Książęta dzielnicowi w Polsce

W artykule zamieszczono wykres, przedstawiający okresy i obszary panowania książąt dzielnicowych w Polsce w czasie rozbicia dzielnicowego (1138-1320).

Linia czasowa

Władysław I oświęcimskiKsięstwo oświęcimskieKazimierz cieszyńskiMieszko cieszyńskiKsięstwo cieszyńskieWładysław bytomskiSiemowit bytomskiKazimierz bytomskiKsięstwo bytomskieLeszek raciborskiPrzemysław raciborskiKsięstwo raciborskieMieszko PlątonogiKsięstwo raciborskieBolesław II opolskiBolko I opolskiWładysław opolskiMieszko II OtyłyKazimierz I opolskiMieszko I PlątonogiJarosław opolskiKsięstwo opolskieHenryk I jaworskiBernard świdnickiBolko I SurowyHenryk V BrzuchatyKsięstwo świdnickieBolesław III RozrzutnyKsięstwo legnickieHenryk V BrzuchatyBolesław II RogatkaKsięstwo legnickieHenryk VI DobryBolesław III RozrzutnyHenryk V BrzuchatyHenryk IV ProbusHenryk III BiałyBolesław II RogatkaHenryk II PobożnyHenryk I BrodatyBolesław I WysokiKsięstwo wrocławskieHenryk IV WiernyHenryk III GłogowskiKonrad I głogowskiKsięstwo głogowskieMieszko PlątonogiBolesław I WysokiBolesław KędzierzawyWładysław WygnaniecŚląskWładysław I ŁokietekWacław IIWładysław I ŁokietekHenryk ProbusKonrad II CzerskiBolesław II MazowieckiLeszek CzarnyBolesław V WstydliwyBolesław I MazowieckiBolesław WstydliwyLeszek BiałyKonrad MazowieckiLeszek BiałyKazimierz SprawiedliwyBolesław KędzierzawyHenryk SandomierskiZiemia sandomierskaPrzemysł IIPrzemysł IWładysław OdonicMieszko StaryWładysław I ŁokietekPrzemko głogowskiJan ŚcinawskiBolesław OleśnickiKonrad I OleśnickiHenryk IV WiernyHenryk III GłogowskiWacław IIIWacław IIWładysław I ŁokietekPrzemysł IIBolesław PobożnyPrzemysł IPrzemysł IBolesław PobożnyBolesław RogatkaHenryk PobożnyWładysław OdonicWładysław LaskonogiOdon MieszkowicMieszko StaryWielkopolskaTrojden IKsięstwo czerskieBolesław PobożnyBolesław PobożnyHenryk PobożnyHenryk BrodatyWładysław LaskonogiOdon MieszkowicSiemowit IIKsięstwo rawskieBolesław II MazowieckiKonrad II CzerskiBolesław II MazowieckiSiemowit IBolesław I MazowieckiMazowszeTrojden ISiemowit IIWarszawaKonrad II CzerskiKsięstwo czerskieWacław płockiBolesław II MazowieckiKsięstwo płockieBolesław II MazowieckiKsięstwo płockieWładysław GarbatySiemowit dobrzyńskiKsięstwo dobrzyńskieKazimierz KujawskiKujawyKazimierz II KujawskiWładysław I ŁokietekBrześć KujawskiKazimierz III gniewkowskiPrzemysł ILeszek InowrocławskiZiemomysł inowrocławskiBolesław PobożnyZiemomysł inowrocławskiKsięstwo inowrocławskieKonrad MazowieckiKonrad MazowieckiLeszek BiałyKazimierz SprawiedliwyLeszek Bolesławowic (zm. 1186)Bolesław KędzierzawyKujawyMazowszeWładysław I ŁokietekWacław IIIWacław IIPrzemysł IIHenryk ProbusLeszek CzarnyBolesław V WstydliwyKonrad MazowieckiBolesław RogatkaHenryk PobożnyHenryk BrodatyMałopolskaKazimierz II ŁęczyckiKsięstwo ŁęczyckieKazimierz KujawskiKsięstwo ŁęczyckieKonrad MazowieckiHenryk BrodatyWładysław LaskonogiLeszek BiałyHenryk BrodatyLeszek BiałyMieszko PlątonogiLeszek BiałyWładysław LaskonogiMieszko StaryLeszek BiałyMieszko StaryLeszek BiałyKazimierz SprawiedliwyMieszko StaryKazimierz SprawiedliwyMieszko StaryBolesław KędzierzawyWładysław WygnaniecDzielnica senioralnaWładysław I ŁokietekBrześć KujawskiKsięstwo sieradzkieLeszek CzarnyKsięstwo sieradzkieWładysław I ŁokietekWacław IIWładysław I ŁokietekLeszek CzarnyKazimierz KujawskiKonrad MazowieckiKsięstwo łęczyckieKsięstwo sieradzkieWładysław I ŁokietekWacław IIIWacław IIWładysław I ŁokietekLeszek InowrocławskiPrzemysł IIMściwój IIWarcisław IIŚwiętopełk II WielkiPomorze Gdańskie

