Książka mówiona

Zbiór książek mówionych

Książka mówiona, audiobook (także: audioksiążka, książka do słuchania, książka czytana) – nagranie dźwiękowe zawierające odczytany przez lektora tekst publikacji książkowej[1].

Audiobooki jako forma foniczna literatury są alternatywą dla osób nieprzepadających za doświadczaniem literatury w tradycyjnej formie. Przystępność książki do słuchania wynika z możliwości odsłuchu jej w dowolnym momencie oraz braku konieczności skupienia wzroku i dłoni na konkretnej czynności – czytania. Audioksiążki są cenione przez osoby niewidome i niedowidzące lub niepełnosprawne w inny sposób. Wymagają sprawnego zmysłu słuchu. Stanowią znaczący element kształtowania kultury czytelniczej wśród najmłodszych odbiorców[2][3].

Historia

Przykład studia do nagrań dźwiękowych

Za pioniera w branży audiobooków uznaje się nowojorską firmę Caedmon Records, która w 1952 roku wydała pierwszy zbiór utworów literackich w formie audio. Były to wiersze Dylana Thomasa odczytane przez autora i zapisane na płycie gramofonowej. Na tzw. stronie B płyty zapisano utwór pt. A Child’s Christmas in Wales, który odniósł ogromny sukces. W 2008 roku oryginał nagrania został umieszczony w United States National Recording Registry oraz opisany „(...) has been credited with launching the audiobook industry in the United States”[4].

W Polsce w połowie lat 30. XX w. firma płytowa Orpheon nagrała bajki Adama Mickiewicza, czytane przez aktora i malarza Mariusza Maszyńskiego[5]. Później książki mówione na taśmach magnetofonowych nagrywano od lat 60. XX wieku na potrzeby czytelników Biblioteki Polskiego Związku Niewidomych (jako alternatywa dla książek pisanych pismem Braille’a)[6]. Książka dla niewidomych miała znaczący wpływ na rozwój polskiej książki mówionej. Pionierem w polskiej branży audiobooków stała się Biblioteka Akustyczna, kiedy to w 2008 roku nagrała pierwsze 31 audiobooków[7]. Książki do słuchania z roku na rok zdobywają w Polsce coraz większą popularność. Przełomem w rozwoju audiobooków okazał się wzrost liczby użytkowników smartfonów i dostępność Internetu[8].

Formaty

Audiobooki zapisywane są w każdym dostępnym formacie audio, najczęściej MP3 lub WMA[9]. Przed wprowadzeniem nośników cyfrowych nagrywane były analogowo na kasetach magnetofonowych lub płytach gramofonowych[1].

Dystrybucja audiobooków odbywa się za pośrednictwem nośników danych, najczęściej płyt CD i kaset lub wraz z odtwarzaczem do odsłuchu, a także w Internecie. Upowszechniły się dwa sposoby cyfrowego rozpowszechniania książek mówionych: pobranie pliku lub streaming[10]. Oferta audiobooków online jest coraz szersza, istnieją również portale, na których można uzyskać dostęp do bezpłatnych zasobów książki mówionej w dowolnym formacie[1].

Wśród formatów dystrybucji audiobooków znajdują się również: format DAISY (szczególnie standard czwarty) oraz format „czytak” odtwarzany na specjalnych urządzeniach o tej samej nazwie[11].

Rozwój audiobooków

W Stanach Zjednoczonych i państwach Europy Zachodniej zainteresowanie książkami mówionymi od lat stale rośnie. Według statystyk Audio Publishers Association z 2019 roku w USA wartość rynku audiobooków szacuje się na 1,2 miliarda dolarów[12]. Prowadzone są też przedsięwzięcia, takie jak Librivox, które na zasadzie wolontariatu przygotowują nagrania książek z domeny publicznej.

Obecnie (2020), największy w Polsce zbiór książek mówionych na tradycyjnych kasetach magnetofonowych posiada Biblioteka PZN (centrala w Warszawie przekazuje też część swoich zbiorów do punktów bibliotecznych na terenie całego kraju): ok. 500 tys. kaset, ponad 5 tys. tytułów[5].

Książki mówione na płytach CD dostępne są w księgarniach i sklepach internetowych, natomiast od 2012 roku, również w Polsce, jest dostępna i rozwijana usługa abonamentowa (streaming). Wzrost dostępności i jakości nowych technologii oraz internetu pozwala na dynamiczny rozwój audiobooków. Oprócz znanych książek mówionych powstały także nowe formuły: seriale audio i podcasty. Według szacunków Biblioteki Analiz udział audiobooków w całkowitym rynku książki w Polsce w 2019 roku stanowił 4,5%, a wartość sprzedaży wyniosła 81 mln zł[8], podczas gdy jeszcze w 2016 roku opiewała na 41,3 mln zł[13].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Encyklopedia książki, Anna Żbikowska-Migoń (red.), Marta Skalska-Zlat (red.), t. 2, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017, s. 152, ISBN 978-83-229-3543-9.
  2. ↑ Bolonia: Czy audiobooki uratują nas przed spadkiem poziomu czytelnictwa?, instytutksiazki.pl, 28 marca 2018 [dostęp 2021-01-12] (pol.).
  3. ↑ Izabela Koryś, Roman Chymkowski, Stan czytelnictwa w Polsce w 2018 roku. Wstępne wyniki, Biblioteka Narodowa, 2019 [dostęp 2020-02-05].
  4. ↑ Registry Titles with Descriptions and Expanded Essays, Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA [dostęp 2021-01-15].
  5. ↑ a b Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, Audiobooki – elektronika nadal niegroźna, Stowarzyszenie Autorów ZAiKS [dostęp 2021-01-15].
  6. ↑ Jacek Ladorucki, Audiobook – słuchanie i radość lektury, [w:] Antczak M., Brzuska-Kępa A., Walczak-Niewiadomska A. (red.), Media a czytelnicy. Studia o popularyzacji czytelnictwa i uczestnictwie kulturowym młodego pokolenia, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013, s. 381–400, DOI: 10.18778/7525-990-2.16.
  7. ↑ 10 lat audiobooków w Polsce, Rynek książki [dostęp 2021-01-24] (pol.).
  8. ↑ a b Rynek audiobooków w Polsce, Rynek książki [dostęp 2021-01-15] (pol.).
  9. ↑ Poradnik kupującego: audiobooki, „Komputer Świat” [dostęp 2017-05-06] (pol.).
  10. ↑ Gdzie kupić audiobooki?, AntyWeb, 20 kwietnia 2018 [dostęp 2021-01-15] (pol.).
  11. ↑ Encyklopedia książki, Anna Żbikowska-Migoń (red.), Marta Skalska-Zlat (red.), t. 2, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017, s. 118–20, ISBN 978-83-229-3543-9.
  12. ↑ 2020 Consumer & 2019 Sales Surveys Announcement, Audio Publishers Association, 2020 [dostęp 2021-01-15].
  13. ↑ Paweł Waszczyk (red.), Główne trendy na rynku wydawniczym, [w:] Rynek książki w Polsce 2017 Wydawnictwa [online], Warszawa: Biblioteka Analiz, 2017, s. 33–145, ISBN 978-83-63879-92-1 [dostęp 2021-01-17].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

AudiobookLibrary2.jpg
Autor: Raysonho @ Open Grid Scheduler / Grid Engine, Licencja: CC0
Audiobooks in a public library
Bolkonskij-frontal.jpg
Visuelle Beschreibung