Krzyż na Giewoncie

Krzyż na Giewoncie
Obiekt zabytkowy nr rej. B-43/M z 6 września 2007
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Zakopane

Miejsce

Wielki Giewont

Typ pomnika

krzyż

Fundator

mieszkańcy Zakopanego

Materiał

metal

Całkowita wysokość

15 m

Data budowy

1901

Data odsłonięcia

19 sierpnia 1901

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, w centrum znajduje się punkt z opisem „Krzyż na Giewoncie”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Krzyż na Giewoncie”
Ziemia49°15′03,1″N 19°56′02,9″E/49,250861 19,934139

Krzyż na Giewoncie − metalowy krzyż na szczycie Wielkiego Giewontu (1894 m n.p.m.) w masywie Giewontu. Zamontowany tam został przez parafian z Zakopanego 19 sierpnia 1901 roku na pamiątkę 1900. rocznicy urodzin Jezusa Chrystusa. Inicjatywa wyszła od ówczesnego proboszcza zakopiańskiego, Kazimierza Kaszelewskiego. Aby się przekonać, jakiej wysokości będzie potrzebny krzyż, by był widoczny z Zakopanego, zrobiono próbę: z dwóch długich żerdzi zabranych z szałasu zbito krzyż o wysokości 10,5 m – był on widoczny. Metalowy krzyż w elementach wykonała fabryka Góreckiego w Krakowie, przywieziono go koleją[1].

Krzyż ma wysokość 17,5 m, z czego 2,5 m jest wkopane w skały, ramię poprzeczne ma długość 5,5 m. Składa się z 400 żelaznych elementów o łącznej wadze 1819 kilogramów[2] („Tatry” 3/2009 podaje 1978 kg), które zostały podwiezione wozami konnymi na Halę Kondratową, a stąd wyniesione na szczyt na plecach. Pracowało przy tym pół tysiąca osób, użyto osiemnastu wozów. Oprócz metalowych elementów wyniesiono jeszcze 400 kg cementu i 200 płóciennych konewek wody (ze źródła pod Kondracką Przełęczą). Montaż trwał 6 dni. Dokonało go 6 górali i pracownicy Góreckiego pod jego osobistym nadzorem[1]. Na skrzyżowaniu ramion krzyża znajduje się napis: Jesu Christo Deo, restitutæ per ipsum salutis MCM (łac. Jezusowi Chrystusowi, Bogu, w 1900 rocznicę przywrócenia przez Niego zbawienia)[3]. Poświęcenia krzyża dokonał 19 sierpnia 1901 r. ks. kanonik kanclerz Bandurski z Krakowa podczas mszy na Giewoncie, w której uczestniczyło ok. 300 osób.

W 1975 r. dokonano renowacji krzyża. Młodzież pod nadzorem ks. proboszcza Władysława Curzydły wyniosła z Hali Kondratowej na szczyt Wielkiego Giewontu 1200 kg piasku, 200 kg cementu oraz wodę do betonu. Betonem wypełniono wyrwę pod krzyżem i wzmocniono skały szczytu, sklejając je. Alpinista Krzysztof Szafrański pomalował konstrukcję krzyża na seledynowo, zabezpieczając ją przed korozją[1]. W 1994 r. krakowska firma dokonująca remontu szlaku turystycznego (100 m łańcuchów, klamry, stopnie) odmalowała krzyż. Aby ustabilizować kopułę szczytową zamontowała 14 stalowych kotew wpuszczonych w skałę na głębokość 1 m, a luźne fragmenty skał sklejono specjalnym mineralnym klejem[2]. W 2000 roku zamontowano na krzyżu witraż z Chrystusem miłosiernym i napisem „Jezu ufam Tobie”. W czerwcu i lipcu 2009 r. przeprowadzono kolejny remont krzyża.

Giewont jest jedną z najbardziej popularnych wśród turystów gór Polski. Sam krzyż na Giewoncie stanowi też obiekt pielgrzymek religijnych. 19 sierpnia (w rocznicę postawienia krzyża) i 14 września (w Święto Podwyższenia Krzyża Świętego) odbywa się z kościoła św. Krzyża w Zakopanem pielgrzymka do krzyża na Giewoncie[2].