Objaśnienia

  1. W 1320 r. prowincja ta weszła w skład Królestwa Polskiego pod panowaniem Władysława Łokietka.
  2. Po zabójstwie Leszka Białego (1227) Pomorze stało się samodzielnym księstwem.
  3. W 1308 r. Pomorze Gdańskie zajęli Krzyżacy.
  4. W 1231 r. Henryk Brodaty zajął Małopolskę i został księciem krakowskim. Konradowi Mazowieckiemu została z dawnej dzielnicy senioralnej ziemia łęczycka i sieradzka (oprócz tego Mazowsze i Kujawy).
  5. W 1233 r. Konrad Mazowiecki podzielił prowincję mazowiecko-kujawską na Mazowsze, które oddał najstarszemu synowi Bolesławowi, oraz Kujawy, które oddał drugiemu synowi Kazimierzowi (Kujawskiemu). Konradowi został Sieradz i Łęczyca. Po jego śmierci (1247) te dwie prowincje przejął Kazimierz.
  6. W 1261 r. ks. Kazimierz Kujawski zmuszony był wydzielić swemu najstarszemu synowi Leszkowi Czarnemu Sieradz. Po śmierci Kazimierza w 1267 r. Leszek objął też władzę w Łęczycy. Drugi syn Kazimierza, Siemomysł, został księciem inowrocławskim, a ziemią brzeską władali wspólnie najmłodsi synowie: Władysław Łokietek, Kazimierz II i Siemowit.
  7. Po śmierci Leszka Czarnego w 1288 r. Siemowit został księciem dobrzyńskim, Kazimierz II – łęczyckim, a Władysław Łokietek przejął Brześć i Sieradz. Po śmierci Kazimierza II w 1294 r. Łokietek przejął też Łęczycę.
  8. Księstwo Dobrzyńskie było lennem Królestwa Polskiego, po śmierci Władysława Garbatego w 1351 r. weszło w jego skład.
  9. Księstwo Inowrocławskie było lennem Królestwa Polskiego, w r. 1327 weszło w jego skład.
  10. Bolesław i Konrad (synowie Siemowita) do 1275 r. wspólnie władali Mazowszem, potem Bolesław otrzymał część zachodnią (Płock), Konrad – wschodnią (Czersk). Po śmierci Konrada (1294) Bolesław został księciem całego Mazowsza.
  11. W 1310 Bolesław wydzielił najstarszemu synowi Siemowitowi część północno-wschodnią Mazowsza (Warszawa), młodszemu Trojdenowi – południowo-wschodnią (Czersk), a sam rządził w części zachodniej (Płock).
  12. Po śmierci Bolesława (1313) Trojden został księciem całej części wschodniej (Czersk i Warszawa), a Siemowit – południowo-zachodniej (Rawa). Płock dostał najmłodszy syn Bolesława – Wacław.
  13. W l. 1329-51 księstwo płockie było lennem Czech, potem – Polski. W l. 1351-70 było podzielone między Królestwo Polskie a książąt Warszawy, 1370-81 stanowiło w całości część księstwa mazowieckiego (Warszawy), odtworzone w 1381, w 1495 włączone do Królestwa Polskiego.
  14. Lenno Królestwa Polskiego. W l. 1355-81 i 1488-1526 Warszawa była stolicą całego Mazowsza, w pozostałych okresach – jego części. W 1526 r. Mazowsze włączono do Królestwa Polskiego
  15. W 1345 po śmierci Siemowita księstwo podzielone między bratanków księcia warszawskiego Trojdena. Odtworzone w l. 1426-42, potem włączone do księstwa płockiego.
  16. W 1177 r. syn Mieszka Starego, Odon, wypędził ojca z kraju. W 1181 r. Mieszko powrócił i w wyniku ugody objął władzę w części północnej (Poznań), a Odon – w południowej. Po śmierci Odona władzę na południu przejął jego młodszy brat Władysław (Laskonogi), a po śmierci Mieszka (1202) Władysław został księciem całej Wielkopolski.
  17. W 1234 r. książę wrocławski Henryk Brodaty zajął południową Wielkopolskę (wraz z Poznaniem), a Władysław Odonic pozostał w północnej (Gniezno). Po śmierci Władysława (1239) syn Henryka Brodatego, Henryk Pobożny, zajął też część północną.
  18. W r. 1253 Przemysł I zmuszony był wydzielić młodszemu bratu Bolesławowi (Pobożnemu) część wschodnią Wielkopolski (Kalisz i Gniezno). Po śmierci Przemysła (1257) Bolesław objął władzę w całym kraju.
