Krzanowice

Krzanowice
	; Rynek w Krzanowicach
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	raciborski
Gmina	Krzanowice
Prawa miejskie	1265; 1 stycznia 2001
Burmistrz	Andrzej Strzedulla
Powierzchnia	3,19 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 2200; 714,3 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 32
Kod pocztowy	47-470
Tablice rejestracyjne	SRC
	Położenie na mapie gminy Krzanowice Krzanowice
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Krzanowice
	Położenie na mapie województwa śląskiego Krzanowice
	Położenie na mapie powiatu raciborskiego Krzanowice
	50°01′05″N 18°07′31″E/50,018056 18,125278
TERC (TERYT)	2411034
SIMC	0215427
	Strona internetowa

Krzanowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Kranowitz, 1936–1945 Kranstädt^[3]; cz. Křenovice^[4]) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, położone nad potokiem Biała Woda. Siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Krzanowice.

Według danych z 31 grudnia 2004 r. miasto miało 2206 mieszkańców.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Krzanowic w 2014 r.^[2]:

Nazwa

Nazwa pochodzi prawdopodobnie od polskiej nazwy oznaczającej zakończenie, granicę czegoś – „krańca”. Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego pochodzi ona od nazwy „zbocza”^[5]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 r. we Wrocławiu wymienia on najstarszą nazwę miejscowości w polskiej formie Krżenowice tłumacząc jej znaczenie „Dorf am Abhange”, czyli po polsku „Miejscowość na stoku, zboczu, pochyłości”^[5]. Nazwa została później zgermanizowana przez Niemców na Kranowitz w wyniku czego utraciła swoje pierwotne znaczenie^[5].

W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Kranovicium^[6]. W dziele Matthäusa Meriana pt. „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae” z 1650 r. miasto wymienione jest pod nazwą Kranowitz^[7]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje dwie polskie nazwy miejscowości Krzanowice oraz Chrzanowice oraz niemiecką Kranowitz^[8].

Historia

Przejście graniczne Krzanowice-Strahovice

W pobliżu współczesnych Krzanowic rozwijała się zapewne osada grupy śląskiej kultury łużyckiej, gdyż w 1925 r. na terenie miasta odkryto jej cmentarzysko. Badania archeologiczne prowadzono w 1925 r. oraz w latach 1976–1985. Ustalono, że pochówki odbywały się w okresie 1300-650 p.n.e. i że były one dość zróżnicowane. Wyodrębniono bowiem trzy rodzaje pochówków: popielnicowe, bezpopielnicowe oraz tzw. typu kietrzańskiego.

Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie króla czeskiego Przemysła Ottokara II z 3 lutego 1265, w którym nadał on wsie Krzanowice i Štěpánkovice rycerzowi Herbordowi, stolnikowi biskupa ołomunieckiego, oraz tę pierwszą zezwolił lokować jako miasto na prawie głubczyckim^[9].

Prawa miejskie Krzanowice posiadały do 1945 r. Po wojnach śląskich miasto znalazło się w granicach Prus. Od 1818 w nowym powiecie raciborskim. Według spisu z 1910 Krzanowice zamieszkałe były w 97% przez czeskojęzycznych (zobacz gwary laskie) Morawców^[4].

Po II wojnie światowej (i włączeniu do Polski) Krzanowice zostały zarejestrowane jako gmina wiejska. Prawa miejskie zostały przywrócone w 2001 r. W okresie hitlerowskiego reżimu w latach 1936–1945 miejscowość nosiła nazwę Kranstädt^[10].

Z racji wielkości i względnego zachowania lokalnych tradycji, można by uznać Krzanowice za stolicę polskich Moraw. Gwary laskie na terenie Polski w największym stopniu zachowały się właśnie w gminie Krzanowice^[9]. W latach 2011 do 2012 Miejski Ośrodek Kultury w Krzanowicach organizował projekt Dwa narody jedna kultura morawska, z festiwalem piosenki polsko-morawskiej czy wydaniem publikacji „Jako rzadziły i o czym pyrwe śpiwały nasze Omy”. Cyklicznie odbywa się tu Międzynarodowy Konkurs Gwary Laskiej „Morawske rzadzyni selske hospodyni”^[4].

