Ksenobiotyk

REF orange.svg
Ten artykuł od 2021-04 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł.
(Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające).
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ksenobiotyki (z gr. ksenos – obcy i bios – życie) – związki chemiczne, które są obce dla organizmu i nie spotyka się z nimi w naturze, nie są przez niego wytwarzane, a które jednocześnie wykazują aktywność biologiczną. Zalicza się do nich leki i wiele szkodliwych substancji wprowadzonych sztucznie do środowiska (trucizny, kancerogeny, mutageny, teratogeny)[1][2][3][4].

Czasem ksenobiotykami określa się wszystkie substancje, także pochodzenia naturalnego, które nie są wytwarzane przez organizm[5].

Główne grupy ksenobiotyków

Metabolizm ksenobiotyków

Znajomość losów ksenobiotyków w organizmie jest kluczowa w farmacji, farmakologii, medycynie i toksykologii[3].

Etapy metabolizmu ksenobiotyków[6]:

  • wchłanianie (absorpcja)
  • rozprowadzenie po organizmie (dystrybucja)
  • przemiany biochemiczne (biotransformacja)
  • wydalanie

Większość ksenobiotyków ulega w organizmie zwierzęcym, także u ludzi biotransformacji, z wyjątkiem związków silnie polarnych (np. kwas ftalowy) lub lotnych, takich jak eter etylowy, które w organizmie ulegają biokumulacji w tkance tłuszczowej m.in. niektóre pestycydy chloroorganiczne, dioksyny[7].

Etapy biotransformacji

Przemiany ksenobiotyków obejmuje:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ M.W.G. de Bolster, Glossary of terms used in bioinorganic chemistry (IUPAC Recommendations 1997), „Pure and Applied Chemistry”, 69 (6), 1997, s. 1251–1304, DOI: 10.1351/pac199769061251 [dostęp 2021-04-08] (ang.).c?
  2. ↑ ksenobiotyki, Słownik terminów biologicznych PWN [dostęp 2021-04-08].
  3. ↑ a b Robert K. Murray, Metabolizm ksenobiotyków, [w:] Robert Kincaid Murray, Daryl K. Granner, Victor W. Rodwell, Biochemia Harpera ilustrowana, wyd. VI uaktualnione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 762, ISBN 978-83-200-3573-5.
  4. ↑ Rosette M. Roat-Malone, Bioinorganic Chemistry. A Short Course, wyd. 2, Hoboken, NJ, USA: John Wiley & Sons, Inc., 2007, s. 362, DOI: 10.1002/9780470191712, ISBN 978-0-470-19171-2, OCLC 181350156 (ang.).
  5. ↑ Jan Koolman, Klaus-Heinrich Röhm, Color atlas of biochemistry, wyd. 2, Stuttgart: Thieme, 2005, s. 316, ISBN 3-13-100372-3, OCLC 56526402.
  6. ↑ Wolfgang Dekant, Spiridon Vamvakas, Toxicology, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 11, DOI: 10.1002/14356007.b07_155.pub2 (ang.).
  7. ↑ Michele La Merrill i inni, Toxicological Function of Adipose Tissue: Focus on Persistent Organic Pollutants, „Environmental Health Perspectives”, 121 (2), 2013, s. 162–169, DOI: 10.1289/ehp.1205485, ISSN 0091-6765, PMID: 23221922, PMCID: PMC3569688 [dostęp 2019-11-10].

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.