Savielly Tartakower
Państwo | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Tytuł szachowy | arcymistrz (1950) |
Polscy arcymistrzowie szachowi | |
Francuscy arcymistrzowie szachowi |
Savielly Tartakower[1], także: Ksawery (Xavier) Tartakower[1] (ur. 22 lutego 1887 w Rostowie nad Donem, zm. 4 lutego 1956 w Paryżu) – czołowy szachista Polski i Francji w pierwszej połowie XX wieku.
Tartakower był postacią barwną. Lubił grę agresywną, ryzykowną i pełną pomysłów. Nie zdobył najwyższych szachowych nagród, choć pod koniec lat 20. XX wieku miałby szanse walczyć o mistrzostwo świata. Szachy traktował jednak bardziej jak sztukę i intelektualną rozrywkę niż pole rywalizacji. Był człowiekiem towarzyskim i lubianym, również za poczucie humoru i cięty dowcip. Był autorem wielu aforyzmów szachowych, oryginalnie nazywanych „tartakoweryzmami”.
Życiorys
Urodził się w 1887 roku w Rosji w żydowskiej rodzinie o polsko-austriackich korzeniach, która w tym czasie przeszła na katolicyzm, stąd podwójne imię: rosyjsko-żydowskie Sawielij (Savielly) i chrześcijańskie Ksawery[2]. Po ojcu zachował obywatelstwo austriackie i jako syn bogatego żydowskiego kupca od 1899 kształcił się najpierw w Genewie i następnie w Wiedniu, gdzie skończył studia prawnicze i zrobił doktorat w 1909 roku[3]. Wiedeń był wówczas jednym z ważniejszych centrów szachowych w Europie. Tartakower był stałym bywalcem szachowych kawiarni, gdzie mógł spotkać Carla Schlechtera, Gezę Maroczego, Milana Vidmara czy Richarda Rétiego. Sukcesy w turniejach szachowych zaczął odnosić już jako student. W 1906 roku jako obywatel Austro-Węgier wygrał turniej w Norymberdze, a trzy lata później zajął drugie miejsce za Rétim w turnieju w Wiedniu i także jako obywatel Austro-Węgier wziął udział w silnym turnieju w Sankt Petersburgu[4].
W 1911 roku stracił rodziców, którzy zostali zamordowani w napadzie rabunkowym[5]. Według niektórych źródeł – w jednym z mniej udokumentowanych pogromów czarnosecińskich w Rostowie nad Donem[6]. Po tym zdarzeniu nie wrócił już na stałe do Rosji.
Po I wojnie światowej, w czasie której był oficerem armii austro-węgierskiej, zamieszkał w Paryżu. Nie znał języka polskiego, przyjął jednak obywatelstwo nowo powstałej Rzeczypospolitej Polskiej. Mimo posiadania tytułu doktora prawa nie podjął praktyki adwokackiej. Bardziej pociągała go zawodowa gra w szachy. Czuł się również doskonale jako szachowy dziennikarz i autor książek. Współpracował z wieloma czasopismami szachowymi, napisał mnóstwo artykułów, analiz i komentarzy. W 1924 roku opublikował swoją najsławniejszą książkę Die hypermoderne Schachpartie, która jest wznawiana i popularna do dzisiaj. Był również w latach dwudziestych stałym uczestnikiem najbardziej prestiżowych turniejów szachowej elity. Dwukrotnie wygrał słynny turniej w Hastings (w 1927 i 1928 roku). W 1927 roku podzielił z Aronem Nimzowitschem pierwsze miejsce na turnieju w Londynie, przed Frankiem Marshallem, Milanem Vidmarem i Jefimem Bogolubowem. W 1930 roku wygrał turniej w Liège, aż o dwa punkty wyprzedzając Mir Sultana Khana, na dalszych miejscach znaleźli się m.in. Akiba Rubinstein, Nimzowitsch i Marshall.
