Krzysztof Cena

Krzysztof Cena
Ilustracja
Krzysztof Cena, 2015
Państwo działania

 Polska (1967–1968, 1973–1982, 1986–1988, 2007–)
 Wielka Brytania (1968–1973)
 Kanada (1982–1986)
 Australia (1988–2007)

Data i miejsce urodzenia

3 czerwca 1939
Kraków

profesor nauk przyrodniczych
Specjalność: biofizyka środowiskowa
Alma Mater

Uniwersytet Wrocławski
studia fizyki doświadczalnej

Doktorat

1967
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

Habilitacja

1973
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

Profesura

1981
Politechnika Wrocławska

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Od prawej: Adam Harasowski, Mieczysław Cena i Krzysztof Cena po pogrzebie Tadeusza Szeligowskiego w Poznaniu, 15 stycznia 1963

Krzysztof Maria Kazimierz Cena (ur. 3 czerwca 1939 w Krakowie) – polski naukowiec, profesor nauk przyrodniczych (biofizyka środowiskowa). Zajmował stanowiska naukowe na uniwersytetach w Polsce, Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Australii. Za granicą pracował naukowo łącznie ponad 30 lat.

Życiorys

Jest absolwentem (1955) III Liceum Ogólnokształcącego we Wrocławiu, gdzie mieszkał od roku 1945[1]. Studia fizyki doświadczalnej ukończył (1961) w Uniwersytecie Wrocławskim[2]. Stopnie doktora (1967, promotor – prof. Zygmunt Ewy) i doktora habilitowanego (1973) z zakresu biofizyki środowiskowej (za pracę o bilansie promieniowania organizmów stałocieplnych) uzyskał w obecnym Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie. W 1967 odbył staż w laboratoriach Ransome and Marles(ang.) w Newark (Wielka Brytania) i zajmował się hałasem urządzeń mechanicznych[3]. Staż podoktorski związany głównie z badaniami bilansu promieniowania cieplnego zwierząt[4][5] i ludzi[6] odbył (1968–1973) w Uniwersytecie w Nottingham (Wielka Brytania) u twórcy dyscypliny fizyki środowiskowej[7], prof. Johna Monteitha(ang.)[8][9]. Razem z Jeremym A. Clarkiem rozwinął biologiczne zastosowania termografii podczerwonej[10]. Między innymi, wskazał na jej zastosowanie w sporcie wyczynowym[11][a].

W latach 1973–1976 Krzysztof Cena był docentem w Zakładzie Fizyki Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu[12]. Od roku 1976 był zatrudniony w Politechnice Wrocławskiej. W 1980 był konsultantem Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego (UNIDO) w zakresie organizacji badań naukowych na Węgrzech. Tytuł profesora otrzymał w roku 1981[13][14]. Na Politechnice Wrocławskiej był organizatorem laboratorium termografii, a także licznych szkół i konferencji naukowych na temat naturalnego i sztucznego środowiska człowieka[15]. Odbył staże i wizyty naukowe w USA (University of Iowa, Yale University, Drexel University), a także w Duńskim Uniwersytecie Technicznym. Po wydaniu monografii Bioengineering, Thermal Physiology and Comfort[16][17] otrzymał medal Hardy’ego[18] (John B. Pierce Laboratory, Yale University[19]).

Murdoch University w Perth, Australia Zachodnia, budynek rektoratu

W latach 1982–1986 pracował jako profesor wizytujący w McMaster University w Kanadzie. W okresie od 1988 do 2007 pracował w Szkole Nauk Środowiskowych w Murdoch University w Australii Zachodniej, gdzie wykładał biofizykę środowiska człowieka, a także metody pracy naukowej[20]. W latach 1991 i 1992 był ekspertem Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO) w Indonezji. Otrzymał nagrodę Amerykańskiego Stowarzyszenia Inżynierów Ogrzewnictwa, Chłodnictwa i Klimatyzacji (ASHRAE) za najlepszą publikację naukową w 1999[21].

Był promotorem 13 przewodów doktorskich w Polsce i Australii. W 2012 był ekspertem amerykańskiego projektu wsparcia reintrodukcji pandy wielkiej w Chinach[22].

