies. „Polish Botanical Journal”. 54 (1), s. 105–112, 2009. 

Przypisy