Kuźnica Żelichowska

Kuźnica Żelichowska

wieś
Pozostałości cmentarza ewangelickiego
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	czarnkowsko-trzcianecki
Gmina	Krzyż Wielkopolski
Strefa numeracyjna	67
Kod pocztowy	64-763
Tablice rejestracyjne	PCT
SIMC	0526831
Położenie na mapie gminy Krzyż Wielkopolski Kuźnica Żelichowska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kuźnica Żelichowska
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kuźnica Żelichowska
Położenie na mapie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego Kuźnica Żelichowska
52°58′41″N 16°04′54″E/52,978056 16,081667

Kuźnica Żelichowska (niem. Selchowhammer) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, w gminie Krzyż Wielkopolski.

Historia

Początków osadnictwa na tym terenie należy szukać już w epoce kamienia. Badania archeologiczne wykazały, iż w okresie wpływów rzymskich obszar ten zamieszkiwała ludność kultury wielbarskiej; niektóre miejscowe pozostałości sięgają też okresu średniowiecza.

Osada o nazwie Hammer (Młot) po raz pierwszy pojawiła się na liście podatkowej z 1563 i swą nazwę zawdzięcza istnieniu starej huty. Wydobywano i przetapiano tam rudę darniową. Urządzenia w kuźni napędzały 3 koła wodne. Wraz z wyczerpaniem zasobów rudy żelaza nastąpił znaczny spadek populacji. Wieś została lokowana na prawie niemieckim ok. 1600 r. Zamieszkiwało w niej 11 rozmaitych rzemieślników, m.in. kowal, piekarz, szynkarz i wielu drobnych wytwórców. Mieszkańcy dzierżawili pobliskie jezioro Grossen Ratzigsee (Radzyń Wielki), dzięki czemu urozmaicali swe pożywienie rybami. W 1632 miejscowość posiadała 12 domów, jej sołtysem w 1678 był Martin Busse (w tym czasie przybrała nazwę Bussenhammer). Urząd sołtysa pozostawał w rękach rodziny Busse aż do przełomu XVIII/XIX w.

W 1772, w wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej, miejscowość przeszła we władanie Prus, a potem Niemiec. W 1907 r. we wsi wybuchł wielki pożar, który zniszczył pół miejscowości. Kuźnica Żelichowska, od 1796 do 1945 – należała do ewangelickiej parafii Eichberg (Dębogóra). Miejscowy kościół pochodzi z 1884. Jest to jednonawowa świątynia na planie silnie wydłużonego prostokąta. Strop nad nawą i prezbiterium wykonany jest z drewna, belkowy, wsparty na konsolach.

W 1899 pojawił się tam pierwszy pociąg. Początkowo obsługiwał linię Krzyż-Człopa, a po utworzeniu dalszego odcinka w 1904 do Wałcza. Przewozy pasażerskie zawieszono w lipcu 1991.

Podczas drugiej wojny światowej, 28 stycznia 1945 oddział Waffen-SS dokonał we wsi mordu na 6 włoskich generałach. Tablicę upamiętniającą to wydarzenie można zobaczyć na Cmentarzu Żołnierzy Włoskich w Warszawie.

W latach 1945–1954 była to siedziba gminy Kuźnica Żelichowska. Od 1945 r. miejscowość podlegała parafii Krzyż, a od 1957 r. Żelichowo.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego. Obecnie wieś ma charakter letniskowy.

Zobacz też:

• Żelisław

Przyroda

W pobliżu wsi rośnie pomnikowe drzewo – to sosna zwyczajna (o obwodzie 252 cm w 2012), która ma wyjątkowo osobliwy kształt. Drzewo rośnie na piaszczystym podłożu, więc przez lata wymywań odsłoniło swe korzenie, obecnie rozrosły się one do rozmiarów pni, łączących się na wysokości około 1,5 m w jeden, główny pień^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Bernadeta P., Gryszkiewicz L., Mirosława D., Raport o stanie zabytków w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, Piła 2004.
• Cmentarz Żołnierzy Włoskich w Warszawie na portalu www.polskie-cmentarze.pl
• Historia środkowej części Puszczy Drawskiej
• Jodłowska J., Pypno W., Rączka E., Spis miejscowości PRL, Warszawa 1967.
• Selchowhammer na portalu www.netzekreis.de
• Serwis gminny Krzyż Wielkopolski. krzyz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-07)].
• Wieść Gminna. Jubileuszowy informator samorządowy gminy Krzyż Wielkopolski, nr 2/2012, Krzyż Wielkopolski 2012.
• Wolski E., Miasto i gmina Krzyż Wielkopolski, Poznań 2002.
• Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński: Drzewa Polski. Warszawa: PWN, 2016. ISBN 978-83-01-18438-4.
• Krzysztof Borkowski: Wielkopolskie drzewa. DALPO, 2009. ISBN 978-83-61766-00-1.