Książę małżonek

Książę małżonek – stosowane powszechnie w epoce nowożytnej określenie małżonka panującej monarchini, który nie dysponuje żadną władzą polityczną, a pełni jedynie funkcję reprezentacyjną. Tradycja nadawania tytułu księcia mężom monarchiń, zamiast tytułu króla, narodziła się wskutek obawy o możliwe podważenie pozycji monarchini jako samodzielnej głowy państwa i uznanie pozycji obu małżonków za równoważną, np. przez zastosowanie średniowiecznego prawa (zasada iure uxoris), wedle której małżeństwo z dziedziczką korony dawało mężowi prawo do współrządzenia (koregent). Tak też było np. w przypadku Wilhelma III, króla Anglii, czy Władysława Jagiełły, króla Polski. Epoka nowożytna zna również wyjątki od omawianej praktyki np. w przypadku Filipa II Habsburga, męża królowej Anglii Marii I, oraz Franciszka Burbona męża królowej Hiszpanii Izabeli II, którym to nadano tytuł króla (pot. jako król małżonek). Pełna władza w tych wypadkach jednak spoczywała na ich małżonkach. Podobny przypadek miał mieć miejsce, gdy królowa brytyjska Wiktoria swojemu mężowi Albertowi chciała nadać tytuł króla, czemu sprzeciwił się brytyjski rząd.

Lista historycznych książąt i królów małżonków

PaństwoImię i tytuł oficjalny
Nazwisko i tytuł oryginalny
ZdjęcieData urodzeniaData śmierciMałżonkaCzas rządów
Królestwo AngliiGuildford DudleyGuildford Dudley.jpg153612 lutego 1554Jane Grey1553
Filip, król Anglii
Filip II, król Hiszpanii
King PhilipII of Spain.jpg21 maja 152713 września 1598Maria I Tudor1554–1558
Królestwo SzkocjiFranciszek Walezjusz, król Szkocji
Franciszek II Walezjusz, Król Francji
FrancoisII.jpg19 stycznia 15445 grudnia 1560Maria I Stuart1558–1560
Henryk Stuart, król Szkocji, Książę Albany
Henryk Stuart, lord Darnley
Henry Stuart, Lord Darnley.jpg7 grudnia 154510 lutego 15671565–1567
James Hepburn, książę OrkneyJames Hepburn, 4th Earl of Bothwell, c 1535 - 1578. Third husband of Mary Queen of Scots - Google Art Project.jpgok. 153414 kwietnia 15781567
Królestwo NiderlandówHenryk, Książę Niderlandów
Henryk Mecklenburg-Schwerin
Prince Hendrik.jpg19 kwietnia 18763 lipca 1934Wilhelmina1901-1934
Bernhard, Książę Niderlandów
Bernhard Leopold zu Lippe-Biesterfeld
Prince Bernhard 1942cr.jpg29 czerwca 19111 grudnia 2004Juliana1948-1980
Claus, Książę Niderlandów
Claus George van Amsberg
Prins Claus.png6 września 19266 października 2002Beatrycze1980-2002
Królestwo HiszpaniiFranciszek de Asís Burbon, król Hiszpanii
Francisco de Asís de Borbón y Borbón-Dos Sicilias, książę Kadyksu
Don Francisco de Asís.jpg13 maja 182217 kwietnia 1902Izabela II10 października 1846 -
30 września 1868
Królestwo PortugaliiPiotr III, król Portugalii
Pedro Clemente de Bragança
Retrato de D. Pedro III.jpg5 lipca 171725 maja 1786Maria I1777–1786
Auguste de BeauharnaisG. Dury - Portrait of Dom Augusto, Duke of Leuchtenberg - Google Art Project.jpg9 grudnia 181028 marca 1835Maria II26 stycznia – 28 Marca 1835
Ferdynand II Koburg, król Portugalii[1]
Ferdinand von Sachsen-Coburg und Gotha
31- Rei D. Fernando II - O Artista.jpg29 października 181615 grudnia 18859 kwietnia 1836 -
15 listopada 1853
Królestwo Wielkiej BrytaniiJerzy Duński, książę Cumberland
Jerzy Oldenburg, książę Danii i Norwegii
George, Prince of Denmark by Michael Dahl.jpg2 kwietnia 165328 października 1708Annaw Anglii i Szkocji – 1702–1707
w Wielkiej Brytanii – 1707–1708
Albert, Książę Małżonek
Albert von Sachsen-Coburg-Gotha
Winterhalter Prince Albert.jpg26 sierpnia 181914 grudnia 1861Wiktoria Hanowerska1840–1861
Filip, książę Edynburga
Filip Mountbatten, książę Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, książę Edynburga, hrabia Merioneth, baron Greenwich
25.Jun.2015 Prince Philip in Frankfurt.jpg10 czerwca 19219 kwietnia 2021Elżbieta II1947–2021
Królestwo HawajówJohn Owen Dominis, Książę Hawajów10 marca 183227 sierpnia 1891Lydia Liliʻuokalani20 stycznia 1891 -
27 sierpnia 1891
Królestwo SzwecjiFryderyk, książę Szwecji
Fryderyk von Hessen-Kassel, Landgraf Hesji-Kassel
Fredrik av Hessen.jpg17 kwietnia 167625 marca 1751Ulryka Eleonora Wittelsbach1718-1720,
(Od 1720 król Szwecji, po abdykacji swojej żony, jako Fryderyk I.)
Wielkie Księstwo LuksemburgaFeliks, książę Luksemburga
Feliks Burbon-Parmeński
Prince Félix of Luxembourg, Prince of Parma and Princely consort of Luxembourg (1893-1970).jpg28 października 18938 kwietnia 1970Szarlotta6 listopada 1919 -
12 listopada 1964
Królestwo DaniiHenryk, książę-małżonek
Henri Marie Jaan Andre de Laborde de Monpezat
Royal Wedding Stockholm 2010-Konserthuset-420.jpg11 czerwca 193413 lutego 2018Małgorzata II14 stycznia 1972 -
13 lutego 2018

