Krystyna Vetulani-Belfoure

Krystyna Vetulani-Belfoure
Data i miejsce urodzenia

1 września 1924
Kraków

Data i miejsce śmierci

25 marca 2004
Baltimore

Zawód, zajęcie

tłumaczka
nauczycielka
pisarka

Rodzice

Adam Vetulani

Małżeństwo

Charles W. Belfoure

Krystyna Vetulani-Belfoure[a] (ur. 1 października 1924 w Krakowie, zm. 25 marca 2004 w Baltimore) – polska nauczycielka, tłumaczka, działaczka społeczna i pisarka.

Wychowywała się na wsi, a potem w Krakowie. Wybuch II wojny światowej w 1939 zmusił ją do przerwania nauki licealnej. Uczęszczała na tajne komplety. W 1942 została wysłana na przymusowe roboty na terenie III Rzeszy. Tam doczekała wyzwolenia. W 1950 wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, gdzie ukończyła Kolegium Nauczycielskie w Frostburgu oraz uzyskała magisterium w Szkole Francuskiego w Middlebury College. Podjęła pracę jako nauczycielka języka francuskiego i niemieckiego w gimnazjum w Woodlown koło Baltimore. Pracowała tam przez ćwierć wieku. Po przejściu na emeryturę pracowała jako tłumaczka-wolontariuszka w Biurze Informacji i Poszukiwań Ofiar Holocaustu przy Amerykańskim Czerwonym Krzyżu oraz w United States Holocaust Memorial Museum. Opublikowała trzy książki wspomnieniowe.

Życiorys

Dzieciństwo

Była nieślubną córką Adama Vetulaniego, wówczas aplikanta przy sądzie okręgowym; i Anny Szewczyk, gospodyni domowej[1][2], przyrodnią siostrą Jerzego oraz Jana Vetulanich. Wychowywała ją matka i ojczym, Sylwester Gwoźdź. W rodzinie była jedynaczką. Do piątego roku życia mieszkała na wsi. Później przeniosła się do Krakowa. Jej ojciec nalegał, by pobierała naukę w mieście. Mieszkała w Podgórzu, a następnie z matką i ojczymem na Dębnikach. Z ojcem widywała się raz w miesiącu na spacerach w parku lub na bulwarach; nie miała kontaktu ze starszymi przyrodnimi braćmi, którzy nie wiedzieli o jej istnieniu[3].

Okupacja

Uczęszczała do klasy z językiem francuskim w XI Państwowym Gimnazjum żeńskim im. Józefy Joteyko w Krakowie[4]. W 1939 jej naukę przerwał wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej brała udział w tajnych kompletach. Duży wpływ miał na nią wówczas wuj, Jakub Szewczyk. Na jego prośbę wraz z matką przyjęły do domu starszą Żydówkę, ratując ją przed zagładą ze strony Niemców. Krystyna uczyła kobietę polskich modlitw, aby ta mogła uchodzić za katoliczkę. Kobieta dożyła śmierci z przyczyn naturalnych[1]. Również w czasie okupacji, Krystyna przemyciła do krakowskiego getta przesyłkę ze złotem przekazaną przez znajomego jej wuja, antykwariusza. Złoto miało posłużyć jako łapówka dla strażników. W celu uniknięcia kontroli Krystyna wyskakiwała z jadącego przez getto tramwaju[1].

W 1942 została wysłana na przymusowe roboty na terenie III Rzeszy. Początkowo przebywała w Hamewacker Chewing Tobacco w Nordhausen na w paśmie gór Harz. Następnie wysłano ją do fabryki amunicji Schmidt, Kranz & Co[5]. Pracowała jako pomoc kuchenna i pokojówka w domu właściciela firmy[3]. Dzięki biegłej znajomości kilku języków, w tym niemieckiego, pracowała również jako tłumaczka nazistów[6].

Wyzwolenie i emigracja

W 1945 roku, po wyzwoleniu, rozpoczęła studia z filologii romańskiej na Uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem. Nie ukończyła ich jednak. Z obawy przed możliwością wojny niemiecko-sowieckiej wyemigrowała w 1951 roku do Stanów Zjednoczonych. Ukończyła Państwowe Kolegium Nauczycielskie w Frostburgu(ang.). Tytuł magistra uzyskała w Szkole Języka Francuskiego (French School) w Middlebury College(ang.)[7][8]. Podjęła pracę w gimnazjum w Woodlawn, gdzie przez dwadzieścia pięć lat nauczała języka niemieckiego i francuskiego.

