Krzęcin (województwo małopolskie)

Krzęcin

wieś
Panorama Krzęcina
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Skawina
Liczba ludności (2011)	1589[1]
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-051[2]
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0335166
Położenie na mapie gminy Skawina Krzęcin
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Krzęcin
Położenie na mapie województwa małopolskiego Krzęcin
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Krzęcin
49°56′36″N 19°44′33″E/49,943333 19,742500
Strona internetowa

Krzęcin – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Skawina^[3].

Części wsi

Historia

Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Krzęcinie z 1589 roku.

Wieś została założona na prawie polskim (iure polonico) w wieku XIII przez Krzęta lub Krzczęta o czym świadczy patronimiczna forma nazwy z końcówką „-in”. Staropolskie imię Krzęta i Krzęczta zanotowano w kilku dokumentach średniowiecznych z 1370 i 1375 roku^[6].

Pierwsza wzmianka o Krzęcinie pochodzi z 1254 roku, kiedy książę krakowski i sandomierski Bolesław Wstydliwy przekazał wieś w skład uposażenia klasztoru zwierzynieckiego, zwalniając ją jednocześnie od różnych obowiązków wynikających z prawa polskiego, takich jak stan, stróża, przewód, powóz i powołowe. Potwierdził to w kolejnym dokumencie, wystawionym dwa lata później^[7][8].

W 1274 wschodnia granica śląskiego księstwa opolskiego została przesunięta z rzeki Skawy do Skawinki z wyjątkiem tzw. korytarza radwanickiego^[9], natomiast Krzęcin został jedną z najważniejszych miejscowości powstałej w ten sposób enklawy kolejnych śląskich księstw: od około 1290 cieszyńskiego, od około 1315 oświęcimskiego, od 1445 zatorskiego^[8]. To ostatnie zostało zakupione przez polskiego króla w 1494, a w 1513 roku stało się częścią Korony Królestwa Polskiego^[10][11].

W dwóch dokumentach sądowych spisanych po łacinie z 1401 roku wymieniony został sołtys z Krzęcina: Stanislaus scultetus de Krzszczanczin, a w drugim z 1402 roku Stanislaus de Krzszczanczin^[6][12]. W napisanym w latach 1440–1480 dziele Liber beneficiorum polskiego historyka Jana Długosza, miejscowość określona jest jako Krzszczanczin (Krzczęcin). Autor wymienia we wsi kościół, karczmę, młyn, sześć stawów rybnych (dwa mniejsze i cztery większe)^[8] oraz klasztorny folwark^[7]. Wieś jako uposażenie klasztoru płaciła dziesięcinę i była zwolniona od pańszczyzny^[6].

W czasach Długosza wieś liczyła 24 łany, z których płaciła klasztorowi czynsz w wysokości pół florena od łanu. Właściciel karczmy płacił cztery grzywny, jeden zagrodnik 16 groszy i ten też był zobowiązany do konnego rozwożenia listów^[8]. Od 1564 roku wieś wraz z całym księstwem zatorskim leżała w powiecie śląskim^[11] województwa krakowskiego i była niezmiennie własnością klasztoru norbertanek na Zwierzyńcu^[13].

W 1589 roku w miejscowości wybudowano Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Krzęcinie, gruntownie przebudowany w 2. poł. XVIII w. i wielokrotnie odnawiany w XX wieku^[14].

Według zapisków historycznych w XVIII wieku w Krzęcinie panowała zaraza, w której zmarli wszyscy mieszkańcy wsi z wyjątkiem dwóch rodzin Zięcików i Kumalów^[7]. Ponownie została zasiedlona przez ludność przybyłą zza Wisły^[15].

Do czasów I rozbioru Polski, który nastąpił w roku 1772, Krzęcin znajdował się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po rozbiorze znalazł się w części, która przypadła Austriakom – w tzw. prowincji austriackiej. Zaborcy przejęli wówczas wieś na własność, odbierając ją norbertankom i wystawiając na sprzedaż. Wieś kupił właściciel sąsiedniej Polanki z polskiego rodu Hallerów, a od niego zakupiona została przez Guntherów^[7].

Pod koniec wieku XIX wieś wraz z całą Galicją była częścią Królestwa Galicji i Lodomerii znajdując się w granicach monarchii Austro-Węgier i leżąc w powiecie podgórskim^[8]. Liczyła razem z dworem 7,9 km². Znajdowały się w niej kościół parafialny, jednoklasowa szkoła oraz kółko rolnicze^[16]. W 1869 roku liczba mieszkańców wynosiła 666 osób, a w 1880 – 775. Spis powszechny z 1890 zanotował osób 792, z czego 384 było płci męskiej, a 408 żeńskiej, 786 mieszkańców było wyznania rzymsko katolickiego, a 6 osób wyznawało judaizm^[6].

W 1898 roku miejscową gwarę ludową, jaką mówili mieszkańcy wsi, oraz samą wieś opisał Stanisław Dobrzycki w swojej pracy pt. O mowie ludowej we wsi Krzęcinie^[17].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku wraz z całą Galicją wieś weszła w skład II Rzeczypospolitej i leżała w powiecie wadowickim w województwie krakowskim.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Zabytki

• Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – zabytkowy drewniany kościół z 1589 roku znajdujący się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa małopolskiego. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[18][14].

Kultura

• Na terenie miejscowości działa 77 Drużyna Harcerska „Biedronka” im. Armii Krajowej^[19] ZHP.
• Orkiestra dęta z Krzęcina istnieje od 1986 roku. Jej założycielem i dyrygentem jest Antoni Bylica. W 1990 r. oraz w 1996 orkiestra zdobyła pierwsze miejsce na Wojewódzkim Przeglądzie Orkiestr Dętych.

Osoby związane z Krzęcinem

• Stanisław Dobrzycki

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Dobrzycki: O mowie ludowej we wsi Krzęcinie. Kraków: Akademia Umiejętności, 1898.
• Praca zbiorowa: Monumenta medii aevii historica t. V., Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa cz. I. Kraków: Akademia Umiejętności, 1879.
• Praca zbiorowa: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom XV cz.2. Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880.
• Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002. ISBN 83-88857-31-2.
• Radosław Truś: Beskid Mały: przewodnik. Kraków: wyd PROMO, 2008. ISBN 978-83-89188-77-9.
• Paweł Kutaś: Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce. Zakrzów: Wydawnictwo Promo, 2013, s. 26. ISBN 978-83-60941-50-8.

Linki zewnętrzne

• O mowie ludowej we wsi Krzęcinie (1898) w bibliotece Polona