Zainteresowania naukowe

Zygmunt Ewy (z prawej) w czasie jubileuszu 80-lecia urodzin w auli Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie i Krzysztof Cena, jeden z jego uczniów, 11 czerwca 1993
Masyw Kanczendzongi (główny szczyt 8586 m) widziany od strony zachodniej (nepalskiej) z obozu bazowego Pang Pema (5140 m), 27°42′09″N 88°08′54″E/27,702500 88,148333

Inne informacje

Współpracował z Jerzym Przystawą w promocji jednomandatowych okręgów wyborczych i powszechnego biernego prawa wyborczego w Polsce[35]. Był współzałożycielem i wiceprezesem Polsko-Australijskiego Towarzystwa Kulturalnego w Zachodniej Australii[36]. Bierze udział w dyskusji na temat sytuacji nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce[37][38].

W okresie 1982–1986 był członkiem zarządu kanadyjskiego klubu użytkowników mikrokomputerów Apple II[39]. Jest członkiem (od 1956) i uczestnikiem wypraw jaskiniowych wrocławskiej Sekcji Grotołazów[40][41][42][43]. W 1958 wziął udział w opisanej przez Andrzeja Korsaka wyprawie do Jaskini Zimnej[44]. Był członkiem zwyczajnym Klubu Wysokogórskiego i instruktorem narciarstwa Polskiego Związku Narciarskiego[12]. Od roku 1996 uczestniczył w kilkunastu trekkingach eksploracyjnych w Himalajach i Karakorum[45]. Zajmował się amatorską produkcją dokumentalnych (głównie górskich[46][47]) filmów wideo[48].

W 2014 wystąpił z referatem o uniwersytetach australijskich na spotkaniu w Salonie Profesora Dudka we Wrocławiu[49].

W 2020 przekazał do Sądeckiej Biblioteki Publicznej im. J. Szujskiego w Nowym Sączu książki dotyczące konspiracji Szarych Szeregów na Sądecczyźnie w czasie okupacji niemieckiej, także udziału Andrzeja Korsaka w prowadzonej tam Akcji N[50].

Życie prywatne

Jego ojciec, Mieczysław Cena (1908–1990) był profesorem zoohigieny obecnego Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego matka, Zofia Maria Antonina z Beynarowiczów (1908–1995) była lwowskim prawnikiem. Jest żonaty (1967) z Barbarą (z domu Stoksik), mają dwoje dzieci.

Uwagi

  1. ↑ Jednym ze współpracujących biegaczy długodystansowych był Ron Clarke (1937–2015).

