Księstwo lwóweckie

Księstwo lwóweckie – dzielnica wydzielona Bernardowi Zwinnemu w 1281, stanowiąca zachodnią część księstwa jaworskiego^[1]. Po bezpotomnej śmierci Bernarda w 1286 wróciła do granic księstwa jaworskiego^[1].

Powstanie księstwa

Powstanie księstwa lwóweckiego wiąże się z rozpadem księstwa legnickiego Bolesława Rogatki. Po śmierci władcy część północną z Legnicą objął jego najstarszy syn Henryk V Brzuchaty (wcześniej panujący w Jaworze). Zaś część południową, księstwo jaworskie, Henryk przekazał młodszym braciom Bolkowi I Srogiemu i Bernardowi Zwinnemu, zwanemu też Zręcznym lub Skoczkiem^[2]. Bolko zaś w 1281 roku wydzielił ziemię lwówecką młodszemu Bernardowi na osobną dzielnicę^[3]

Historia

Bernard miał swą główną siedzibę najprawdopodobniej w zamku lwóweckim, powstałym w czasach Henryka Brodatego. Tutaj najpewniej wystawił dwa znane dokumenty, na których poświadczony jest m.in. marszałek Tymo de Posern^[4].

Panowanie Bernarda w osobnym księstwie rozpoczęło od najazdu Henryka Probusa, księcia wrocławskiego, który w tym czasie próbował podporządkować sobie innych władców śląskich^[5]. Probus więził w owym czasie brata Bernarda Henryka legnickiego oraz Henryka, księcia głogowskiego. W lipcu 1281 roku w Jeleniej Górze, w otoczeniu Bernarda przebywał brat Henryka głogowskiego Konrad, którego dzielnicę ścinawską Henryk Prawy zajął^[5]. Wkrótce Konrad również znalazł się w niewoli Probusa. Na Probusa ściągnęło to klątwę, ponieważ Konrad był również prepozytem lubuskim^[6]. W rezultacie księstwa legnickie, głogowskie, żagańskie i ścinawskie znalazły się w stosunku lennym do Wrocławia; Bernardowi i jego bratu Bolkowi udało się jednak zachować niezależność.

Między 1281 a 1282 rokiem do księstwa lwóweckiego zbiegli dwaj rycerze, bracia, Burchard i Jaśko/Jeszko Nikoszowice, z rodu Wierzbnów, skazani na banicję przez sąd księcia wrocławskiego Henryka Probusa za spalenie wsi Muszkowice. Zrobili to nie godząc się z wyrokiem książęcym nakazującym im zwrot wsi jej pierwotnemu właścicielowi, a ojcu ich matki, Janowi z Osiny^[7]. Wybór dworu lwóweckiego nie był przypadkowy bowiem w otoczeniu księcia Bernarda znajdował się Stefan z Wierzbnej^[8]. Burchard został pojmany i ścięty, zaś Jaśko na początku 1282 roku odzyskał łaskę Probusa i powrócił do księstwa wrocławskiego^[9].

W 1283 roku książę Bernard zatwierdził darowiznę 3 łanów we wsi Parzyce klasztorowi magdalenek w Nowogrodźcu, dokonaną przez rycerza Gerharda z Druskwicz^[10].

Bernard Zwinny najprawdopodobniej się nie ożenił i został pochowany w kościele dominikańskim w Legnicy^[11]. Wraz z bezdzietną śmiercią Bernarda 25 kwietnia 1286 dzielnica lwówecka została zajęta przez Bolka Surowego, który przyjął tytuł pana lwóweckiego^[3]. Bolko I występował jako książę Lwówka do roku 1293, kiedy to tytuł lwówecki zostaje w jego tytulaturze zastąpiony przez tytuł „pana na Książu” (Bolko dei gratia dux Slesie et dominus de Wrstenberc)^[12]. Wiązało się to z opanowaniem przez Bolka, po śmierci Hernyka Probusa, południowej części księstwa wrocławskiego ze Strzegomiem, i wybudowaniem nowego zamku w Książu, który miał się stać nowym centrum władzy^[12]. W 1289 roku król czeski Wacław II dokonał nadania na rzecz Bolka, jako księcia lwóweckiego, pogranicznych ziem: miasteczka Chełmsko i wsi Miszkowice, Kochanów, Dobromyśl i Královec^[13]. Ostatni raz tytuł księcia lwóweckiego pojawia się w tytulaturze Bolka na początku 1291 roku^[14]

Położenie i terytorium

Księstwo znajdowało się w południowo-zachodniej części Dolnego Śląska, na terenie obecnego powiatu lwóweckiego i wraz ze swoją południową częścią obejmowało większość terytorium obecnego powiatu jeleniogórskiego, którego zresztą Lwówek Śląski był naczelnym grodem. W obrębie księstwa znajdowały się m.in. takie miejscowości jak: Lwówek Śląski, Wleń, Gryfów Śląski czy Jelenia Góra^[15][16].

Chronologia księstwa lwóweckiego

Księstwo lwóweckie na przestrzeni lat
Lata	Państwo	Księstwo	Dzielnica
1273–1278	Polska	Księstwo Legnickie	Dzielnica Henryka V Brzuchatego
1278–1281	Polska	Księstwo jaworskie	Dzielnica Bolka I Surowego – współrządy Bolka I Surowego i Bernarda Zwinnego
1281–1286[27]	Polska	Księstwo lwóweckie	Dzielnica Bernarda Zwinnego
1286–1301	Polska	Księstwo Jaworskie	Dzielnica Bolka I Surowego

Przypisy

Bibliografia

• Artur Boguszewicz, Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław 2010.
• Marek Cetwiński, Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Pochodzenie, gospodarka, polityka, Wrocław 1980.
• Marek Cetwiński, Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Wrocław 1982.
• KazimierzK. Jasiński KazimierzK., Rodowód Piastów śląskich. Piastowie wrocławscy, legnicko-brzescy, świdniccy, ziębiccy, głogowscy, żagańscy, oleśniccy, opolscy, cieszyńscy i oświęcimscy, Kraków 2007 .
• Tomasz Jurek, Henryk Probus i Henryk głogowski. Stosunki wzajemne w latach 1273–1290, w: „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, nr 42 (1987).