Ksi Ursae Majoris
| |||||||||||||||||||||
| ξ UMa A | |||||||||||||||||||||
 Położenie w gwiazdozbiorze | |||||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | Wielka Niedźwiedzica | ||||||||||||||||||||
| Rektascensja | 11h 18m 10,902s[1] | ||||||||||||||||||||
| Deklinacja | +31° 31′ 44,98″[1] | ||||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | 0,127 ± 0,006[1]″ | ||||||||||||||||||||
| Odległość | 25,7 ± 1,3 ly 7,87 ± 0,39 pc | ||||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | cały układ: 3,79[2] składnik A: 4,264 ± 0,009[1]m | ||||||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | −453,7 ± 4,4[1] mas/rok | ||||||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) | −591,4 ± 4,1[1] mas/rok | ||||||||||||||||||||
| Prędkość radialna | −15,5 ± 0,9[1] km/s | ||||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy | spektroskopowo podwójna: żółto-biały (lub żółty) i czerwony karzeł | ||||||||||||||||||||
| Typ widmowy | F8,5 V[1] lub G0[3] / M | ||||||||||||||||||||
| Masa | 1,0 M☉[3] | ||||||||||||||||||||
| Promień | 1,04 R☉[3] | ||||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | 4,783 ± 0,022[4]m | ||||||||||||||||||||
| Jasność | 1,1[3] L☉ | ||||||||||||||||||||
| Wiek | 6 mld lat[3] | ||||||||||||||||||||
| Temperatura | 5740[3] K | ||||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||
| ξ UMa B | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | Wielka Niedźwiedzica | ||||||||||||||
| Rektascensja | 11h 18m 10,932s[5] | ||||||||||||||
| Deklinacja | +31° 31′ 45,44″[5] | ||||||||||||||
| Paralaksa (π) | 0,1132 ± 0,0046[1]″ | ||||||||||||||
| Odległość | 28,8 ± 1,2 ly 8,83 ± 0,37 pc | ||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | 4,729 ± 0,009[2]m | ||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | −453,7 ± 4,4[1] mas/rok | ||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) | −591,4 ± 4,1[1] mas/rok | ||||||||||||||
| Prędkość radialna | −15,9 ± 0,9[1] km/s | ||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy | spektroskopowo podwójna: żółty i czerwony (lub brązowy) karzeł | ||||||||||||||
| Typ widmowy | G2V[2] lub G5[3] / M? | ||||||||||||||
| Masa | 0,98 M☉[3] | ||||||||||||||
| Promień | 0,9 R☉[3] | ||||||||||||||
| Jasność | 0,72[3] L☉ | ||||||||||||||
| Wiek | 6 mld lat[3] | ||||||||||||||
| Temperatura | 5720[3] K | ||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Ksi Ursae Majoris (ξ UMa, Alula Australis) — gwiazda wielokrotna w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy, znajdująca się w odległości około 27 lat świetlnych od Słońca.
Nazwa
Tradycyjna nazwa gwiazdy, Alula Australis, wywodzi się od arabskiego wyrażenia القفزة الأولى Al Ḳafzah al Ūla, co oznacza „pierwszy skok (gazeli)” i odnosi się do tej gwiazdy oraz pobliskiej ni Ursae Majoris. Łaciński dodatek Australis wskazuje, że jest to południowa gwiazda spośród tych dwóch[3][6]. Nazwa ta została formalnie zatwierdzona przez Międzynarodową Unię Astronomiczną w 2016 roku[7].
Charakterystyka fizyczna
2 maja 1780 roku William Herschel odkrył, że jest to gwiazda podwójna, przez co jest ona pierwszą w historii zidentyfikowaną gwiazdą podwójną, której składniki są fizycznie ze sobą związane. Jest również pierwszą gwiazdą podwójną dla której obliczono parametry orbity. W rzeczywistości jednak każdy z jej dwóch składników jest ponadto gwiazdą spektroskopowo podwójną, czyli łącznie do systemu należą cztery gwiazdy. Łączna masa tych gwiazd szacowana jest na około 2 masy Słońca[3].
W skład układu wchodzą składniki ξ UMa A i B, które obiegają wspólny środek masy w ciągu 59,878 lat w średniej odległości 21,2 au. Ich orbita jest jednak mocno ekscentryczna, w związku z czym odległość gwiazd waha się pomiędzy 29,6 a 13,4 au[3].
Składnik Ksi Ursae Majoris A ma jasność równą 4,264m[1]. Gwiazdy wchodzące w skład tego składnika obiegają się w ciągu 1,833 roku. Główna gwiazda jest karłem należącym do typu widmowego G0[3] lub F8,5[1], druga gwiazda to czerwony karzeł reprezentujący typ widmowy M.
Składnik Ksi Ursae Majoris B ma jasność 4,729m[5]. Gwiazdy wchodzące w skład składnika B obiegają się w ciągu 3,98 dnia. Główna gwiazda to żółty karzeł typu widmowego G, a jego towarzysz to czerwony[3] lub brązowy karzeł[5].
Do systemu Ksi Ursae Majoris być może należy także piąta gwiazda o jasności 15m, położona w odległości 56,4 sekundy kątowej (w 2007 roku)[8][9]. Jeśli jest ona faktycznie członkiem tego układu, to separacja od pozostałych składników wynosi co najmniej 450 au, a okres obiegu centralnej czwórki gwiazd to ponad 5600 lat. Również ona byłaby czerwonym karłem typu M8, o niskiej masie[3]. Ponadto odkryty został brązowy karzeł typu T8 o jasności 18,75m odległy o 511,4″, który wykazuje taki sam ruch własny jak system Ksi Ursae Majoris; od składnika A dzieli go w przestrzeni odległość około 4000 au[8][10].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n ksi Ursae Majoris A w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c ksi Ursae Majoris w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Jim Kaler: ALULA AUSTRALIS (Xi Ursae Majoris) (ang.). W: STARS [on-line]. [dostęp 2014-10-23].
- ↑ Obliczona na podstawie paralaksy i wielkości obserwowanej
- ↑ a b c d ksi Ursae Majoris B w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 443. ISBN 0-486-21079-0. (ang.)
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-08-10. [dostęp 2018-12-06].
- ↑ a b Mason et al.: WDS J11182+3132A. W: The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ UCAC3 244-100189 w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ 2MASS J11183876+3125441 w bazie SIMBAD (ang.)
Media użyte na tej stronie
Autor: IAU and Sky & Telescope magazine (Roger Sinnott & Rick Fienberg), Licencja: CC BY 3.0
IAU Ursa Major chart, also known as the Great Bear.
Autor: Szczureq, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy. Mapa została stworzona przy pomocy programu PP3 autorstwa Torstena Brongera. Wersję wektorową stworzył Szczureq według wzoru z wersji rastrowej, której autorem jest BlueShade.