Z tytułem księcia/króla małżonka nie należy więc utożsamiać przypadków, w których małżonkowie posiadają równorzędną pozycję i władzę polityczną. Przykłady:

Przypisy

  1. król od 16 września 1837, wcześniej bez tytułu (wedle prawa portugalskiego o tym, czy małżonek królowej panującej będzie królem decydował fakt posiadania syna przez małżonków)

Zobacz też

Bibliografia

  • Dynastie Europy, wyd. Ossolineum, Wrocław Warszawa Kraków 2003.
  • Morby John, Dynastie świata. Przewodnik chronologiczny i genealogiczny, Kraków 1995.

Media użyte na tej stronie

25.Jun.2015 Prince Philip in Frankfurt.jpg
Autor: Kiefer from Frankfurt nad Menem, Niemcy, Licencja: CC BY-SA 2.0
Prince Philip's visit to Frankfurt nad Menem. From the state visit of Queen Elizabeth II to Niemcy.
George, Prince of Denmark by Michael Dahl.jpg
This set of images was gathered by User:Dcoetzee from the National Portrait Gallery, London website using a special tool. All images in this batch have been confirmed as author died before 1939 according to the official death date listed by the NPG. See source website for additional information.
John Owen Dominis.jpg
John Owen Dominis, Prince Consort of the Hawaiian Islands
Prince Bernhard 1942cr.jpg
Prince Bernhard of the Netherlands, in Ottawa
Prins Claus.png
Autor: NOS, Licencja: CC BY-SA 3.0 nl
Claus von Amsberg
Guildford Dudley.jpg
Lord Guildford Dudley, husband of Lady Jane Grey. Detail of 19th century painting; part of a series. Compare File:Lady Frances Brandon.jpg.
FrancoisII.jpg
Francis II of France.
Prince Félix of Luxembourg, Prince of Parma and Princely consort of Luxembourg (1893-1970).jpg
Photo of Prince Félix of Luxembourg, Prince of Parma and Princely consort of Luxembourg (1893-1970)
Royal Wedding Stockholm 2010-Konserthuset-420.jpg
(c) Holger Motzkau 2010, Wikipedia/Wikimedia Commons (cc-by-sa-3.0)
Wedding of Victoria, Crown Princess of Sweden, and Daniel Westling; Arrival of members for the Gouvernment and Swedish and foreign guests of hounour to the Riksdag's Gala Performance at Konserthuset