W latach 30. XX wieku Tartakower sześciokrotnie reprezentował Polskę na olimpiadach szachowych, zdobywając w sumie pięć medali w drużynie (złoty, dwa srebrne i dwa brązowe) oraz trzy medale indywidualnie (złoty na drugiej szachownicy w 1931 roku i dwa brązowe na pierwszej, w 1933 i 1935 roku)[7]. Szczególnie mocno zaangażował się w przygotowania polskiej reprezentacji oraz organizacji olimpiady szachowej w Warszawie, w 1935 roku. W tym czasie startował również w mistrzostwach Polski, dwukrotnie zdobywając tytuł mistrza kraju w 1935 roku w Warszawie i w 1937 w Juracie.
Wybuch II wojny światowej zastał go w Buenos Aires, gdzie odbywała się właśnie ósma olimpiada szachowa. Po krótkim pobycie w Argentynie wrócił do Europy i pod przybranym nazwiskiem Cartier służył jako oficer w armii generała Charlesa de Gaulle’a. Po wojnie przyjął francuskie obywatelstwo, w dalszym ciągu aktywnie uczestniczył w życiu szachowym. Reprezentował Francję na olimpiadzie w 1950 roku. W tymże roku oficjalnie otrzymał tytuł arcymistrza, był jednym z trzech pierwszych polskich arcymistrzów, obok Akiby Rubinsteina i Mieczysława Najdorfa. W 1953 roku zdobył w Paryżu tytuł indywidualnego mistrza Francji[8]. Zmarł w 1956 roku. Był jednym z ostatnich żyjących szachistów o liczbie Morphy’ego równej dwa.
Według retrospektywnego systemu rankingowemu Chessmetrics, najwyższe miejsce osiągnął w marcu 1921 r., zajmował wówczas 3. miejsce na świecie, za José Raúlem Capablanką i Akibą Rubinsteinem[9].
Przypisy
- ↑ a b Tartakower Savielly, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-12-21] .
- ↑ Hans Kmoch: Grandmasters I Have Known (ang.). Burt Hochberg. [dostęp 2013-10-05].
- ↑ Ksawery (Savielly) Tartakower. Tarnobrzeski Klub Szachowy. [dostęp 2013-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 października 2013)].
- ↑ St. Petersburg 1909 and 1914 (ang.). [dostęp 2013-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 czerwca 2008)].
- ↑ Сергей Воронков: Тайна смерти родителей Тартаковера (ros.). Chesspro.ru. [dostęp 2016-04-04].
- ↑ Савелий Дудаков: Игра и жизнь Савелия Тартаковера (ros.). ГАЗЕТА „ИНФОРМПРОСТРАНСТВО”. [dostęp 2013-10-05].
- ↑ OlimpBase
- ↑ Paris 1953 - 29ème championnat de France
- ↑ Chessmetrics Player Profile: Saviely Tartakower
Bibliografia
- W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, str. 1221–1225
Linki zewnętrzne
- [1]Savielly Tartakower – wybrane partie szachowe (ang.)
- TARTAKOVER Savielly Grigorievich (fr.)
- Z cyklu „Nieznani, a szkoda”: Ksawery Tartakower
- Ksawery Tartakower - nie tylko szachista, Przegląd Dziennikarski 26.03.2021 | https://przegladdziennikarski.pl/ksawery-tartakower-nie-tylko-szachista/
- ISNI: 0000 0000 7974 6251
- VIAF: 46767749
- LCCN: n84237961
- GND: 107565404
- LIBRIS: wt7bfhjf25jw474
- BnF: 119260539
- SUDOC: 027155315
- NLA: 35539651
- NKC: mzk2008469309
- NTA: 068505671
- BIBSYS: 90068558
- Open Library: OL728476A
- PLWABN: 9810569148205606
- NUKAT: n2010245681
- J9U: 987007283652405171
- CONOR: 146941539
- WorldCat: lccn-n84237961
Media użyte na tej stronie
Chess players Savielly Tartakower (1887-1956) and Edward Lasker (1885-1981) (New York, 1924)