  19. W 1273 r. Bolesław Pobożny był zmuszony wydzielić Przemysłowi II (synowi Przemysła I) część zachodnią (Poznań), którą kiedyś rządził Przemysł I. Po śmierci Bolesława (1279) Przemysł II objął władzę w całym kraju.
  20. Bracia Bolesław (Wysoki) i Mieszko (Plątonogi) początkowo rządzili wspólnie, ale w 1173 r. Bolesław zmuszony był wydzielić Mieszkowi Racibórz, a najstarszemu synowi Jarosławowi – Opole. Po śmierci Jarosława (1201) Mieszko przejął też Opole.
  21. W 1248 książę wrocławski Bolesław Rogatka był zmuszony podzielić kraj. Dla siebie zostawił część zachodnią (Legnicę), młodszy brat Henryk dostał największą część z Wrocławiem, a najmłodszy Konrad – północno-zachodnią (Głogów).
  22. W 1335 roku księstwo głogowskie stało się lennem Czech, a w l. 1469-90 – Węgier. W 1482 r. północna część księstwa przypadła Brandenburgii, a w 1488 r. Maciej Korwin usunął ostatniego Piasta z Głogowa. W 1506 roku księstwo weszło w skład Czech, a w 1742 – Prus.
  23. W 1273 książę legnicki Bolesław Rogatka wydzielił synowi Henrykowi (Brzuchatemu) na południu księstwo jaworskie. Po śmierci Bolesława (1279) Henryk został księciem legnickim, a Jawor objął jego młodszy brat Bolko (Surowy), który w 1291 r. zdobył Świdnicę.
  24. W 1290 r. zmarł książę wrocławski Henryk IV (Probus). Rok później (po wojnie domowej) Wrocław przejął Henryk Brzuchaty, który musiał wydzielić młodszemu bratu Bolkowi część południową (Świdnicę).
  25. W 1311 r. książę Wrocławia Bolesław (Rozrzutny) był zmuszony wydzielić młodszym braciom części księstwa: Henryk (Dobry) dostał Wrocław, Bolesław przejął Brzeg, a najmłodszy Władysław dostał Legnicę. W 1312 r. Bolesław zajął także Legnicę.
  26. Od 1325 r. księstwo wrocławskie stało się częścią Czech, od 1742 – Prus.
  27. W 1329 r. księstwo legnickie stało się lennem Czech. W 1675 r. zmarł ostatni książę legnicki z dynastii Piastów i księstwo włączono do Cesarstwa Niemieckiego.
  28. W 1392 r. księstwo świdnickie stało się częścią Czech, w 1742 – Prus.
  29. Po śmierci księcia opolskiego Władysława (1282) księstwo podzielili między siebie jego synowie: Mieszko (najstarszy) dostał Cieszyn, Kazimierz (drugi) Bytom, Bolko (trzeci) Opole, Przemysław (czwarty) Racibórz.
  30. Po śmierci Mieszka (1314) księstwo cieszyńskie podzielili między siebie jego synowie: starszy Władysław przejął Oświęcim, młodszy Kazimierz – Cieszyn.
  31. Księstwa opolskie i bytomskie połączyły się w 1498 r., raciborskie – w 1521. Od tego czasu powiększone w ten sposób księstwo opolskie stanowiło lenno Hohenzollernów, następnie Habsburgów, a w 1742 r. weszło w skład Królestwa Prus.
  32. W 1327 r. księstwo cieszyńskie stało się lennem Czech. W 1653 r. włączono je do państwa Habsburgów, gdzie pozostało aż do 1918 r.
  33. W 1327 r. księstwo oświęcimskie stało się lennem Czech, a w poł. lat 50. 15 w. Polski. Ostatecznie przyłączone do Polski w 1564 r.

Bibliografia

  • Roman Grodecki i in. Dzieje Polski średniowiecznej, t. I, Wyd. Universitas, Kraków, 1995
  • Poczet królów i książąt polskich, Czytelnik, Warszawa, 1987
  • Stanisław Szczur, Historia Polski – średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2002
  • Jerzy Wyrozumski, Historia Polski do roku 1505, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1986

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

REF new (questionmark).svg
Autor: Sławobóg, Licencja: LGPL
Icon for missing references