Przypisy

  1. ↑ Irena Barycka i inni red., Księga Pamiątkowa Jubileuszu 50-lecia III Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza we Wrocławiu, Wrocław: Komitet Organizacyjny Jubileuszu 50-lecia III LO, 1996, s. 99 i 202, wersja elektroniczna, ISBN 83-906581-5-1.
  2. ↑ Teresa Suleja (red.), Absolwenci Uniwersytetu Wrocławskiego, tom I (1946–1989), Acta Universitatis Wratislaviensis No 2433, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002, s. 362, ISBN 83-229-2277-9 [dostęp 2018-09-20].
  3. ↑ Krzysztof Cena, Alan Hobbs, The effects of ball quality, radial clearance and grease specification on the noise nad vibration of an electric motor, „Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers”, Tribology Convention Conference Paper 103/72, London 1972, s. 93–102 (ang.).
  4. ↑ Krzysztof Cena, John L. Monteith, Transfer processes in animal coats. I. Radiative transfer, „Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences”, 188, 1975, s. 377–393, abstrakt [dostęp 2017-06-11].
  5. ↑ Krzysztof Cena, Finlay G. McLaren, A wind tunnel for environmental studies on small animals, „Journal of Physics E: Scientific Instruments”, 3, London: Institute of Physics, 1970, s. 969–970 (ang.).
  6. ↑ Jeremy A. Clark, Krzysztof Cena, Solar and thermal radiative heat loads in the energy balance of man, „Engineering in Medicine”, 5 (3), London: Institute of Mechanical Engineers, 1976, s. 75–78 (ang.).
  7. ↑ John L. Monteith, Mike H. Unsworth, Environmental Physics, wyd. IV, (tłumaczenie polskie pierwszego wydania z 1973: John L. Monteith, „Fizyka środowiska biologicznego”, Warszawa 1977, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 364 pp, tom 232 w Bibliotece Problemów, ukazało się bez numeru ISBN), Amsterdam-Boston-Heidelberg: Elsevier – Academic Press, 2013, ISBN 978-0-12-386910-4.
  8. ↑ Chin Ong, Colin Black, John Monteith, „Agricultural and Forest Meteorology”, 166–167, 15 grudnia 2012, A1–A2 [dostęp 2018-03-13].
  9. ↑ Michael H. Unsworth, John Lennox Monteth, 3 September 1929–20 July 2012, Biographical Memoirs, „Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society”, 60, 2014, s. 299–329 [dostęp 2018-04-14].
  10. ↑ a b Krzysztof Cena, Jeremy A. Clark, Effect of solar radiation on temperatures of working honey bees, „Nature (New Biology)”, 236 (68), 1972, s. 222–223.
  11. ↑ K. Cena, J.A. Clark, Thermographic observations of skin temperatures of trained and untrained runners, „Journal of Physiology”, 257, 1976, 8–9P, ISSN 1469-7793.
  12. ↑ a b Lesław Kulmatycki (red.), Księga Profesorów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, wyd. 2, (wyd. 1 w 2006), Wrocław: Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 2016, s. 35–36, ISBN 978-83-64354-15-1.
  13. ↑ Nowi Profesorowie, „Słowo Polskie” (210), Wrocław, 29 października 1981, s. 1, ISSN 0137-9291.
  14. ↑ Marek Burak, Piotr Pregiel, Tytularni profesorowie Politechniki Wrocławskiej, Wrocław: Politechnika Wrocławska, 2015, s. 12 i 23, ISBN 978-83-7493-885-3 [dostęp 2017-08-28].
  15. ↑ Od Karpacza do Wojanowa, „Pryzmat” (258), Wrocław: Politechnika Wrocławska, 2012, s. 43–44, ISSN 1429-1673 [dostęp 2020-08-23].
  16. ↑ a b Krzysztof Cena, Jeremy A. Clark (red.), Bioengineering, Thermal Physiology and Comfort, Amsterdam – Oxford – New York: Elsevier, 1981, 289 pp., eBook ISBN 978-0-08-087469-2, ISBN 978-0-444-99761-6 [dostęp 2017-06-11] (ang.).
  17. ↑ G.W. Crockford, Bioengineering, Thermal Physiology and Comfort – book review, „Occupational and Environmental Medicine”, 38 (3), 1981, s. 308 [dostęp 2019-04-05] (ang.).
  18. ↑ Arthur B. Dubois, James Daniel Hardy, „Biographical Memoirs”, 88, Washington, D.C.: The National Academies Press, 2006, s. 188–212, DOI: 10.17226/11807 [dostęp 2021-11-19].
  19. ↑ The John B. Pierce Laboratory, Yale University [dostęp 2018-05-07].
  20. ↑ Informator Nauki Polskiej: Tom 5 (1995/96) – Uczeni polscy za granicą, wyd. II (XXVI), Warszawa: Ośrodek Przetwarzania Informacji, 1996, s. 24–25, ISSN 05-37-667X.
  21. ↑ Complete List of ASHRAE Awards (Updated July 2019), za 1999 – razem z Richardem de Dear, portal ashrae.org [dostęp 2019-12-08] (ang.).
  22. ↑ Benjamin Kilham, Out on a limb, White River Junction, Vermont: Chelsea Green Publishing, 2013, s. 158, ISBN 978-1-60358-390-9.
  23. ↑ Jeremy A. Clark, Krzysztof Cena, Plants, animals and energy, „Physics Bulletin”, 27, 1976, s. 548–549 (ang.).
  24. ↑ Krzysztof Cena, Jeremy A. Clark, Thermal radiation from animals coats: Coat structure and measurements of radiative temperature, „Physics in Medicine and Biology”, 18 (3), London: Institute of Physics, 1973, s. 432–443 (ang.).
  25. ↑ David C.F. Muir, Krzysztof Cena, Deposition of ultrafine aerosols in the human respiratory tract, „Aerosol Science and Technology”, 6, 1987, s. 183–190, ISSN 0278-6826.
  26. ↑ Tamara Erlandson, Krzysztof Cena, Richard deDear, Environmental and human factors influencing thermal comfort of office occupants in hot-humid and hot-arid climates, „Ergonomics”, 46 (6), 2003, s. 616–628, DOI: 10.1088/0031-9155/23/4/001.
  27. ↑ Krzysztof Cena, Nicole Davey, Tamara Erlandson, Thermal comfort and clothing insulation of resting tent occupants at high altitude, „Applied Ergonomics”, 34 (6), 2003, s. 543–550.
  28. ↑ Krzysztof Cena, Peter Tapsell, Clothing insulation and thermal comfort of tent occupants at high altitude, [w:] Tony Lau (red.), Proceedings of the International Conference on Physiological and Cognitive Performance in Extreme Environments., (paper 18, conference on 27–30 March 2000 at the Australian Institute of Sport, Canberra), Melbourne: Defence Science and Technology Organisation, 2000, s. 98–101 [dostęp 2020-03-24].
  29. ↑ Krzysztof Cena, Jeremy A. Clark, Thermal insulation of animal coats and human clothing, „Physics in Medicine and Biology”, 23 (4), 1978, s. 565–591, DOI: 10.1088/0031-9155/23/4/001 [dostęp 2022-11-19].
  30. ↑ Krzysztof Cena, Richard J. deDear, Field study of occupant comfort and office thermal environments in a hot, arid climate, „ASHRAE Transactions”, 105, 1999, s. 204–224.
  31. ↑ Richard R. Gonzalez, Krzysztof Cena, Evaluation of vapor permeation through garments during exercise, „Journal of Applied Physiology”, 58 (3), 1985, s. 928–935.
  32. ↑ Marcus Cattani i inni, Potential dermal and inhalation exposure to chlorpyrifos in Australian pesticide workers, „Annals of Occupational Hygiene”, 45 (4), 2001, s. 299–308, DOI: 10.1093/annhyg/45.4.299.
  33. ↑ Krzysztof Cena, Janusz Goćkowski, O modelu samorządnej wszechnicy akademickiej, „Nauka Polska”, 29 (1–2), 1981, s. 113–128.
  34. ↑ Krzysztof Cena, Warunki rozwoju młodych pracowników akademickich w Australii, konferencja: Nauka – Możliwości i Ograniczenia, Warszawa: Chrześcijańskie Forum Pracowników Nauki, 2013, s. 105–122, ISBN 978-83-929139-2-4 [dostęp 2018-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-16].
  35. ↑ Krzysztof Cena, Prof. Krzysztof Cena o systemie wyborczym w Australii, nagranie wykładu w Biurze Ruchu JOW we Wrocławiu (32 min), 12 kwietnia 2014 [dostęp 2018-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-11].
