Krzyż Świętego Jerzego (Imperium Rosyjskie)

Krzyż Świętego Jerzego
Odznaka Honorowa Orderu Wojennego
Awers
Awers IV stopnia
Awers
Awers IV stopnia
Awers
Awers IV stopnia z gałązką palmową
Baretka
Baretka
Ustanowiono

25 lutego 1807

Krzyż Świętego Jerzego, do 1913 Odznaka Honorowa Orderu Wojennego (ros. Зна́к отли́чия Вое́нного О́рдена, pot. Георгиевский крест) – carskie rosyjskie wojskowe odznaczenie ustanowione w 1807 dla szeregowych żołnierzy i podoficerów armii rosyjskiej za męstwo i odwagę w trakcie bezpośredniej walki z nieprzyjacielem. Został zniesiony w 1917.

Wśród żołnierzy nazywany był: Orderem Świętego Jerzego V klasy, żołnierskim Krzyżem Jerzego, ewt. Krzyżem św. Jerzego (Gieorgijewski Kriest – od 1913 nazwa oficjalna) i żołnierzem Jerzego.

Krzyż ten został odnowiony pod tą samą nazwą w Federacji Rosyjskiej w 1992.

Historia

Krzyż został ustanowiony 25 lutego 1807 dekretem cesarza Aleksandra I w celu nagradzania "nieustraszonych aktów odwagi prostego rosyjskiego żołnierza"[1] Medal noszony był na tego samego koloru wstążce jak Order św. Jerzego.

Odznakę podzielono na cztery stopnie:

  • I stopnia – wykonany ze złota na wstążce z kokardą,
  • II stopnia – wykonany ze złota,
  • III stopnia – wykonany ze srebra na wstążce z kokardą,
  • IV stopnia – wykonany ze srebra.

Pierwszym nagrodzonym został podoficer Kawalergradzkiego pułku – Jegor Iwanowicz Mitrochin za zasługi w bitwie pod Frydlandem 2 czerwca tego samego roku. Kolejnymi kawalerami pierwszych krzyży byli:

  • № 2 – podoficer W. Michajłow
  • № 3 – podporucznik Wasilij Bierozkin (za bitwę pod Morągiem)
  • № 4 – szeregowy N. Kliemientiew
  • № 5 – szeregowy P. Triechałow
  • № 6 – szeregowy S. Rodionow[2]

W dekrecie o ustanowieniu nie podano, ile ma mieć stopni ani ile razy może być nadawany. Ponadto, w odróżnieniu od oryginalnego Orderu św. Jerzego, nie był pokryty emalią, a wykonany ze srebra 875 próby[3]. 15 lipca 1808 roku ukazem cesarza postanowiono, że przyznawanie krzyża będzie leżało tylko i wyłącznie w gestii imperatora.

Od stycznia 1809 prowadzony jest spis imienny nagrodzonych i numeracja krzyży. Z rozpoczęciem Wojny Ojczyźnianej 1812 roku mennica wybiła 16833 krzyże. W kilku następnych latach przyznano następujące liczby krzyży:

  • 1812 – 6783 nagrodzonych;
  • 1813 – 8611 nagrodzonych;
  • 1814 – 9345 nagrodzonych;
  • 1815 – 3983 nagrodzonych;
  • 1816 – 2682 nagrodzonych;
  • 1817 – 659 nagrodzonych;
  • 1818 – 328 nagrodzonych;
  • 1819 – 189 nagrodzonych.

W 1833 rozporządzenie o krzyżu zostało włączone do rozporządzenia o Orderze św. Jerzego.

Od 19 marca 1856, dekretem cesarza Aleksandra II, wprowadzono czterostopniowy podział odznaczenia i oficjalnie uściślono jego wygląd. Ustalono że odznaczenie w formie krzyża kawalerskiego będzie noszone po prawej stronie klatki piersiowej na wstążce Orderu św. Jerzego. Na awersie będzie miał wizerunek świętego Jerzego zabijającego smoka. Na rewersie inicjał obecnego cesarza panującego i na rogach: numer stopnia i numer seryjny przyznanego odznaczenia. Ustalono również, że stopnie 3 i 4 będą srebrne, a 1 i 2 pozłacane[4].

W 1913 roku ustalono nowy statut, w którym odznaczenie oficjalnie nazwano Krzyżem św. Jerzego (dosł. Krzyżem Jerzego – Gieorgijewskij Kriest). Od tego czasu również 1 i 2 stopień nie był już pozłacany, ale złoty. Wprowadzono również specjalny typ odznaczenia dla niechrześcijan służących w armii rosyjskiej, gdzie św. Jerzego zastępował dwugłowy orzeł[5].