Transport i komunikacja

Wspólnoty wyznaniowe

W mieście funkcjonuje jedna parafia rzymskokatolicka św. Wacława z kościołem św. Mikołaja.

Przypisy

↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2000 r. w sprawie nadania statusu miasta miejscowościom i określenia ich granic oraz zmiany granic niektórych miast (Dz.U. z 2000 r. nr 117, poz. 1231).
↑ ^a ^b Krzanowice w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ ^a ^b ^c Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 115–131, 2016.
↑ ^a ^b ^c HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 69, OCLC 456751858 (niem.).
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 177. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ Matthäusa Meriana, „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae”, Frankfurt am Main 1650.
↑ Krzanowice – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, 1880–1902, Tom IV, s. 610.
↑ ^a ^b 750 lat Krzanowic. „Krzanowice i okolice”, lipiec/sierpień 2015.
↑ M. Choroś, Ł. Jarczak, S. Sochacka, Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska, Opole-Kluczbork 1997, s. 57.

Linki zewnętrzne

Krzanowice, zapewne Chrzanowice (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 770 .

[1] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2000 r. w sprawie nadania statusu miasta miejscowościom i określenia ich granic oraz zmiany granic niektórych miast (Dz.U. z 2000 r. nr 117, poz. 1231).

[populacja2016-2] Krzanowice w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[Kowalski-4] Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 115–131, 2016.

[Adamy-5] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 69, OCLC 456751858 (niem.).

[6] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 177. ISBN 978-83-910595-2-4.

[7] Matthäusa Meriana, „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae”, Frankfurt am Main 1650.

[8] Krzanowice – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, 1880–1902, Tom IV, s. 610.

[750lat-9] 750 lat Krzanowic. „Krzanowice i okolice”, lipiec/sierpień 2015.

[10] M. Choroś, Ł. Jarczak, S. Sochacka, Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska, Opole-Kluczbork 1997, s. 57.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Siedziba gminy	Krzanowice
Sołectwa	Bojanów Borucin Pietraszyn Wojnowice
Pozostałe miejscowości	Krzanowice (wieś)

Miasta	Krzanowice Kuźnia Raciborska Racibórz
Gminy miejskie	Racibórz
Gminy miejsko-wiejskie	Krzanowice Kuźnia Raciborska
Gminy wiejskie	Kornowac Krzyżanowice Nędza Pietrowice Wielkie Rudnik

Miasta na prawach powiatu	Bielsko-Biała Bytom Chorzów Częstochowa Dąbrowa Górnicza Gliwice Jastrzębie-Zdrój Jaworzno Katowice Mysłowice Piekary Śląskie Ruda Śląska Rybnik Siemianowice Śląskie Sosnowiec Świętochłowice Tychy Zabrze Żory
Siedziby powiatów	Będzin Bieruń Cieszyn Kłobuck Lubliniec Mikołów Myszków Pszczyna Racibórz Tarnowskie Góry Wodzisław Śląski Zawiercie Żywiec
Miasta w gminach miejsko-wiejskich	Blachownia Czechowice-Dziedzice Czeladź Czerwionka-Leszczyny Imielin Kalety Knurów Koniecpol Koziegłowy Krzanowice Krzepice Kuźnia Raciborska Lędziny Łaziska Górne Łazy Miasteczko Śląskie Ogrodzieniec Olsztyn Orzesze Pilica Poręba Pszów Pyskowice Radlin Radzionków Rydułtowy Siewierz Skoczów Sławków Sośnicowice Strumień Szczekociny Szczyrk Toszek Ustroń Wilamowice Wisła Wojkowice Woźniki Żarki

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne