Krzysztof Mikołaj Radziwiłł
![]() | |
Trąby | |
Rodzina | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | 29 lipca 1898 |
Data i miejsce śmierci | 24 marca 1986 |
Ojciec | |
Matka | Róża z Potockich |
Żona | Zofia Popiel[1]. |
Dzieci | Barbara, Maria, Zofia, Stanisław, Anna |
Odznaczenia | |
![]() |
Krzysztof Mikołaj Radziwiłł (ur. 29 lipca 1898 w Zegrzu, zm. 24 marca 1986 w Warszawie) – polski arystokrata, działacz społeczny i polityczny[2], senator, poseł, dyplomata, oficer rezerwy Wojska Polskiego, tłumacz i autor publikacji Pamiętniki. Od feudalizmu do socjalizmu bezpośrednio zwany Czerwonym Księciem[3].
Życiorys
Urodził się w ziemiańskiej rodzinie Macieja Mikołaja Radziwiłła i Róży z hr. Potockich. Ukończył gimnazjum polskie w Moskwie. Studiował na wydziałach filozoficznych Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego[4]. Posiadał zdolności artystycznie i literackie, które wykorzystał w późniejszym okresie życia.
Od 1918 służył w baonie akademickim w Krakowie, następnie w Szkole Podchorążych Piechoty. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919, a na stopień porucznika ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 237. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[5]. Członek polskiej misji wojskowej wysłanej do admirała A. Kołczaka, następnie do 1921 przydzielony do Poselstwa RP w Tokio[4].
Po śmierci ojca w 1920 przez 10 lat pomagał matce w zarządzaniu majątkiem tzw. dobrami staszowskimi[6]. Następnie jako właściciel posiadał część wspomnianych dóbr staszowskich z majątkiem ziemskim w Sichowie Dużym oraz folwarkami w: Łubnicach, Wilkowej, Nizinach, Rzędowie i Wincentowie[7]. Posiadał również cukrownię w Rytwianach, która jednak po pożarze w 1925 została zlikwidowana[8]. Przewodnicząc organizacjom i uczestnicząc w samorządzie terytorialnym powiatowym i wydziale wojewódzkim przyczynił się do budowy i przebudowy około 70 szkół w powiecie stopnickim[9]. Był też działaczem politycznym, jednak głównie dzięki aktywności społecznej w ostatnich latach okresu międzywojennego uzyskał fotel w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej[10].
W czasie okupacji niemieckiej został aresztowany i osadzony w więzieniu w Sandomierzu, skąd dostał wywieziony do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Następnie był więźniem obozów Mauthausen i Majdanek[11]. W czasie pobytów w obozach poznał więźnia Józefa Cyrankiewicza (przyszłego premiera PRL). Po wojnie współpracował z rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, był m.in. szefem protokołu dyplomatycznego, oraz posłem na Sejm Ustawodawczy z ramienia Stronnictwa Demokratycznego. Z powodu lewicowych przekonań politycznych zyskał przydomek Czerwony Książę[12].
Jako posłowi w 1948 z Muzeum Narodowego w Warszawie zwrócono mu w sumie 85 przedmiotów w tym portrety przodków. Wśród nich były obrazy namalowane przez Horowitza i Mehoffera[13]. W 1953 z Muzeum Narodowego w Kiecach zwrócono mu kolejne pamiątki rodzinne w postaci obrazów, mebli i fotografii[14]. Po wycofaniu się z działalności publicznej zajmował się tłumaczeniem literatury niemieckiej. Napisane przez niego pamiętniki opatrzone tytułem Pamiętniki od feudalizmu do socjalizmu bezpośrednio, zostały wydane w 2000 przez wydawnictwo Wiedza Powszechna, po jego śmierci[15]. Krzysztof Mikołaj Radziwiłł zmarł 1986 w Warszawie, a jego ciało spoczęło na wilanowskim cmentarzu[16]. Na nagrobku wyryto zgodnie z jego wolą motto:
W czasie największej niezgody, zgodę czynić usiłowałem
Rodzina
Potomkowie
12 września 1923 roku zawarł związek małżeński z Zofią Popiel, córką właściciela majątku ziemskiego w Kurozwękach[1]. W małżeństwie urodzili się:
- Barbara Radziwiłł (1924–2008) – Reyowa,
- Maria Radziwiłł (1925–2009) – Dunin-Wąsowicz,
- Zofia Radziwiłł (1928–2017) – Skórzyńska,
- Stanisław Radziwiłł (1930–2012),
- Anna Maria Radziwiłł (1939–2009).
Przodkowie
Maciej Radziwiłł (1749–1800) | ||||||||||||||||
Konstanty Mikołaj Radziwiłł (1793–1863) | ||||||||||||||||
Elżbieta Chodkiewicz (zm. 1804) | ||||||||||||||||
Maciej Józef Radziwiłł (1842–1907) | ||||||||||||||||
Mikołaj Karnicki (1772–1826) | ||||||||||||||||
Adela Karnicka (1811–1883) | ||||||||||||||||
Dorota Niemirowicz (zm. 1813) | ||||||||||||||||
Maciej Mikołaj Radziwiłł (1873–1920) | ||||||||||||||||
Józef Wawrzyniec Krasiński (1783–1845) | ||||||||||||||||
Stanisław Kostka Krasiński (1818–1849) | ||||||||||||||||
Emilia Anna Ossolińska (1790–1868) | ||||||||||||||||
Jadwiga Krasińska (1842–1913) | ||||||||||||||||
Antoni Michał Jabłonowski (1793–1855) | ||||||||||||||||
Dorota Jabłonowska (1820–1900) | ||||||||||||||||
Paulina Wandalin-Mniszech (1798–1863) | ||||||||||||||||
Krzysztof Mikołaj Radziwiłł | ||||||||||||||||
Artur Stanisław Potocki (1787–1832) | ||||||||||||||||
Adam Józef Potocki (1822–1872) | ||||||||||||||||
Zofia Branicka (1790–1879) | ||||||||||||||||
Artur Władysław Potocki (1850–1890) | ||||||||||||||||
Władysław Grzegorz Branicki (1783–1843) | ||||||||||||||||
Katarzyna Branicka (1825–1907) | ||||||||||||||||
Róża Potocka (1782–1862) | ||||||||||||||||
Róża Potocka (1878–1931) | ||||||||||||||||
Eugeniusz Lubomirski (1789–1834) | ||||||||||||||||
Eugeniusz Adolf Lubomirski (1825–1911) | ||||||||||||||||
Maria Czacka (zm. 1826) | ||||||||||||||||
Róża Lubomirska (1860–1881) | ||||||||||||||||
Andrzej Artur Zamoyski (1800–1874) | ||||||||||||||||
Róża Zamoyska (1836–1915) | ||||||||||||||||
Róża Potocka (1802–1862) | ||||||||||||||||
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)[17][4]
Przypisy
- ↑ a b Praca zbiorowa, Almanach staszowski. Wydawnictwo Zrzeszenia Poligrafia Warszawa 1988, s. 16.
- ↑ Mieczysław Markowski, Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939 Kieleckie Towarzystwo Naukowe Kielce 1993, s. 36.
- ↑ Stefan Iwaniak, Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944–1946) Kielce 1996, s. 205.
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 252–253. [dostęp 2021-09-20].
- ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 619.
- ↑ Jerzy Daniel, Kalendarz Świętokrzyski 2005. Wydawnictwo Jedność Kielce 2004, s. 296.
- ↑ Edyta Majcher-Ociesa, Mieczysław Markowski, Dobra ziemskie w województwie kieleckim według spisów z roku 1923 i 1925 Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2014, s. 114.
- ↑ Mieczysław Markowski, Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939 Kieleckie Towarzystwo Naukowe Kielce 1993, s. 92.
- ↑ Mieczysław Markowski, Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939 Kieleckie Towarzystwo Naukowe Kielce 1993, s. 146.
- ↑ Mieczysław Markowski, Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939 Kieleckie Towarzystwo Naukowe Kielce 1993, s. 133.
- ↑ Tygodnik Nadwiślański Książę opowiada
- ↑ Jerzy Daniel, Kalendarz Świętokrzyski 2005. Wydawnictwo Jedność Kielce 2004, s. 264.
- ↑ Stefan Iwaniak, Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944–1946) Kielce 1996, s. 207.
- ↑ Stefan Iwaniak, Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944–1946) Kielce 1996, s. 204.
- ↑ Demokratyczny książę
- ↑ Wywłaszczone ziemiaństwo jako zjawisko społeczne w powojennej Polsce.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 276, poz. 638 „za zasługi na polu społeczno-oświatowem i gospodarczem”.
Bibliografia
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34.
- Mieczysław Markowski: Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1993, s. tak. ISBN 83-900804-8-6.
- Stefan Iwaniak: Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944–1946). Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego, 1996, s. tak. ISBN 83-7133-059-6.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
- Jerzy Daniel: Kalendarz Świętokrzyski 2005. Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2004, s. tak. ISBN 83-921264-0-8.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Portret Krzysztofa Radziwiłła (1898-1986)
Autor: Agnieszka Kwiecień (Nova), Licencja: CC BY-SA 4.0
Zabytkowy dwór w Sichowie Dużym, powiat staszowski, województwo świętokrzyskie, Polska. Widoczny fragment dworku z dobudowaną oficyną i łącznikiem.
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób polityka Krzysztofa Mikołaja Radziwiłła i jego córki - wiceminister edukacji Anny Radziwiłł na Cmentarzu Wilanowskim w Warszawie