Księga Rogera

Tabula Rogeriana, namalowana przez Muhammada al-Idrisiego dla Rogera II w 1154.
Współczesna kopia Tabula Rogeriana z kierunkami północ-południe ustawionymi według dzisiejszych zwyczajów.
Planisfera Muhammada al-Idrisiego – uwaga: północ jest u dołu mapy

Księga Rogera (Nuzhat al-mushtāq fi'khtirāq al-āfāq, arab.نزهة المشتاق في اختراق الآفاق), „Księga przyjemnych podróży przez nieznane lądy”), znana po łacinie jako Tabula Rogeriana – geograficzny opis świata oraz jego przedstawienie na mapie stworzone przez arabskiego geografa Muhammada al-Idrisiego w roku 1154 dla króla Sycylii Rogera II. Oryginał księgi znajduje się obecnie w Bibliotece Narodowej w Paryżu.

Historia

Al-Idrisi był arabskim geografem, który znalazł schronienie przed prześladowaniami Fatymidów na dworze normańskiego króla Sycylii Rogera II. Całe swe życie poświęcił zamierzeniu wykonania planisfery (mapy Ziemi w rzucie płaskim), która miała zawierać całą znaną wiedzę o położeniu krajów, rzek, gór, miast i dróg znanego świata. Pracował nad komentarzami oraz ilustracjami do mapy przez 15 lat, zaczynając ją w 1138 roku, a kończąc około roku 1154[1][2].

Księga napisana została po arabsku i podzielono ją, zgodnie z systemem ptolemejskim, na siedem stref klimatycznych, z których każda zawiera 10 sekcji. Mapa ukazuje Eurazję oraz Afrykę w rzucie odwróconym (północ jest na dole, a południe na górze). Po jej ukończeniu była przez następne trzy wieki najbardziej dokładną mapą znanego świata[3][2]. Komentarze do mapy zawierają wiele informacji dotyczących geografii, kultury, polityki oraz ekonomii każdej z sekcji.

Zawartość dzieła

Aby jak najdokładniej przedstawić znany świat na swojej mapie, al-Idrisi konsultował swoją wiedzę prowadząc rozmowy z doświadczonymi podróżnikami oraz handlarzami przemierzającymi Afrykę, Europę i Azję[1]. Geograf zamieścił w Księdze Rogera również informacje o Polsce, którą nazwał Buluniia (z łac. Polonia – Polska), wymieniając ważniejsze miasta, m.in. Kraków, Gniezno, Wrocław, Sieradz, Łęczycę oraz Santok:

Co się tyczy ziemi B(u)luniia, która jest krajem wiedzy i mędrców rumijskich (ar-Rum)[a], wspomnieliśmy ją już poprzednio. Jest to kraj o pięknej ziemi, urodzajny, obfitujący w źródła i w rzeki, o ciągnących się bez przerwy prowincjach i dużych miastach, bogaty we wsie i domostwa... Posiada on winnice, oliwki i mnogie drzewa różnych gatunków owoców. Do miast jego należą: Ikraku, G(i)nazna, -r(a)t(i)-slaba, S(i)rad(i)ja, N(u)grada, S(i)tnu[b][4] Wszystkie one są sławnymi stolicami i silnymi centrami, w których zebrane są dostatki rozmaitych krajów. Prócz tego zażywają one szacunku, ponieważ przebywają w nich uczeni wykształceni w dziedzinach nauk i zaznajomieni ze swymi zawodami. Co się tyczy miasta (I)kraku, miasta G(i)nazna i reszty jej (Bulunji) wspomnianych miast, są to miejscowości o blisko siebie stojących budowlach... Ze wszystkich stron otaczają ją góry ciągnące się nieprzerwanie i oddzielające ją od kraju S(a)sun(i)ja (Saksonia), kraju B(u)amija (Bohemia – Czechy) i kraju ar-Rusija (Ruś)[5][6].

Przypisy

  1. ↑ a b Hubert Houben, Roger II of Sicily: A Ruler Between East and West, Cambridge, U.K.: Cambridge University Press, 2002, ISBN 978-0-521-65573-6, OCLC 47922807.
  2. ↑ a b Harley, John Brian and Woodward, David (1992). The History of Cartography, Volume 2. Oxford University Press. ​ISBN 978-0-226-31635-2​
  3. ↑ S. P. Scott (1904), History of the Moorish Empire, s. 461-2
  4. ↑ Aleksander Gieysztor, Chapter VII: Trade and Industry in Eastern Europe before 1200 [w:] Michael Moïssey Postan, Edward Miller (red.), The Cambridge Economic History of Europe: Trade and industry in the Middle Ages, Cambridge University Press, 1987, s. 502 (ang.)
  5. ↑ Dzieje Wielkopolski w wypisach, PZWS, Warszawa 1963, str. 41-43
  6. ↑ Tadeusz Lewicki, Polska i kraje sąsiednie w świetle Księgi Rogera geografa arabskiego z XII w. Al Indrisi’ego, cz.I, Kraków 1945, s. 142-143

Uwagi

  1. ↑ „Rumijskich” znaczy romańskich – rzymskich tj. chrześcijańskich.
  2. ↑ Kraków, Gniezno, Wrocław, Sieradz, Łęczyca (jako Nowy Gród) oraz Santok.

Bibliografia

  • Tadeusz Lewicki, Polska i kraje sąsiednie w świetle Księgi Rogera geografa arabskiego z XII w. Al Indrisi’ego, cz.I, Polska Akademia Nauk. Komitet Orientalistyczny, PWN, Kraków 1945.
  • Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia, Josef W Meri, Jere L. Bacharach, New York: Routledge, 2006, ISBN 978-0-415-96690-0, OCLC 59360024.
  • Harley, John Brian and Woodward, David (1992). The History of Cartography, Volume 2. Oxford University Press. ​ISBN 978-0-226-31635-2​
  • Hubert Houben, Roger II of Sicily: A Ruler Between East and West, Cambridge, U.K.: Cambridge University Press, 2002, ISBN 978-0-521-65573-6, OCLC 47922807.
  • Dzieje Wielkopolski w wypisach, PZWS, Warszawa 1963.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

TabulaRogeriana upside-down.jpg
A 1929 copy with names translittered into Latin script of the 1154 Arabic Tabula Rogeriana, upside-down with north oriented up
TabulaRogeriana.jpg
Copy of Al Idrisi Tabula Rogeriana with arabic names translitterated into the roman alphabet. The original has north at the bottom, so it appears "upside down". Please do not rotate it to have north at the top, as we seek to preserve the original.