Związała się z Charlesem Williamem Belfourem (zm. 1997), który służył jako Yeoman(ang.) w marynarce wojennej Stanów Zjednoczonych. Poślubiła go w 1970. Wcześniej, w 1954 urodziła ich syna, Charlesa, który został architektem i pisarzem.

Podczas pobytu w USA utrzymywała regularną korespondencję ze swoim ojcem, Adamem Vetulanim[9]. W 1966, podczas swojej wizyty w Polsce, po raz pierwszy od wybuchu II wojny światowej spotkała się z rodzicami[10]. Spędziła też z ojcem lato 1976 roku, ostatnie przed jego śmiercią[11].

W 1988 przeszła na emeryturę[12]. Zajęła się wówczas działalnością charytatywną w Biurze Informacji i Poszukiwań Ofiar Holocaustu przy Amerykańskim Czerwonym Krzyżu[13]. W United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie tłumaczyła dokumenty, uczestniczyła w poszukiwaniach osób cywilnych i żołnierzy zaginionych podczas II wojny światowej[5].

Opublikowała trzy książki wspomnieniowe, zawierające opisy wydarzeń i refleksje nad różnymi etapami jej życia.

Zmarła 25 marca 2004 w Northwest Hospital Center w Randallstown(ang.) na niewydolność serca[6].

Publikacje

  • W małym niemieckim miasteczku (Wydawnictwo Tasso, Kraków 1993); niemiecki przekład pod tytułem In einem deutschen Städtchen (Donat, Brema 2000)
  • Z Ziemi Egipskiej, z domu niewoli… (Wydawnictwo Czuwajmy, Kraków 1997)
  • Ameryka. Marzenie a rzeczywistość (Wydawnictwo Czuwajmy, Kraków 2000)

Upamiętnienie

W 2022 Frostburg State University przyznał stypendium nazwane jej imieniem: Eve Kristine V. Belfoure Study Abroad Scholarship dla osób studiujących język lub literaturę francuską[14][15][16].

Rodzina

Uwagi

  1. ↑ Właśc. Ewa Krystyna Vetulani-Belfoure, ur. jako Ewa Krystyna Szewczyk.
  2. ↑ Wykaz niekompletny.

Przypisy

  1. ↑ a b c Oral history interview with Eva Kristine Belfoure (ang.). United States Holocaust Memorial Museum, 2001-02-02. [dostęp 2013-03-24].
  2. ↑ Kubisiowska 2022 ↓, s. 133.
  3. ↑ a b Kubisiowska 2022 ↓, s. 134.
  4. ↑ Kubisiowska 2022 ↓, s. 133–134.
  5. ↑ a b Eve Kristine Vetulani (Belfoure) (ang.). United States Holocaust Memorial Museum. [dostęp 2012-06-25]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  6. ↑ a b Eve K. Belfoure, 79, survivor of Nazi labor camp, teacher (ang.). The Baltimore Sun, 2004-03-29. [dostęp 2012-06-25].
  7. ↑ Degrees Conferred in Middlebury Summer Schools Summer 1966 – Master of Arts. W: Middlebury College Buletin. Catalogue Number 1967–1968. Middlebury College, 1967, s. 154.
  8. ↑ Graduate and Language Schools Alumni. „Middlebury College Magazine”. 66 (4), jesień 1992. 
  9. ↑ Adam Vetulani. 1901–1976. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2005. ISBN 83-60183-08-2.
  10. ↑ Kubisiowska 2022 ↓, s. 137.
  11. ↑ Kubisiowska 2022 ↓, s. 139.
  12. ↑ Kubisiowska 2022 ↓, s. 141.
  13. ↑ Ellen Hawks. She helps people find out about their lost loved ones. „The Baltimore Evening Sun”. 
  14. ↑ Designated Gifts. The FSU Foundation. frostburg.edu. [dostęp 2022-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  15. ↑ Eve Kristine V. Belfoure Study Abroad Scholarship. frostburg.academicworks.com, 2022. [dostęp 2022-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  16. ↑ Scholarships. frostburg.edu. [dostęp 2022-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu].

Bibliografia

  • Petentka uczuć. W: Katarzyna Kubisiowska: Vetulani. Piękny umysł, dzikie serce. Kraków: Znak, 2022. ISBN 978-83-240-7938-4.