Z początkiem 1915 roku w związku z trudnościami wojennymi medale 1 i 2 stopnia bito ze złota pomniejszonej próby.Taki medal zawierał:60% złota, 39,5% srebra i pół procentu miedzi.

W latach 1914-17 przyznano następującą liczbę krzyży[6]:

  • I stopnia – ok. 33 tysiące
  • II stopnia – ok. 65 tysięcy
  • III stopnia – ok. 289 tysięcy
  • IV stopnia – ok. 1 miliona 200 tysięcy

W celu oznaczenia 1 miliona w numeracji na medalu pisano 1/M, a potem resztę cyfr. 10 września 1916 roku nakazem Rady Ministrów zaprzestano do produkcji krzyży używać złota i srebra a zamiast tego używano białego i żółtego metalu. W oficjalnej numeracji oznaczano je symbolami БМ (bielyj mietal) i ЖМ (żoltyj mietal).

Rozkazem Rządu Tymczasowego z 24 czerwca 1917 roku dopuszczono nadawanie Krzyża wyróżniającym się w walce oficerom przez zebrania żołnierskie, jako szczególny znak uhonorowania. Krzyże takie miały dodatek w postaci gałązki palmowej z metalu koloru krzyża, zapinanego na wstążce (dla odróżnienia od ewentualnych Krzyży uzyskanych przed nominacją oficerską). Krzyż taki noszono powyżej wszystkich innych orderów, z wyjątkiem Orderu św. Jerzego[1].

Krzyż został zniesiony wraz z innymi imperialnymi odznaczeniami po rewolucji październikowej w grudniu 1917 roku.

Krzyż św. Jerzego w ZSRR

Zakazane było noszenie krzyża przez czerwonoarmistów, którzy takie odznaczenia zdobyli służąc w carskiej armii. Medal wrócił jednak do łask wraz z początkiem wielkiej wojny ojczyźnianej w 1941, gdzie honorowany był na równi z innymi medalami. 8 listopada 1943 roku Rada Najwyższa ZSRR powołała zamiennik tego krzyża w postaci Orderu Sławy, który na pamiątkę poprzedniego był również na wstążce krzyża św. Jerzego.

Odznaczeni

W XIX wieku nagrodzono m.in.

Wśród najbardziej znanych w czasie I wojny światowej i wojny domowej w Rosji osób nagrodzonych krzyżami byli: kozak Kuźma Kriuczkow i chłop Wasilij Czapajew oraz Marija Boczkariowa.

Kawalerami byli także późniejsi dowódcy Armii Czerwonej: Iwan Tiuleniew, Kuźma Trubinkow i Siemion Budionny.

Krzyże otrzymali również późniejsi marszałkowie ZSRR: podoficer Gieorgij Żukow, szeregowy Rodion Malinowskij i młodszy podoficer Konstanty Rokossowski.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b S. Szypkow (С. Шишков), "Nagrady Rossii. 1698-1917", t.2 («Награды России. 1698-1917 гг.», Т. 2). rusawards.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-08)].
    .Из книги: В.А. Дуров, Русские награды XVIII-ХХ века
  2. Таланов А.И. Военно-исторический журнал, 1991, № 1
  3. próba oznacza, iż była taka sama w jakiej bito ówczesne srebrne monety
  4. Статут военного ордена Св. Георгия 1833 года. [dostęp 2008-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-03)].
  5. Статут военного ордена Св. Георгия 1913 года. [dostęp 2008-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-19)].
  6. С. Шишков, «Награды России. 1698-1917 гг.», Т. 2. rusawards.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-08)].
    Из книги: В.А. Дуров, Русские награды XVIII-ХХ века
  7. Oliver H. Schmidt, Prussian Regular Infantryman 1808-1815, Steve Noon, Oxford: Osprey Publishing, 2003, s. 13, ISBN 1-84176-056-0, OCLC 50877700.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

RUS Order św. Jerzego (baretka).png
Baretka Orderu św. Jerzego
Cross of St George 3rd class.jpg
Autor: Fdutil, Licencja: CC BY-SA 3.0
Imperial Russia, Cross of St George 3rd class
Sint-Georgekruis voor officieren 1917-1918 Rusland.jpg
Autor: Robert Prummel, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cross of Saint-George Issue for subaltern officers, 1917
Cross of St. George 3st.jpg
Cross of St. George 3st
St george cross 1st.jpg
Russian Federation St George's Cross 1st class
St george cross 4cl.jpg
Russian Federation St George's Cross 4th class
St george cross 2cl.jpg
Russian Federation St George's Cross 2nd class
Greater coat of arms of the Russian empire.png
Wielki herb Imperium Rosyjskiego (1882 – 1917).
St george cross 3cl.jpg
Russian Federation St George's Cross 3rd class