  36. ↑ Halina T. Szunejko (red.), Polish Community in Western Australia, 1950–2005 (Polska społeczność w Australii Zachodniej, 1950–2005), Perth: Polish Community Council of Western Australia, 2006, s. 111–113, ISBN 0-9757031-1-0 (ang.).
  37. ↑ Stanisław Srokowski, Komu potrzebny autorytet?, „Wiadomości. Tygodnik społeczno-kulturalny” (nr 31/1270), Wrocław 1981, s. 7, OCLC 1036468849.
  38. ↑ Krzysztof Cena, Uwarunkowania rozwoju młodych pracowników akademickich w Polsce. Motywacje dla elitarności., III Konferencja Akademickiego Klubu Obywatelskiego im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Krakowie, 25 kwietnia 2015, zapis wideo, 10 min. [dostęp 2018-12-14].
  39. ↑ Kris Cena, Statpro – a review, Judy Pineo (red.), „Hackette”, 3 (1), Hamilton, Ontario: Hamilton Apple Computer Klub, 1984, s. 12–14 (ang.).
  40. ↑ Jerzy Fereński, W piwnicy i jeszcze głębiej, „Konfrontacje”, wydanie specjalne z okazji jubileuszu (1959–2003) Studenckiego Klubu Pałacyk we Wrocławiu, 31 maja 2003, s. 5 [dostęp 2019-09-01].
  41. ↑ Piotr Wojciechowski, Był Pałacyk, a w nim piwnica, [w:] Janusz Michalewicz, Pałacyk pełen kultury – Klub, jaki pamiętam, Wrocław: Comex, 2012, s. 137–140, ISBN 978-83-934102-9-3.
  42. ↑ Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, hasło: Akademicki Klub Turystyczny, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 27, ISBN 83-7384-561-5.
  43. ↑ Dagmara Zadrożna, 60-lecie Sekcji Matki Naszej, portal Sekcji Grotołazów Wrocław, 18 października 2015 [dostęp 2018-01-16].
  44. ↑ Andrzej Korsak, Tatrzańscy kosynierzy, Warszawa: Sport i Turystyka, 1977, s. 135, 146, OCLC 750929296.
  45. ↑ Krzysztof Cena, Kangchenjunga Exploratory, „Zwoje (The Scrolls)”, 3 (31), 2002 [dostęp 2018-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-16].
  46. ↑ Krzysztof Cena, „Kangchenjunga Exploratory” z kamerą, [w:] Zbigniew Piotrowicz (red.), Jak robić film górski – nieporadnik, wydano z okazji VIII Przeglądu Filmów Górskich im. Andrzeja Zawady, Lądek Zdrój: Centrum Kultury i Rekreacji w Lądku Zdroju, 2002, s. 87–95, ISBN 83-907086-7-1.
  47. ↑ Krzysztof Cena, Himalayan Traverse, video w domenie publicznej YouTube, Karo Productions, 1998, 55 min. [dostęp 2018-12-12] (ang.).
  48. ↑ Krzysztof Cena, Kanonizacja Jana Pawła II i Jana XXIII. Zapis pielgrzymki, Kraków Niezależny, 10 maja 2014 [dostęp 2021-11-18].
  49. ↑ Jak połowa uniwersytetów australijskich zdobyła miejsca na światowych listach rankingowych?, Salon Profesora Dudka, spotkanie 536, Wrocław, 11 kwietnia 2014 [dostęp 2022-10-11].
  50. ↑ I. Michalec, Nowy Sącz: dar prof. Krzysztofa Ceny trafił do biblioteki [WIDEO], Sądeczanin – www.sadeczanin.pl, 2020 [dostęp 2021-11-16].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Canada (Pantone).svg
Flag of Canada introduced in 1965, using Pantone colors. This design replaced the Canadian Red Ensign design.
Zygmunt Ewy (p) i Krzysztof Cena 1993.jpg
Autor: Henry39, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zygmunt Ewy (z prawej) podczas jubileuszu 80-lecia urodzin w Auli Polskiej Akademii Umiejętnosci w Krakowie, 11 czerwca 1993. Z lewej stoi Krzysztof Cena, jeden z jego uczniów.
Krzysztof Cena 2015(2).jpg
Autor: Henry39, Licencja: CC BY-SA 4.0
portret Krzysztof Cena 2015, powiększony
Adam Harasowski, Mieczysław Cena i Krzysztof Cena 1963.jpg
Autor: Henry39, Licencja: CC BY-SA 4.0
Adam Harasowski (od prawej), Mieczysław Cena i Krzysztof Cena po pogrzebie Tadeusza Szeligowskiego w Poznaniu, 15 stycznia 1963
Kangchenjunga PangPema.JPG
Autor: Tomabarker, Licencja: CC BY 3.0
Kangchenjunga from Pang Pema, Nepal
Chancellery Building.jpg
Autor: Michal Lewi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Chancellery Building