Krystyna Grzybowska (pisarka)

Krystyna Grzybowska (ur. 12 kwietnia 1902 w Krakowie, zm. 23 czerwca 1963 tamże) – dramatopisarka, prozaiczka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, krytyk teatralny.

Życiorys

Córka historyka prawa i rektora UJ Stanisława Estreichera i Heleny z domu Longchamps de Berier, wychowanka Gimnazjum Urszulanek w Krakowie. Studiowała filozofię i polonistykę na Wydziale Filozoficznym UJ. Debiutowała w 1924 r. na łamach „Bluszczu”. W następnym roku przebywała w celach leczniczych w Szwajcarii, Włoszech i Francji. Po powrocie podjęła pracę jako przedszkolanka. W 1927 r. wyszła za mąż za ucznia swojego ojca prawnika Konstantego Grzybowskiego. Od 1932 r. publikowała na łamach krakowskiego „Czasu” jako krytyk teatralny, od 1934 r. redagując samodzielny dodatek do dziennika „Przegląd Artystyczno-Literacki” (co dwa tygodnie ukazujący się jako „Przegląd Teatralny”). W 1933 r. opublikowała w „Czasie” w formie żartu mistyfikację literacką Nieznany list Juljusza Słowackiego, który został omyłkowo włączony przez Tadeusza Piniego do zbiorowego wydania dzieł poety^[1]. Pracowała też w Komisji Teatralnej Miasta Krakowa i współpracowała z krakowską rozgłośnią Polskiego Radia jako autorka wielu słuchowisk. W 1935 r. odbyła podróż teatralną po Bałkanach z przedstawieniem Ludwika Hieronima Morstina Mikołaj Kopernik.

Na początku wojny została wysiedlona z rodziną z zajętego przez Niemców mieszkania na Pl. Szczepańskim w Krakowie, niedługo też straciła oboje rodziców: ojciec aresztowany w ramach tzw. Sonderaktion Krakau zginął w obozie w Sachsenhausen w grudniu 1939 r., zaś matka zmarła wkrótce potem. W tym czasie przebywała często wraz z rodziną w pałacu Morstinów w Pławowicach, gdzie ukrywało się wiele osób^[2], współpracowała z Radą Główną Opiekuńczą, po powstaniu warszawskim organizowała pomoc dla wysiedlonych warszawiaków. Po wojnie w redakcji „Listów z Teatru”, pisała też popularne sztuki teatralne (Promieniści, 1946 -- o Mickiewiczu, Maryli i Puttkamerze; A działo się to w zapusty, 1949 – o Edwardzie Dembowskim; Spotkanie w Tatrach, 1950; Sprawa Marty, 1954; Szałas -- opublikowana w Dialogu nr 12, 1957). W późniejszych latach zwróciła się ku rozmaitym gatunkom prozy, w tym powieściom dla dzieci i młodzieży.

Śmierć przerwała pracę nad jej opus magnum -- Kroniką rodzinną rodu Estreicherów, wydaną pośmiertnie w 1969 r. Inspiracją dla tej powieści biograficznej, mającej początkowo nosić tytuł Gdzie cytryna dojrzewa, stała się korespondencja i dzienniki rodzinne, które jej ojciec, Stanisław Estreicher, przeznaczył był jako materiał literacki dla córki. W maszynopisie pozostała inna jej powieść biograficzna Sokoliki, poświęcona młodości i rodzinnej wsi jej babki Wandy z Dybowskich Longchamps de Berier (1842-1915), współzałożycielki Stowarzyszenie im. Klaudyny Potockiej, tzw. lwowskich Klaudynek^[3].

Życie prywatne

Wnuczka historyka literatury Karola Estreichera (st.), siostra historyka sztuki Karola Estreichera (mł.) i statystyka Ewy z Estreicherów Grodzickiej, matka historyka Stanisława Grzybowskiego i Teresy, żony pisarza Macieja Słomczyńskiego. Miłośniczka Tatr. Pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym, w kwaterze Ba.

Grobowiec rodziny Estreicherów na cmentarzu Rakowickim (2013)

Płyta nagrobna Krystyny Grzybowskiej i jej siostry Ewy Grodzickiej w rodzinnym grobowcu Estreicherów

Twórczość

• Penelopa i mandarynki: Reportaż z podróży po Grecji, Nasza Księgarnia, Warszawa, 1959.
• Zuzia (powieść autobiograficzna), Nasza Księgarnia, Warszawa, 1960, 1962, 1968.
• Julian czyli O końcu świata: Żart z pewnym sensem (powieść fantastyczna), Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1961.
• I ja i Franuś (powieść z motywami autobiograficznymi), Nasza Księgarnia, Warszawa, 1962, 1982.
• Kronika rodzinna, 1969, Ossolineum, Wrocław (wznowiona przez Wydawnictwo Literackie w 1999 i 2010 pod tytułem Estreicherowie: Kronika rodzinna, bogato ilustrowana, zaopatrzona w tablicę genealogiczną rodziny Estreicherów).

Przypisy

Bibliografia

• L H. Morstin, Krystyna Grzybowska, Teatr nr 16, 1963, str. 15.
• A. Zieliński, Posłowie, [w:] Kronika rodzinna, Wrocław 1969, str. 358-361.
• S. Grzybowski, O Autorce, [w:] Estreicherowie. Kronika rodzinna, Kraków 2010, str. 462-466.

Linki zewnętrzne

• Krystyna Grzybowska w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej
• Krystyna Grzybowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [online] [dostęp 2021-04-08] .