Krzyż stojący na górującym nad Zakopanem Giewontem stanowi charakterystyczny i dobrze rozpoznawalny element. Można go przez lunetę obserwować ze szczytu Gubałówki.

Jest bardzo niebezpieczny w czasie burzy[2]. 19 sierpnia 1937 r. podczas pielgrzymki w wyniku uderzenia piorunem zginęły 4 osoby, a 13 zostało porażonych[1] (łącznie było 130 osób poranionych i kontuzjowanych)[4]. Największy wypadek zdarzył się 22 sierpnia 2019 r. – w wyniku uderzenia piorunem zginęły 4 osoby (w tym dwoje dzieci), a blisko 100 zostało porażonych. W czasie zbliżającej się burzy należy bezwzględnie zejść ze szczytu[1].

6 września 2007 krzyż został wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego. Od 2007 roku replika krzyża, Bałtycki Krzyż Nadziei, stoi w Pustkowie nad Bałtykiem[5]. Kolejna kopia stoi na polach lednickich[6]. W ramach obchodów Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 replika krzyża na Giewoncie została postawiona w Wojcieszowie na Dolnym Śląsku (krzyż milenijny).

  • Krzyż w 1901 r.

    Krzyż w 1901 r.

  • Krzyż w 2006 r.

  • Krzyż w 2016 r.

    Krzyż w 2016 r.

  • Uderzenie pioruna w krzyż na Giewoncie śmiertelnie poraziło 46 letniego turystę z Wielkiej Brytanii[7]

    Uderzenie pioruna w krzyż na Giewoncie śmiertelnie poraziło 46 letniego turystę z Wielkiej Brytanii[7]

  • Replika krzyża znajdująca się w Wojcieszowie (krzyż milenijny)

    Replika krzyża znajdująca się w Wojcieszowie (krzyż milenijny)

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Czasopismo Tatry, Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, nr 3/2009
  2. ↑ a b c d Józef Nyka: Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII. Latchorzew: Wyd. Trawers, 2003. ISBN 83-915859-1-3.
  3. ↑ Krzyż na Giewoncie ma 111 lat. www.polskieradio.pl, 2012-08-19. [dostęp 2014-12-29]. (pol.).
  4. ↑ Pechowa data, pechowy krzyż, www.rmf24.pl [dostęp 2019-08-24] (pol.).
  5. ↑ Pustkowo Replika krzyża z Giewontu - gdzie się znajduje, jak tam dotrzeć, co symbolizuje, www.pustkowo.info.pl [dostęp 2020-09-02].
  6. ↑ Replika krzyża z Giewontu stanęła na polach w Lednicy. ekai.pl, 2007-05-26. [dostęp 2014-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)]. (pol.).
  7. ↑ Tomasz Mateusiak, Tatry: 46-letni Anglik zginął na Giewoncie podczas burzy, „zakopane.naszemiasto.pl”, 7 czerwca 2011 [dostęp 2018-04-13].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Carpathians relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Carpathians.
  • Projection: Equirectangular projection, strechted by 148.0%.
  • Geographic limits of the map:
  • N: 50.0° N
  • S: 44.25° N
  • W: 16.0° E
  • E: 27.5° E
  • GMT projection: -JX19.473333333333333cd/14.410266666666665cd
  • GMT region: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • GMT region for grdcut: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • Relief: SRTM30plus.
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
Wojcieszów - krzyż milenijny.jpg
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wojcieszów - w Roku Jubileuszowym 2000 wzniesiono kopię krzyża z Giewontu który poświęcił pierwszy bp. legnicki Tadeusz Rybak. Inicjatorem przedsięwzięcia był proboszcz ks. Franciszek Rokicki. Krzyż wykonała Firma Gąsienica Makowski - Kowalczyk z Zakopanego.
20110606 piorun burza giewont Anglik.jpg
Autor: Tomasz skowronski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Uderzenie pioruna w krzyż na Giewoncie śmiertelnie poraziło 46 letniego turystę z Wielkiej Brytanii.
Giewont a4.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Giewont (Tatra Mountains)
Giewont 1894 m n.p.m.jpg
Autor: AlexGro, Licencja: CC BY 3.0
To jest fotografia obszaru chronionego dostępnego w CRFOP pod numerem
Giewont Cross (1901).jpg
Krzyż na Giewoncie w 1901